Geri Dön

Dil-tarih ilişkisi bağlamında Osmanlı Türklerinde Arapça tarih yazıcılığı (XVI. ve XVII. yüzyıl örnekleriyle)

History-writing in Arabic in the contex of language-history relationship in the Ottoman Turks (with special reference to 16 th and 17 th century examples)

  1. Tez No: 117540
  2. Yazar: EYÜP BAŞ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. İRFAN AYCAN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Tarih, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2002
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 232

Özet

BAS, Eyüp, Dil-Tarih İlişkisi Bağlamında Osmanlı Türklerinde Arapça Tarih Yazıcılığı (XVI. ve XVII. Yüzyıl Örnekleriyle), Doktora Tezi, Danışman: Prof. Dr. İrfan AYÇAN, VIII+223S. Osmanlı Devleti İslâmî kimliği nedeniyle, daha kuruluştan itibaren diğer müslüman milletlerin kültürleriyle etkileşim içerisinde olmuştur. Bu etkileşimi en hissedilir ölçüde dil hususunda yaşamış olan Osmanlı Türkleri, medreselerinde Arapça öğretim görmüşler, başta İslâmî ilimler olmak üzere ilmî çalışmalarda genel olarak Arapça'ya bağlı kalmışlardır. Edebiyatta ise Farsça'nın ağırlığı söz konusudur. Osmanlı Türkleri, medreselerde Arapça bir eser kaleme alabilecek düzeyde Arapça öğrenmişlerdir. Şüphesiz bu durum, ana dili Arapça olan bir kişiyle kıyaslanamayacak bir gayrettir. Fakat buna rağmen eserlerini Arapça kaleme almaya çalışanlar olmuştur, özellikle İslâmî ilimlerle ilgilenenler, bu hususta kendilerini ilmî ve kültürel çevrenin baskısı altında hissetmişler, Türkçe yazmaları durumunda ayıplanma endişesi taşımışlardır. Bu nedenle Türkçe, bilim dili hüviyeti kazanamamıştır. Osmanlıların tarih yazıcılığı tecrübesinde ise, bu gelişmeler açısından kısmen olumlu bir görüntü söz konusudur. Padişahlara övgüler yağdırmak kastıyla yazılmış şehname tarzındaki eserler dışında, Farsça yazılmış eser oldukça az olduğu gibi, Arapça olarak da XVI. yüzyıl öncesi sadece iki örnek bulunmaktadır. Mısır fethi (151 7) sonrası Arap toprakları üzerinde kurulan hakimiyete bağlı etkileşim nedeniyle, XVI ve XVII. yüzyıllarda Arap tarihçiliğinin tesirinde kalındığı görülmektedir. Bu etki sadece yazımlarında kullanılan üslup, metot, tür ve takip edilen tarih felsefesi yönlerinden olmayıp, bazı yazarların tarih alanındaki eserlerini Arapça yazmalarına da kısmen sebep olmuştur. Söz konusu etkileşimin en hissedilir şekilde XVI. ve XVII. yüzyıllarda yaşanması nedeniyle, bu yüzyıllarda kaleme alınmış örnekler üzerinde yoğunlaşmış olan tezimizde ulaşılan sonuç, eserlerin Arapça yazılmasında, bu dilin din dili olmasından kaynaklanan bir bağlayıcılığın değil, ilmî ve kişisel tercihlerin etkili olduğudur. Örneklerimizden bütün eserlerini Arapça yazmış olan Taşköprülüzâde (Ö.1561) hariç, Cenâbî Mustafa Efendi (Ö.1590), Kâtip Çelebi (Ö.1657) ve Müneccimbaşı (Ö.1702)'nın, Türkçe eserler de kaleme almış olmaları belirttiğimiz neticeyi gerekçelendiren bir husustur. Osmanlı tarih literatüründe, Arapça yazılmış olmaları nedeniyle üzerlerinde ayrıntılı olarak durduğumuz Nevâdîru'l-Ahbâr, Şakâiku'n-Nu'mâniyye, Aylamu'z-Zâhir, Fezleketü't-Tevârîh, Keşfü'z-Zünûn, Süllemü'l Vüsûl ve Câmiu'd-Düvel dışında, mikro tarih çalışmaları olarak görülebilecek risale düzeyinde bir iki eser bulunmaktadır. Netice olarak belirtebiliriz ki söz konusu eserler, Osmanlı Türklerinin neticede ana dili olmayan bir dille yazılmış olduklarından, Türkçe yazılmış olanlara göre kendilerinden istifade sınırlı düzeyde kalmış, popülarite yakalayamamışlar ve matbaanın kuruluşundan sonra da basılma imkanı bulamamışlardır. Bunlardan bazılarının, yazıldıkları dönemde veya sonra yapılmış tercümelerinin başında, mütercimleri tarafından“fevâidi âm olmak için”Türkçe'ye çevirildiklerinin belirtilmesi, haklarında öne sürdüğümüz kanaati destekleyen verilerdir.

