Modern sonrası tiyatroda ironi ve bir örnek olarak Tom Stoppard tiyatrosu
Irony in postmodern theatre and a case study: The theatre of Tom Stoppard
- Tez No: 117558
- Danışmanlar: DOÇ. DR. N. SELDA ÖNDÜL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Performing and Visual Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tiyatro Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 288
Özet
ÖZET Başlangıçta ironi, retorik geleneğine bağlı bir söz sanatı olarak Sokrates'in adıyla özdeşleşmiştir. Tragedya sanatında ise özellikle Sophokles, sonradan adının verileceği ironi uygulamasıyla protagonistini yazgı karşısında hem kahraman hem kurban yapmış, izleyicisine ise kahramanlarına oranla daha fazla bilgiyi önceden vererek seyir yerini sahne karşısında avantajlı kılan dramatik bir hünere başvurmuştur. Retorik alanında ironi, Sokrates'in bildiklerini saklayarak muhataplarım güç durumda bırakmasını sağlayan tartışma yöntemi olarak kabul edildiğinden, sözcük, romantik dönemde Friedrich Schlegel tarafından bir tür ruhsal ve düşünsel konumlanış, romantik sanatın kendini ifade aracı olacak biçimde yeniden tanımlanana kadar olumsuz çağrışımlarım korumuştur. Bu dönemde Euripides 'in ve Shakespeare 'in oyunları romantik ironin teorik açılımlarının pratikteki yansıması olarak kabul edilerek hep örnek gösterilmiştir. Schlegel ayrıca Aristophanes komedyalarındaki parabasis bölümlerinin işlevini göz önünde bulundurarak romantik ironinin sürekli parabasis olduğunu söylemiştir. Parabasis genellikle ortasında yer aldıkları oyunların akışını kesintiye uğratırlar, kesinti sırasında hareketin taklidi askıya alınır, yazar izleyicilere koro aracılığıyla doğrudan seslenir. Mimesisin yerini diegesisin alması, Schlegel' in romantik yaratının asal unsurlarından biri olan özfarkındalığı somutlaması için verimli bir örnek sağlamıştır. Ibsen, Strindberg, Brecht, Pirandello, Beckett, Ionesco ve Genet oyunları, kendi dönemlerindeki estetik duyumu metinlerindeki ironi kullanımlarıyla sergilemektedir. Modern sonrasında ironi on dokuzuncu yüzyıl ortasından başlayan ve bir yüzyıl boyunca değişen oyun yazarlığı eğilimlerinden etkilenmiş, bu birikimin üzerine inşa edilmiştir fakat ayrı oranda romantizmden de beslenmiştir. Romantizmin“oluş halinde sanat yapıtı”ve özfarkındalık gibi ilkeleri postmodern ironi tarafından olduğu gibi benimsenmiştir. Bu açıdan bakıldığında modern sonrasının aynı zamanda bir tür post romantik niteliğe büründüğü görülmektedir. Yine de romantik ironi ile postmodern ironi arasında, ilkinin özfarkındalığı sanatçıya ve dolayısıyla metnin söylediğine atfederken, ikincisinin bunu tamamen metnin dokusuna işleyerek, yazardan bağımsız bir metinsel özfarkındalık olarak kavraması gibi temel bir fark vardır. Uygulamada bu özfarkındalık, 278pastiş, parodi, kolaj gibi teknik araçlarla mümkün kılman metinlerarasılık özelliği ile ve oyun metinlerinin akışım kesintiye uğratan, parabasis benzeri anlatı bölümleri ile sağlanmaktadır. Tom Stoppard tiyatrosu modern sonrasının“yeni ironi”sinden bütün olanaklarıyla yararlanır. Üstelik romantizmin“tamamlanmamışlık”a atfettiği yüksek değeri olumlayarak, metinlerinde provanın dramatize edilmesi olarak adlandırılabilecek bir yöntemle gösterim açısından da bir öz-farkındalık niteliği sağlamıştır. Yapısal ve kurgusal açıdan işletilen ironinin yanısıra, içerik/anlam düzeyinde de Tom Stoppard' ın geliştirmiş olduğu ironi, içinde yaşadığı dönemin tarihe, zamana, geleceğe bakışı tarafından belirlenmiştir. Modern sonrasının zaman ve tarih algısına bağlı olarak hiç yaşanmamış bir geçmişe dönülmesinin olanaksızlığı olarak düşünülebilecek nostaljiye ironik tonunu vermiştir. Stoppard unutma ve bellek yitimi ile geçmişi depolama, kaydetme saplantısının aynı anda geçerli olduğu bir kültürel ortam nedeniyle tarihe bakarken amnezik anımsama 'yi ironik bir yöntem olarak kullanmıştır. Bu çalışmada“yeni ironi”alımlayıcının sonsuz sayıda yorum üretmesine olanak tanıyan ve bu anlamda izleyici/okurlar arasında bir yorum demokrasisi gelişmesini sağlayan yapısal bir araç olarak tanımlanmıştır. Tom Stoppard' ın oyunları da söz konusu sonuç açısından değerlendirilerek incelenmiştir. 279
Özet (Çeviri)
