Türkiye'de ayçiçeği üretimi ve bitkisel yağ sanayiindeki önemi
Sunflower production in Turkey and its signifinance in vegetal oil industry
- Tez No: 106008
- Danışmanlar: PROF. DR. İ. HAKKI İNAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Trakya Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 114
Özet
ÖZET Yüksek Lisans Tezi TÜRKİYE'DE AYÇİÇEĞİ ÜRETİMİ ve BİTKİSEL YAĞ SANAYİİNDEKİ ÖNEMİ İbrahim MERAL Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı Danışman: Prof. Dr. İ. Hakkı İNAN 2001, Sayfa : 95 Jüri: Prof.Dr. İ.Hakkı İNAN Yard.Doc.Dr. Okan GAYTANCIOĞLU Yard.Doc.Dr. Fadul ÖNEMLİ Araştırmanın amacı ; Türkiye'de mevcut bitkisel yağ açığı ve sebeplerini inceleyerek, ayçiçeğinin bitkisel yağ sanayiindeki önemini ortaya koymak; ayçiçeği üretiminde ve bağlı olarak da bitkisel yağ sanayiinde karşılaşılan sorunlara çözüm önerileri getirmektir. Araştırmanın verileri temel olarak TKB, DİE, DPT, DTM ve FAO' dan elde edilmiştir. Ayrıca ilgili kurum ve kuruluşlara ait internet adreslerinden de son yıllara ait bilgilere ulaşılmıştır. Çalışmanın yürütülmesinde TKB APK Başkanlığı, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü ile özellikle maliyetler açısından Kırklareli Köy Hizmetleri Atatürk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünce hazırlanan Tarımsal Ürün Maliyetleri konulu süreli yayınlardan da faydalanılmıştır. Araştırma kapsamında yağlı tohumlar üretimi ve özelinde de ayçiçeğinin dünya ve Türkiye genelinde ekim alam ile üretim değerleri incelenmiştir. İnsan beslenmesinde önemli enerji kaynaklarından birisi de yağlardır. Dünya Sağlık Örgütünce (WHO) dengeli beslenmede günlük enerji ihtiyacımn 1/3' nün yağlardan alınması gerektiği belirtilmektedir. Ortalama günlük enerji gereksinimi 2250 kcal olarak alındığı takdirde yağ tüketiminin Türkiye'de kişi başına ortalama 30 kg/ yıl olması gerekmektedir. Ancak 1998 yılı verilerine göre Türkiye'de kişi başına bu değer 16.2 kg/yıl düzeyindedir. Belirtilen değer AB' nde 41 kg, Kanada' da 35,1 kg, ABD'nde 46 kg, Japonya'da 20.3 kg. ve Arjantin'de 22.3 kg olup dünya ortalaması ise 15.7 kg' dır. Bu değerlerde Türkiye'de kişi başına bitkisel yağ tüketiminin ne derece düşük olduğunu göstermektedir. Bitkisel yağlar üretiminde yurtiçi hammadde üretimi yeterli değildir. 2000 yılı itibariyle Türkiye'nin toplam bitkisel yağ üretimi 1 065 500 ton, margarin ve türevleri 600.000 ton, hayvansal kaynaklı yağlar 5 800 ton ve hidrojenize olmuş yağlar da 100 700 ton düzeyindedir. Toplam sıvı yağ üretimi içinde ayçiçek yağının payı % 46,93' tür. Bununlabirlikte üretim talebi karşılayamamış olup, 2000 yılında 113 456 ton ayçiçeği yağı karşılığı 44 552 606 ABD $'ı döviz ödenmiştir. Yine aym yıl verilerine göre Türkiye'nin ayçiçek tohumu üretimi 800 000 ton olup, ayrıca bitkisel yağ sanayilerince 523 900 ton ayçiçek tohumu ithal edilerek karşılığında 103 300 000 ABD $'ı ödeme yapılmıştır. Bu değerlerin 1996- 1999 yıllan arasında daha da yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bitkisel yağlara hammadde sağlamada en önemli ürünlerden olan ayçiçeğinde 2000 yılı itibariyle Türkiye'nin birim alana verim değeri (147,6 kg/da) olup, bu değer dünya ortalamasının (123,42 kg/da) da oldukça üzerindedir. Hatta bazı yıllarda ayçiçeği üretiminde söz sahibi bazı ülkelerin (Arjantin, AB ve ABD) verim değerlerine yakınlık göstermiştir. Ancak uygulanan tarım politikaları (destekleme alımları, rakip ürün paritesi, maliyetler ile kullanılan girdilerdeki fiyat artışları) ve diğer faktörlerin etkisiyle Türkiye'de ayçiçeği ekim alanları son yıllarda gittikçe gerileyerek 2000 yılında 540 000 ha düzeyine inmiştir. Bitkisel yağ sanayiinde 2000 yılında ayçiçeği tohumu talebi için yapılan ithalat 523 900 ton olarak gerçekleşmiştir. Yapılan dış alımlar ve yurtiçi üretim miktarına rağmen 1998 yılı itibariyle sektördeki firmaların kapasite kullanım oram ancak %36 düzeyinde kalmıştır. Bu aşamada bazı firmalar ihraç etmek amacıyla dahilde işleme belgesi alarak yurtdışından ayçiçeği tohumu ve ham