Özet (Çeviri)

BAŞ, Eyüp, History-Writing in Arabic in the Context of Language-History Relationship in the Ottoman Turks, With Special Reference to 16th and 17th Century Examples, PhD Dissertation, Advisor: Prof. Dr. İrfan A YCAN, VIII+223 p. Ottoman State, thanks to its Islamic identity, interacted with cultures of various other Muslim nations since its inception. Ottoman Turks, who had this interaction most in the area of language, used Arabic as the medium of instruction at the Madrasa. Even though Persian was dominant in literature, they generally used Arabic in their scientific works, especially in the field of Islamic sciences. At the Madrasa, Ottoman Turks learned Arabic at such a highly sophisticated level that they could even write books in Arabic No doubt that this was an attempt which was not comparable with a person who was a native speaker of Arabic Nevertheless, some tried to write their works in Arabic Especially those who were interested in Islamic sciences, felt themselves under pressure coming from scientific and cultural circles, hence worried that they would be vilified in case they write in Turkish. Therefore, Turkish could not become a language of science at the time. As far as the history-writing is concerned, however, Ottomans had a more positive experience Except for Şehnâmes, books written for the sole purpose of praising the Sultans, there were few books in Persian, and there were only tivo Arabic books written before the H?' century. After the conquest of Egypt (1517), due to the increased interaction brought about by the hegemony over the Arab lands, one can observe that Arab historians influenced Ottomans during the 16th and 17th centuries. This influence was not only valid in the writing style, method, kind and the philosophy of history adopted by them, but also the language as well, so that some authors wrote their books related to history in Arabic This thesis focused on the examples ifritten in the id* and 17th centuries because of the fact that the interaction mentioned above was felt most intensively in that period. The thesis concludes that it was not Arabic -as being the language of the religion- that was the most effective in choosing it as the language of the text in writing a given book, but it was rather scientific and personal choices. The fact that, among our examples, except for Taşköprülüzâde (d 1561) who wrote all of his writings in Arabic, Cenabı Mustafa Efendi (d 1590), Kâtip Çelebi (dl657) and Miineccimbaşı (d 1702) authored also Turkish books confirms this conclusion. In Ottoman history literature, there are only a few micro-history works in the form of a treatise or a small book, except for Nevâdiru'l-Ahhâr, Şakaiku'n- Nu'mâniyye, Aylamu'z-Zâhir, Fedeketü't-Tevârîh, Keşfü'z-Zünûn, Süllemü'l- Vüsûl and Câmiu'd-Düvel, which we review in detail for they are written in Arabic In conclusion, we can say that these works were not utilised enough vis-â-vis Turkish- written counterparts for they were written in a non-native tongue of the Ottomans. They never became popular, and were not even printed after the printing press was introduced The fact that translators of some of these books put a note that they were translated“for public interest”in the beginning of the book, constitutes some evidence supporting our opinion about them. "?J$yv'j'.,_ :.??. ::. \v'.v»',\iiiSJ>'

Benzer Tezler

  1. Tez No

    370278

    La problématique de l'espace et du temps dans l'écriture d'Assia Djebar et de Nedim Gürsel

    Assia Djebar'ın ve Nedim Gürsel'in yazınında zaman ve mekan sorunsalı

    CANSU GÜMÜŞTAŞ ŞEN

    Yüksek Lisans

    Fransızca

    Fransızca

    2014

    Fransız Dili ve EdebiyatıGalatasaray Üniversitesi

    Fransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. SIDIKA SEZA YILANCIOĞLU

  2. Tez No

    250147

    Basında Türk Ceza Yasasının 301. maddesi ile ilgili tartışmaların oryantalist çerçevesinin çözümlenmesi

    The analysis of orientalist frame of the discussion on the code 301 of the Turkish Criminal Law in press

    HATİCE KIRBIYIK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2009

    GazetecilikAnkara Üniversitesi

    Gazetecilik Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ÇİLER DURSUN

  3. Tez No

    492387

    Romanya'da Türkçe matbuat: Türk Birliği Gazetesi (1930-1939)

    Turkish press in Romania:Türk Birliği Newspaper (1930-1939)

    ÖMER BEDİR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    GazetecilikHacettepe Üniversitesi

    Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ADNAN SOFUOĞLU

  4. Tez No

    727625

    Bulgaristan Türk romanında sosyal meseleler

    Social issues in Bulgarian Turkish novel

    KÜBRA BİŞKİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    SosyolojiEge Üniversitesi

    Türk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ATIF AKGÜN

  5. Tez No

    769102

    Osmanlı'da huzur dersleri içeriği: Gümülcineli Ahmed Asım efendi örneği

    The content of lessons in the presence of sultan of Ottomans: The case of Ahmed Asim Efendi the Gümülcineli

    RIDVAN KARA

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NECMETTİN GÖKKIR

Geri Dön