19. yüzyıl Türk gezi edebiyatında oryantalizm
Orientalism in the 19th century Turkish travel literature
- Tez No: 917605
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜZİN GONCA GÖKALP ALPASLAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Coğrafya, Sanat Tarihi, Türk Dili ve Edebiyatı, Geography, Art History, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 313
Özet
Bu tezde, 1869-1901 yılları arasında yazılmış ve kitap olarak basılmış on iki seyahatname, Osmanlı oryantalizmi kavramı açısından incelenmiştir. Bu seyahatnameler zamandizinsel olarak şöyledir: Mühendis Faik Bey'in Seyahatname-i Bahr-i Muhit (1869), Bağdatlı Abdullah Efendi'nin Brezilya Seyahatnamesi (1872), Ömer Lütfü'nün Ümit Burnu Seyahatnamesi (1876), Darugazade Mehmet Emin Efendi'nin İstanbul'dan Asya-yı Vusta'ya Seyahat (1880), Şirvânî Ahmet Hamdi'nin Hindistan, Svat ve Afganistan Seyahatnamesi (1884), Mirliva Mehmet Refet'in Seyahatname-i Arz-ı Filistin (1889), Ahmet İhsan'ın Asya-yı Şarkî'ye Seyahat (1891), Direktör Âli Bey'in Seyahat Jurnali: İstanbul'dan Bağdat'a ve Hindistan'a (1898), Ahmet İhsan'ın Altı Hafta Nil'de Seyahat (1896), Azimzade Sadık el-Müeyyed Paşa'nın Bir Osmanlı Zabitinin Afrika Sahra-yı Kebir'de Seyahati (1898), Hacı Mustafa bin Mustafa'nın Aksâ-yı Şark'ta Bir Cevelân'ı (1898) ve Hüseyin Sîret'in Anadolu Mektupları (1901)'dır. Aslen asker, mühendis ve din adamı olan gezginlerin siyasî, ticarî ve dinî vb. nedenlerle 1896-1901 yılları arasında Hindistan, Trablusgarp, Afganistan, Brezilya, Cape Town gibi ülkelere yolculukları sonunda kaleme alınmış kitap hacmindeki eserleri incelenmiştir. Bu eserlerden ikisi hariç hepsi eski harfli Türkçe metinden okunmuş ve ilk kez incelenerek tezimiz sayesinde edebiyat tarihine katılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde Batı'nın doğu anlayışı ve akışkan oryantalizm konuları ele alınmakta, kuramsal bir çerçeve çizilmiştir. Batı'nın Doğu anlayışı, klasik ve modern dönem oryantalizmi olarak ele alınmıştır. Birinci bölümde Osmanlı oryantalizmi kavramı coğrafya, siyasi tarih ve edebiyat bağlamında ayrıntılı şekilde tartışılmıştır. İkinci bölümde, Türk gezi edebiyatının klasik Türk edebiyatı ve on dokuzuncu yüzyıl Türk edebiyatı dönemindeki tarihî seyri değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmede seyahatname türüyle benzerlik gösteren veya farklı olan türlere değinilmiştir. Daha sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun doğu coğrafyalarında açtığı elçilikler ve elçilerin kaleme aldığı sefaretnamelere değinilmiş, çalışmamızda inceleyeceğimiz on iki seyahatname tanıtılmıştır. Eserler tanıtılırken seyyahların güzergâhları harita üzerinde işaretlenmiş, görseller dizininde belirtilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde incelediğimiz bu seyahatnamelerde Doğu'ya yolculuğun nedenleri, hazırlıklar, deneyimler, seyyahların kimlikleri, ulaşım yolları ve konaklama şekilleri incelenmiştir. Dördüncü bölümde seyyahların doğu coğrafyasındaki insanlarla karşılaşmaları, özne-nesne ilişkisi bağlamında incelenmiştir. Beşinci bölümde, seyahatnamelerde Doğu hakkında dikkat edilen dil ve edebiyat, kılık kıyafet, toplumsal yapı, arkeoloji, gündelik yaşam, mimari kültür gibi konular on alt başlık altında incelenmiştir. Bu çalışmada erişilen sonuçlar kısaca şöyle belirlenebilir: Osmanlı oryantalizmi, on dokuzuncu yüzyıl modernleşmesiyle birlikte imparatorluğun Doğu'ya bakış açısını değiştirmiştir. Batılılaşma ekseninde Osmanlı İmparatorluğu'nun kendine göre bir doğu imajı yarattığı söylenebilir. İncelenen seyahatnamelerden hareketle Osmanlı İmparatorluğu da siyasî, dinî, ticarî ve kültürel açıdan kendini temsil etmiş ve Batı oryantalizmine karşılık kendi oryantalist yaklaşımını ortaya koymuştur.
