XIX. yüzyılda büyük güçlerin (Rusya, İngiltere, Çin) Orta Asya politikaları
Middle Asia policy of the great empires (Russia, England, China) in XIX century
- Tez No: 113367
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖZKAN İZGİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, Uluslararası İlişkiler, History, International Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 183
Özet
Türkistan, tarih boyunca korumaya çalıştığı siyasi birliğini XVII. yüzyılda kaybetmeye başlamıştır. Timur ve Özbek İmparatorluklarının yıkılışından sonra Türkistan, birbirinden bağımsız ve hatta birbirine düşman pek çok parçaya ayrılmıştır. Gerçekte Türkistan Türkleri arasındaki bu birlik, daha XV. yüzyılda bozulmaya başlamıştı. Bu yüzyılda Özbeklerin içinden ayrılan grup, Kazakları oluşturmuştur. Göçebe Kazaklar ile Özbekler arasında, bu nedenle bir düşmanlık olmuştur. Kazaklar, bir devlet kuramadan“cüz”adını verdikleri üç kısma ayrılmışlardır. Özbekler ise, çoğunluğunu oluşturdukları Buhara Hanlığı sınırlarında yaşamışlardır. Kırgızlar ise, Hokand Hanlığı'nın çoğunluğunu oluşturmuşlardır. Hive Hanlığı topraklarında, Özbekler ve Türkmenler ağırlıktadır. Buna karşın Türkmenlerin pek çoğu XIX. yüzyılda bağımsızlıklarını kazanmışlarsa da, bu pek uzun sürmemiştir. Zira XIX. yüzyılda bu kez Rus egemenliğine gireceklerdi. Uygurlar da, XVIII. yüzyıldaki Çin işgali başlayıncaya kadar birlik ve beraberliklerini kaybetmişlerdir. Türkistan'ın böyle birliğini ve beraberliğini kaybederek, Türklerin güçlerini sürekli birbirlerine karşı kullanmaları kendilerine oldukça kan kaybettirmiştir. Bu da uzun yüzyıllar boyunca Türkistan'da istekleri olan iki büyük devletin, bu amaçlarını gerçekleştirebilmek için hazırlık yapmalarına ateşleyici bir bahane olmuştur. Türklerin birbirlerine olan düşmanlık ve rekabetleri, iki devlet tarafından da kullanılan en büyük koz olmuştur. Bunların dışında Türkistan, dışa oldukça kapalı bölgedir. Türkistan halkı, Dünya'daki bilimsel, askerî ve siyasî gelişmelere kapalı kalmıştır. Bu nedenle artık Rusya'nın güçsüz ve kendilerine bağımlı durumda olmadığının bilincinde olmayan Türkler, işgal döneminde bile bu üstünlük duygusuyla hareket etmişlerdir. Türkler ve Çinliler, iki tarihsel sınırdaş olarak tarih boyunca birbirlerine karşı üstünlük kurmaya çalışmış ancak Çinliler, bu tarihsel yarışta XVIII. Yüzyıla kadarbaşarılı olamamışlardır. Bu durum XVIII. yüzyılda Çin lehine değişmeye başlamıştır. XIX. yüzyıl - Kazaklar ve Doğu Türkistan'da yaşayan Uygurlar - dışında tüm Türkistan'ın işgal edildiği ancak isyanların da başladığı, Türkistan'ın tarih boyunca en zor geçirdiği bir yüzyıldır. Dikkat çeken bir nokta da, Rusya'nın başını ağrıtacak isyanların çoğunun Kazaklar tarafından çıkarılmış olmasıdır. Bunun dışında Doğu Türkistan'da Çin'i çok uğraştıran isyanlar çoğunlukla XIX. yüzyılda ve genellikle Hokand Hanlığı desteğinde olmuş ve bu yüzyıla“isyanlar yüzyılı”adı verilmiştir. Her isyanın ardından, Rus ve Çin idaresi daha da sertleşmiştir. Rusya ve Çin, idarî açıdan Türklerin kimliklerini unutturacak bir siyaseti kullanmışlardır. Amaçları Türkistan'ı ve Türkleri sömürmekten ziyade bölgeye yerleşerek, Türkleri Ruslaştırmak ve Çinlileştirmektir. Bu amaçla plânlı ve özenli hazırlanmış bir asimilasyon ve kolonizasyon siyaseti izlemişlerdir. Burada önemli bir nokta daha göze çarpmaktadır: Rusya, Türkistan'ı, Hindistan, Çin ve Japonya'ya kadar uzanan sömürge plânlarını gerçekleştirebilmek amacıyla bir üs olarak kullanmayı tasarlamıştı. Çin ise, XIX. yüzyıl boyunca Batılı devletlere karşı kaybettiği toprakları Doğu Türkistan'da kazanmayı hedeflemekteydi. Türkistan, çağa ayak uyduramamanın ve çevresinde olup biten siyasî gelişmelere kayıtsız kalmanın, tarihsel düşmanlarını küçümsemenin faturasını ağır ödemiştir.
