1926 Bakü Türkoloji Kurultayı ve Türk inkılabına tesirleri
1926 Baku Turkology Congress and its impacts on the Turkish revolution
- Tez No: 108755
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET ŞAHİNGÖZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 212
Özet
ÖZET 26 Şubat-5 Mart tarihlerinde Bakü'de toplanan Umumittifak Türkoloji Kurultayı uzun bir hazırlık aşaması geçmiş ve nihayet bu tarihte gerçekleşmiştir. Gerçekleştirildiği siyasi muhit itibariyle de Sovyetler Birliğinde çağrılan bu kurultay bir çok tartışmalara konu olmuş, toplanma sebebi ve sonuçları itibariyle farklı yorumlara yol açmıştır. Fakat açıkta olan gerek Sovyetlerin bu kurultayı çağırmatabir çok siyasi amaçları göz önündetuttuğu ve kurultayı bu yolda atılması gereken bir adım olarak değerlendirmesi idi. Sovyet politikasının kurultayı çağırmakta esas amacı Türk halklarını Doğu dünyasından, Türkiye'den kopararak daha kolay idare etmek için Latin esaslı yeni alfabeyi kabul ettirmek idi. Türkoloji kurultayının ağırlıklı konusu da yeni alfabeye geçiş olmuştur. Arap alfabesinin Türkçe için yetersizliği hem Osmanlı'da hem Rusya Türkleri arasında 19.yüzyıldan itibaren sık sık söz konusu edilmiştir. Gerçek anlamda başlangıç ise Latin harflerinin Türkçeye tatbikini öngören Azerbaycanlı mütefekkir Mirze Fetali Ahundzade'nin 1860'lardaki projeleri olmuştur. XIX. Yüzyılın ikinci yarısı ve XX.yuzyilm başlarında Türk dünyasında başlanan maariflenme hareketi ile bu süreç de hız kazanmıştır. Hatta 1918'de kurulan Azerbaycan Parlamentosunda bu konu görüşülmüştür. Çeşitli sebeplerle ertelenen bu konu Sovyetler döneminde ele alınmış ve Sovyet politikasının çıkarlarına alet edilmiştir. 1922'de azerbaycan'da başlatılan“latincilik”harekatının tüm Türk halkları arasında intişarından sonra Merkez bunun gerçekleştirilmesi için bu atılımı, Türkoloji kurultayı adı altında yapmayı uygun görmüştür. Sovyetlerin bu kurultayı gerçekleştirmede amaçları siyasi olsa da Türk aydınları için bu kurultay türkoloji ve eğitim alanındaki önemli konuların çözüme kavuşturulması demek idi. 131 temsilcinin katıldığı kurultayda 17 oturum gerçekleştirilmiş, türk halklarının tarihine, menşeyine, etnografyasına, edebiyat ve medeniyetine dair 38 konuşma yapılmıştı. Kurultayda sovyet idarecilerinin yanısıra ünlü şarkiyatçı bilim adamları M. F. Köprülü, A.E.Krımski, N.N.Poppe de iştirak etmişlerdir. Rus bilim adamlarının A.N.Samoyloviç, V.V.Bartold, S.F.Oldenburg ve diğerleri başından itibaren önemli isimler olmuştur. Kurultaya katılan yabancı bilim adamlarından bir diğer önemli sima Alman türkolog Prof.Dr.Theodor Menzel idi. 201Türk bilimcilerinden ve maarifçilerinden önde gelen isimler Bekir Çobanzade, Veli Huluflu, Alimcan Şeref, alimcan İbrahimov, Aziz Gubaydullin, C.Mehmetkuluzade, Ahmet Baytursun kurultayın faal temsilcileri idilr. Tataristan ve Kazakistan temsilcileri ıslah olunmuş Arap harflerini savunmuş, yeni alfabe konusunda ise Azerbaycan önden gitmişti. Bu kurultay XX.ytizyihn Türk milliyetçiliğinin bir sonucu, tarihi başarısı olarak da değerlendirilmiştir. Türk halkları temsilcilerinin uzun yıllardan sonra bir araya gelmiş olması milli şuuru daha da kuvvetlendirmiştir. Kurultayda ortak bir alfabe, yazı dili, tarih, edebi dil, terminaloji konusunda alınan kararlar da bunun delilidir. Sovyet politikası bu kararlardan sadece alfabe konusundakini uygulayarak, diğerlerini kendisi için tehlikeli addetmiştir. Fakat herşeye rağmen Baku Türkoloji Kurulkayının Türk halklarının hayatındaki önemi küçümsenemez. O gün için kabul edilmiş kararlar, günümüzde de önemini korumakta, bu yöndeki çalışmalara temel olabilecek niteliktedir. 202
Özet (Çeviri)