Özet (Çeviri)
In this dissertation, twelve travelogues written between 1869 and 1901 and published as books were analyzed in terms of Ottoman orientalism. These travel writings, listed chronologically, are as follows: Mühendis Faik Bey's Seyahatname-i Bahr-i Muhit (1869), Bağdatlı Abdullah Efendi's Brezilya Seyahatnamesi (1872), Ömer Lütfü's Ümit Burnu Seyahatnamesi (1876), Darugazade Mehmet Emin Efendi's İstanbul'dan Asya-yı Vusta'ya Seyahat (1880), Şirvânî Ahmet Hamdi's Hindistan, Svat ve Afganistan Seyahatnamesi (1884), Mirliva Mehmet Refet's Seyahatname-i Arz-ı Filistin (1889), Ahmet İhsan's Asya-yı Şarkî'ye Seyahat (1891), Direktör Âli Bey's Seyahat Jurnali: İstanbul'dan Bağdat'a ve Hindistan'a (1898), Ahmet İhsan's Altı Hafta Nil'de Seyahat (1896), Azimzade Sadık el-Müeyyed Paşa's Bir Osmanlı Zabitinin Afrika Sahra-yı Kebir'de Seyahati (1898), Hacı Mustafa bin Mustafa's Aksâ-yı Şark'ta Bir Cevelân'ı (1898) and Hüseyin Sîret's Anadolu Mektupları (1901). The works of the travelers, who were originally soldiers, engineers and clergymen, written at the end of their journeys to countries such as India, Tripolitania, Afghanistan, Brazil and Cape Town between 1896-1901 for political, commercial and religious reasons were examined. All but two of these works have been read from the old-letter Turkish text and analyzed for the first time and added to the history of literature thanks to our thesis. In the 'Introduction' section of the study, the Western understanding of the East, Fluid Orientalism, and Ottoman Orientalism are discussed, and a theoretical framework is established. The Western understanding of the East is analysed through the lenses of Classical and Modern Orientalism. The fluidity of Orientalism and the created Eastern layers are also explored. In the first chapter, the concept of Ottoman Orientalism is examined in detail within the contexts of geography, political history, and literature. The second chapter evaluates the historical development of Turkish travel literature in Classical Turkish Literature and Nineteenth-Century Turkish Literature. In this evaluation, genres that are similar to or differ from the travel writing genre are addressed. Additionally, the embassies established by the Ottoman Empire in eastern regions and the travel writings written by diplomats are discussed. The twelve travel writings to be analysed in this study are also introduced in this chapter. The third chapter focuses on the reasons for travelling to the East, preparations, experiences, identities of the travellers, transportation routes, and accommodation types, all based on the examined travel writings. In the fourth chapter, the encounters between the travellers and the people of the Eastern territories are analysed through the lens of the subject-object relationship. Finally, in the fifth chapter, topics such as language and literature, clothing, social structure, archaeology, daily life, architectural culture, and suchlike are analysed under ten distinct headings. The conclusions reached in this study can be briefly stated as follows: Ottoman Orientalism, along with the modernization of the nineteenth century, changed the empire's view of the East. It can be said that the Ottoman Empire created its own image of the East on the axis of Westernization. Based on the travelogues analyzed, the Ottoman Empire represented itself politically, religiously, commercially, and culturally in the East and presented its own orientalist approach in response to Western orientalism.
Benzer Tezler
- The image of the Ottoman Turk through the eyes of nineteenth century British traveller Julia Pardoe
19. yüzyıl İngiliz seyyahı Julia Pardoe'nun gözünden Osmanlı Türk imgesi
BETÜL DURSUN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
İngiliz Dili ve EdebiyatıAnkara Sosyal Bilimler Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİLİZ BARİN AKMAN
- İngiliz kadın seyyahlar Harvey ve Garnett'e göre Osmanlı'da gündelik hayat
Daily life in the Ottoman Empire according to English women travellers Harvey and Garnett
DİDEM ÇAKMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
TarihSüleyman Demirel ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET UYSAL
- 'Yabancı dilde yaratı' kavramı ışığında 19. yüzyıl Fransız edebiyatında İstanbul kültürünü okumak: Nerval, Gautıer, Lotı
Reading Istanbul folklore in 19th century French literature in the light of 'Foreign language creation': Nerval, Gautier, Loti
ARŞALUYS ÇİLİNGİROĞLU GÜLÜK
Doktora
Türkçe
2025
Mütercim-Tercümanlıkİstanbul ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ARSUN URAS
- Batılı gezginlerin İstanbul'u: 19. yüzyıl yazarlarına ekolojik bir bakış
The western travellers? Istanbul: An ecological approach to 19th century writers
YİĞİT DEVRİMCİ ZEHRA EVREN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Bilgi ÜniversitesiKarşılaştırmalı Edebiyat Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. SÜHA OĞUZERTEM
- 19. yüzyılda Batılı seyyahların gözüyle Antalya (1800-1876)
Antalya in the 19th century from the Western travellers' perspective
EMİNE DERİCİ