ayçiçek yağı ithal etmelerine rağmen işletmelerin kapasite kullanım oranlarının yine de düşük kaldığı da ortaya çıkmaktadır. Ayçiçeği alımında Türkiye genelinde görevlendirilen devlet kuruluşları Trakya Birlik ve Karadeniz Birlik'tir. Birliklerin alımlarında yıldan yıla farklılıklar gözlenmektedir. Bununla birlikte belirlenen alım fiyatları ile maliyetler arasındaki ilişkinin ürün fiyatı aleyhine gelişme gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca çalışmada ayçiçeğinde kullanılan girdiler ile alternatif ürünler arasında parkeler hesaplanmış, ABD dolan ve reel bazda fiyatlar da belirlenerek ürün fiyatı ile diğer alternatif ürünler ve girdilerdeki fiyatlar arasında yıllar itibariyle çeşitli karşılaştırmalar yapılmıştır. Yapılan değerlendirmelerde alternatif ürünler ile ayçiçeği üretiminde kullanılan girdiler ve ürün maliyetlerindeki artışlann alım fiyatlanndan daha yüksek düzeyde seyrettiği sonucuna vanlmıştır. Ayçiçeğinde özellikle; üretimi artıncı ve destekleyici (prim ödemeleri dahil) politikalarda, bitkisel yağ sanayiinin ve birliklerin ürün alımlannda, ithalat ve ihracat rejimlerinde yeni düzenlemelere ve bakış açısına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla da üretim, bitkisel yağ sanayii ve birliklerin mevcut durumlanna karşılık olması gereken yapılann göz önüne alınarak sorunlann ivedi şekilde çözüme kavuşturulması gerekmektedir. Anahtar Kelimeler : Ayçiçeği, Tanm İşletmesi, Birlik, Bitkisel Yağ, İthalat
Özet (Çeviri)
SUMMARY Thesis for Master of Science Degree SUNFLOWER PRODUCTION IN TURKEY AND ITS SIGNIFICANCE IN VEGETAL OIL INDUSTRY Ibrahim MERAL Trakya University Institute of Sciences Major: Agriculture Economy Advisor: Prof. İ. Hakkı İNAN 2001, 95 pages Jury: Prof. İ. Hakkı İNAN Ass.Prof. Okan GAYTANCIO?LU Ass.Prof Fadul Önemli The objective of the research is to study the current vegetal oil deficit in Turkey, and its reasons, to reveal the significance of sunflower in vegetal oil industry; and to bring recommendations for solutions concerning the problems encountered in sunflower production, and those encountered consequently in vegetal oil industry. The data of the research have mainly been obtained from TKB, DİE (State Statistics Institute), DPT (State Planning Organization), DTM, and FAO. Furthermore, the data regarding the recent information on the relevant institutes and establishments have been accessed through their internet addresses. The continuous publications of TKB APK Directorate, Trakya Agricultural Research Institute, and those on Agricultural Product Costs prepared by Kırklareli Rural Services, Directorate of Atatürk Research Institute have been utilized. In the research, the production of oil seeds; and in particular the plantation areas of sunflower throughout the world and Turkey, and the production values have been studied. Oils are one of the important sources of energy in human nutrition. World Health Organization declares that for a balanced nutrition, 1/3 of the daily energy requirement should be covered by oils. When it is assumed that the average daily energy requirement is 2,250 kcal, oil consumption in Turkey should be 30 kg / year per person on average. However, according to 1998 data, this value is 16.2 kcal per person in Turkey. The mentioned value is 41 kg in the EU, 35.1 kg in Canada, 46 kg in USA, 20.3 kg in Japan, and 22.3 kg in Argentina, and the world average is 15.7 kg. These values show how low the vegetal oil consumption is per person in Turkey.Domestic raw material production in vegetal oil production is not enough. As of 2000, the total vegetal oil production in Turkey is 1,065,500 tons; margarine and derivatives, 600,000 tons; animal-derived oils, 5,800 tons; and hydrogenized oils, 100,700 tons. The share of the sunflower oil within the entire oil production is 46.93 %. However, the production does not meet the demand, and in 2000, US $ 44,552,606 has been paid in return for 1 13,456 tons of sunflower oil. According to the data of the same