SUMMARY In the beginning, irony was considered with Sokrates, depending upon the convention of rhetorics. But when tragedy was in question, especially when Sophocles was considered, who transforms the protagonist into both the hero and the victim, he through his special treatment to irony, which is known as the irony of Sophocles, puts his audience in the auditorium in a higher position compared to his heroes on the stage. Thus, he experiences a dramatic trope. The term will not be stripped off its negative undertones until Friedrich Schlegel in the romantic era redefined the term as a spiritual and intellectual approach; as a means of expressing art itself, since in the field of rhetorics is considered to be a tool of discourse experienced by Socrates who has the habit of deceiving his opponents by hiding what he knows. In the Romantic period, the plays of Euripides and Shakespeare were considered as the main examples that demonstrate the practical application of the theoretical formulas of Romanticism. Inspired by the parabasis parts of a typical Aristophanes comedy, Schlegel described irony as permanent parabasis. The parabasis which is placed in the middle of the ancient comedies, interrupt the flow of the action of the play. The playwright, through parabasis, finds the chance to address the audience directly by using the chorus as a mediator. Throughout parabasis, diegesis takes the place of mimesis; thus an opportunity is created for Schlegel to formulate the self -reflexive character of romantic irony which is one of the essential elements of romantic creation. Ibsen, Strindberg, Brecht, Pirandello, Beckett, Ionesco and Genet reflect the aesthetics of their periods in their own way of being ironic. Irony in the postmoden sense has not only been fed by the romantics but also has been influenced by the changing modes of playwriting beginning in the mid nineteenth century. The postmodern irony has adopted the principles of ever becoming work of art and self- awareness of the romantic approach. Thus, in a sense, the postmodern becomes post- romantic. Yet in the romantic irony, the author carries the self awareness where in the postmodern irony the text carries a similar self-awareness. In other words, in the former the content is in a higher position to the form and in the latter vica versa. Self-awareness in playwriting is made possible by technical tools like pastiche, parody, colage, which 280are characteristics of intertextuality, and by narrations after the convention of parabasis which interrupt the flux of dramatic text. The theatre of Tom Stoppard makes use of the“new irony”of the postmodern vastly. Moreover his theatre not only welcomes the romantic view of the incomplete work of art but also supplies the new irony with self-awareness through dramatization of the rehearsal. Tom Stoppard has developed irony both technic-wise and content- wise. His irony is formed by the postmodern view of the past, the present and the future. Due to the postmodernist perception of time and history, nostalgia has been redefined. Nostalgia has become ironic in the sense that returning to a past which has not been lived through is impossible. Stoppard uses“amnesic remembrance”as a method of irony while he is looking back to history, as the remembering and forgetting the past are equally obsessive in postmodern millieu. In this study,“new irony”is defined as a structural device which enables the receiver with innumerous“readings”and thus causes a democracy among the interpretations of the viewers. Tom Stoppard' s plays are evaluated as a means to this affore mentioned conclusion. 281
Benzer Tezler
- Postmodern bileşimlerin bir aktörü ve göstergesi olarak Zeki Müren
Zeki Müren as the actor and indicator of postmoderncompounds
ŞEYMA ERSOY ÇAK
Doktora
Türkçe
2013
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. Ş. ŞEHVAR BEŞİROĞLU
- Rethinking utopia and dystopia in post- communist discourse: Marxist imagination and gender issues in Arnold Wesker's the Wesker Trilogy (Chicken Soup with Barley, Roots, I'm Talking about Jerusalem)
Komünizm sonrası söylemde ütopya ve distopyayı yeniden düşünürken: Arnold Wesker'ın Wesker Üçlemesi'nde (Şehriyeli Tavuk Çorbası, Kökler, Kudüs'ten Söz Ediyorum) Marksist imgelem ve cinsiyet temaları
AYŞE ÇIRÇIR
Yüksek Lisans
İngilizce
2011
Sahne ve Görüntü SanatlarıCumhuriyet Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERDİNÇ PARLAK
- Reconstructing the images of woman and patriarchy in Sarah Kane's Phaedra's Love and Martin Crimp's Cruel and Tender
Sarah Kane'nin Phaedra's Love ve Martin Crimp'in Cruel and Tender oyunlarında kadın ve ataerkil imgelerinin yeniden inşaası
FATMA HÜSMENOĞLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
İngiliz Dili ve Edebiyatıİzmir Demokrasi Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BERNA AYÇA ÜLKER ERKAN
- Tom Stoppard'ın oyun afişlerinin tasarımında stratejik bir yöntem olarak ironi'nin kullanılması
Usage of irony as a strategic method in the design of posters of Tom Stoppard?s play
DİLEK ÇULHA
- 1990 sonrası Türk çağdaş sanatında postmodern kavramlar ve yansımaları
Postmodern concept and reflections in Turkish contemporary art after 1990
SİBEL KURUŞÇUOĞLU