Özet (Çeviri)
Türkistan started to lose its political unity in XVII. century which it tried to keep for ages. After Timur and Ozbek Empires collapsed, Türkistan dissolved into independent and even rival parts in fact, this unity amongs Türkistan Turks started to deteriorate in XV century. In this century, the group which seperated from Ozbeks constituted Kazaks. For this reason, a conflict arised between Ozbeks and Kazak nomads. Kazaks, before forming a state, dissolved into three parts which they called“cüz”. Ozbeks lived within the borders of Buhara in which they formed the majority. Kyrgyzs also formed the majority of Hokand. In the lands of Hive Sovereign, Ozbeks and Turkomans are the majority. Although most of Turkomans achieved their independence in XIX. century, this didn't last long. Because in XIX. century they were about to be under Russian sovereignty. Uygur Turks had lost their unity until the Chinese invasion commenced in XVIII. century. Turkistan's losing its unity and constant conflict among the Turks had led them to lose a great deal of power. This gave a chance to two great empires which had interests in Türkistan, to make preparations to realize their objectives. The conflict and rivalry among the Turks were their greatest trump. Apart from these, Türkistan is quite an isolated region. People of Türkistan had been isolated from scientific, military and political improvements in the world. For this reason, Turks, not realizing that Russia was not under their control anymore, behaved in a superior manner even during the invasion. As two ancient enemies, Turks and Chinese tried to dominate one another, however, Chinese never succeeded in historical race.IV XIX. century was the hardest one that Türkistan had ever had in its history, when, apart from Kazaks and Uygur Turks living East Türkistan, all Türkistan was invaded and rebellions started. Another point worth attraction, most of the riots that troublet Russians carried out by Kazaks. Also the riots that troubled China in East Türkistan happened with the support of Hokand Sovereignty, in XIX. century which was called“Riots Century”. After each riot, Russian and Chinese administration had become much more strict. Russia and China carried out a style of managament that would make Turks lose their identities. In doing this, rather than exploiting the region, they aimed to Russify and Chinafy the Turks. With this goal in mind, they were following an assimilation and colonization politics planned very precisely. By the way there is another point worth attraction; Russia decided to use Türkistan as a base to reach its goals of colonization that extends to India, China and Japan. Meanwhile, China was aiming to gain lands that he had lost against western countries in XIX. century in East Türkistan. Türkistan dearly paid the cost of not being able to keep up with the century, being indifferent to political developments and looking down over its historical enemies.
Benzer Tezler
- XIX. Yüzyılda Fergana Vadisi ve Büyük Güçlerin Hakimiyet Mücadelesi
The Fergana Valley And Struggle For Dominance Of The Great Powers in XIX. Century
İLKER TÜRKMEN
Doktora
Türkçe
2019
TarihNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TELLİ KORKMAZ
- Osmanlı Devleti'nin yıkılmasında misyonerlik faaliyetlerinin etkileri (1839-1923)
The effects of the missionary in decadence of the Ottoman Empire (1839-1923)
MUSTAFA AKYUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
TarihGazi Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. H. AHMET SEZİKLİ
- Emperyalist devletlerin Doğu Anadolu politikası ve Aşiret Hafif Süvari Alayları
The East Anatolia policy of the imperialist states and tribe light cavalry regiments
ATILGAN COŞKUN
- XIX. yüzyılda Niş Sancağı
The province of Nish in the XIX century
MEAD OSMANİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
TarihUludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SALİH PAY