year, sunflower seed production of Turkey is 800,000 ton; and also 523,000 tons of sunflower seeds have been exported, and US $ 103,300,000 have been paid. It has been found out that these values were even higher between 1996 and 1999. Efficiency per unit area, of sunflower, which is one of the most important products for providing raw materials of vegetal oils, is 147.6 kg / da in Turkey, as of 2000; and this value is quite high compared to the world average of 123.42 / da. During some years, it has even been close to the efficiency values of some countries leading in sunflower production (Argentina, EU, and USA). However, with the influence of the agricultural policies applied (support purchases, competitor product parity, increases in costs and the prices of input used), and of several other factors. Sunflower plantation areas in Turkey have declined in the recent years, down to the level of 540,000 ha in the year 2000. In the vegetal oil industry, the importation made for sunflower seed demand in 2000 was 523,900 tons. In spite of the foreign purchases, and the domestic production quantities, the capacity usage rate of the companies in the sector, as of 1998, was at a mere 36 %. Although at this stage, some companies got processing certificates, and imported sunflower seeds and raw sunflower oil with the purpose of exportation, it is clear how low the capacity usage rates of the establishments were. The state establishments assigned for sunflower purchase throughout Turkey are“Trakya Birlik”and“Karadeniz Birlik”. There are differences from year to year in the purchases of the unions. Still, it has been observed that the relation between the set purchase prices and the costs is developing against the product price. Furthermore, the parities between the inputs used for sunflower and the alternative products have been calculated. The prices on US $ basis and real basis have been established; and various comparisons according to years have been made between the price of the product, and the prices of the other alternative products and inputs. It has been concluded that the increases of the alternative products, and the inputs used in sunflower production, and the production costs, are higher than purchase prices.Concerning sunflower, particularly in the policies for increasing and supporting production (including premium payments), and in the product purchases of the vegetal oil industry and the associations; in imports and export regimes; there is a need for new adjustments and points of view. For that, the structures that need to correspond to the existing situations of production, vegetal oil industry and associations have to be taken into consideration, and the problems need to be solved urgently. Key wods : Sunflower, Farms, Association, Vegetable oil, import
Benzer Tezler
- Bitkisel yağ sanayii işletmelerinin yapısı, işleyişi, kalite uygulamaları ve karşılaştıkları pazarlama sorunları: Tekirdağ örneği
The Structure and function, quality applications and marketing problems of the vegetable oil industry management: Tekirdağ example
EVREN ÇOBAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
ZiraatTrakya ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÖMER AZABAĞAOĞLU
- Türkiye'nin bitkisel yağ üretim, tüketim ve dış ticaret politikası
Vegetable oil production, consumption and foreign trade polices in Turkey
ŞERAFETTİN DÜZTEPE
- Orta Karadeniz bölgesinde ayçiçeği yetiştiren işletmelerin ekonomik analizi ve kooperatif-üretici-işleyici entegrasyonu
Economical analysis of farming business growing sunflower in Mid-Blacksea region and union-farmer-processor integration
H. SİBEL GÜLSE BAL
Doktora
Türkçe
2003
ZiraatGaziosmanpaşa ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN KARKACIER
- Türkiye'de yaglı tohumlar ve bitkisel yag piyasası analizi ve alternatif politikalar: Ampirik bir uygulama
Oil seeds and vegetable oil industry in Turkey, market analysis and alternative policies: An empiricial application
İBRAHİM KOÇAK