ABSTRACT 1st General Agreement Turkology Convention held in Baku between 26th February and 5th Marchundervent a long preparatory stage and was eventually held at this time. This convention which was called in Soviet Union with respect to its political environment where it was held, was subject of several discussion and led to different interpretation with respect to its reason of convening and results arising thereform. However the most striking and obvious fact was that Soviets, calling in the convention, aimed at several political objectives and targets, took advantage of the convention as a necessary step to be taken for its purposes. The actual purpose of the Soviet policy in calling in this convention was to have Turkish peoples accept new Latin based alphabet to deprive peoples of oriental wolrd and Turkey and thereby administering them more easily. Major subject of the Turkology Convention was to adoption of the new alphabet. Inadequacy of Arabic alphabet for Turkish language has been argued in both Ottomans and amongts Turks in Russia since 19th Century. The actual onset of this movement was with the projects of Azerbaijani thinker, Mirze Fettali Ahundzade which foresaw implementation of Latin alphabet to Turkish in 1860s. During second half of 19th Century and early 20th Century, which the enlightenment movement appearing in Turkish Wolrd, this process gained impetus. Even in Azerbaijani Parliament which was established in 1918, this issue was debated. This issue wpicp was delayed for various reasons, was handled during Soviet era and abused for the benefit of Soviet policies. Following spread of“latinism”movement amongst the Turkish communities which was stared in 1922, Center found it fit to perform this movement under name of Turkology Convention. Although purpose of Soviets in holding this convention were political, this convention meant to Turkish intellectuals solution of important issues in Turkology and education. In the convention where 131 representative attended, 17 sessions were held and 38 speeches were delivered in relation to history, origins, ethnography, literature and civilization of Turkish clans. In the convention, besides the Soviet administrators, famous orientalists such as M.F.Köprülü, A.E.Krımski, N.N.Poppe also participated. Russian scientists, A.N.Samoyloviç, V.V.Bartold, 203S.F.Oldenburg, etc. wre other important names since the beginning of the convention. One of the other famous foreign scientists who participated in the convention were German Turkologist Prof.Dr.Theodor Menzel. Outstanding names amongst Turkish scientists and pedagogs were Bekir Çobanzade, Veli Huluflu, alimcan Şeref, Alimcan ibrahimov, Aziz Gubaydullin, C.Mehmetkuluzade, Ahmet Baytursun who are outstanding representatives of the convention. Tataristan and Kazakhstan defended reformed Arabic alphabets and Azerbaijan was leading the new alphabet. This convention is also taken as a result and historical succes of 20th Cuntiry Turkish Nationalism. Gathering of the representatives of Turkish clans after a very long time, reinforced the national awareness more and more. And resolutions adopted in the conventions as for a common alphabet, written language, history, literal language, terminology are also proof of this fact. Soviets implemented only that resolutions dangerous for them. However, importance of Baku Turkology Convention on the lives of Turkish communities cannot be minimized. All resolutions which were adopted at that time are of the quality which may be a ground for the current efforts to that effect. 204
Benzer Tezler
- 1926 Bakü Türkoloji Kurultayı
1926 Baku Turkology Congress
JAFAR JAFARLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Siyasal BilimlerKocaeli ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERKAN DOĞAN
- Sovyet Türk halklarının Latin harflerine geçişinin Türkiye'deki yansımaları
Reflections of transition of the soviet Turkish nations to Latin letters in Turkey
KORAL DURMUŞ
- Türk-Sovyet ilişkileri kapsamında Kafkasya'daki siyasi, kültürel ve ekonomik olayların Türk basınına yansıması (1920-1928)
The reflection of political, cultural and economic events in the caucasus on the Turkish press within the scope of Turkish-Soviet relations (1920-1928)
AYŞE NUR KALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihMarmara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OKAN YEŞİLOT
- 1926 Bakü Türkoloji Kongresi'nin Türk dil birliği açısından önemi
Importance of 1926 Baku Turcology Congress for Turkish language union
SABIR NURMAMMADLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENVER KAPAĞAN
- 1890-1930 yılları arasındaki Kazakça yayınlarda dil ile ilgili görüşler ve uygulamalar
Executions and opinions related to language in Kazakh published between years 1890 and 1930
ŞINAR AUELBEKOVA