Oligopolistik piyasalarda karar alma süreçleri ve oyun teorisi
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 120654
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ERCAN ENÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 237
Özet
ÖZET Oligopol, amaçlarına ulaşmaları, yalnızca kendi yapacağı hareketlere değil, diğer bir kaç rakip piyasa oyuncusunun hareketlerine de bağlı olduğu, az sayıda firmanın oluşturduğu bir piyasa yapısıdır. Bu,“azlık”olgusu çağdaş ekonomiklerin önemli bir niteliğidir, fiyat ve ücret seviyelerinin bir çoğu, ne monopolistik ne de rekabet koşullarında tespit edilmektedir. Az sayıda karar birimi politikalarını, karşılıklı olarak, birbirinin hareketlerine nasıl tepki gösterecekleri perspektifinden, şekillendirmektedirler. Oligopol, arz cephesinde az sayıda firmanın ve talep cephesinde, her birinin piyasa talebine ihmal edilebilir bir miktarda katkıda bulunduğu, çok sayıda mal talep eden müşterinin yer aldığı bir piyasadır. Çok sayıda tüketicinin olduğu talep cephesinde piyasa koşulları, malın müşterileri için bir veri niteliğindedir. Arz cephesini az sayıda firmanın oluşturduğu piyasadaki işlem yapan bir firma, az sayıdaki rakibinin göstereceğini beklediği tepkileriyle ilgilidir. Oligopolist bir piyasada faaliyet gösteren bir firma, şimdiki hareketlerinin, rakiplerinin gelecekteki hareketleri üzerinde, nasıl bir etki yapacağı ile de ilgilidir, bu günkü seçimini yaparken, rakip firmalardan geleceğini umduğu bu tepkileri hesaba katacaktır. Oligopol'ü monopol ve tam rekabetten ayıran anahtar özellik, oligopolistlerin stratejik olarak birbirine bağlı olmalarıdır. Firmalar fiyat ve miktar kararlarını verirken, diğerlerinin kararlarını da dikkate alırlar. Kusursuz rekabette bu stratejik karşılıklı etkilenme yoktur. Keza monopolde, kişisel politikalarıyla, bireysel olarak monopolist firmayı etkileyen, birbirine bağlı büyük firmalar yoktur. Monopolist firma piyasa koşullarına duyarlıdır. Fakat onlar, monopolist firmanın malının piyasa talep fonksiyonu ve girdi arz fonksiyonu içerisinde, cisimlenmiştir ve stratejik düşünce yoktur. Rekabetçi ve monopolist firmaların kâr maksimizasyon problemleri, az sayıdaki rakibinin kâr fonksiyonları ile iç içe sarılmış olan bir oligopolist firmanın tersine,221 doğruca kâr maksimizasyonu ile karşı karşıya olmaktan ibarettir. Monopolist ve rekabetçi firma, diğerlerinin hareketlerinin ilgili sonuçlarının hepsini bilerek, kendi amaç fonksiyonlarını (kârlarını) maksimum kılmak için, kendi hareketlerini seçebilirken, oligopolist firmanın optimal hareketi, rakiplerinin yapacağı seçimlerine ve, rakiplerinin, onun yapacağını düşündükleri hareketine bağlı olarak, yapacakları seçimlerine dayanır. Oligopol teorisinin temelinde, bu stratejik olarak karşılıklı etkilenmenin yapısını ve firmaların dengedeki seçimlerinin özelliklerini, kavramak ve açıklamak yer almaktadır. Geleneksel iktisat teorisi, iki kusursuz iktisadi olguyu tanıdı ve onları analiz etti. Neo-klasik teori, 1 9. yüz yılın tipik piyasalarındaki fiyat probleminin açıklanmasında, tatmin edici bir yaklaşımdır. Bu günkü mevcut bazı piyasalar için de hala öyledir. Ancak, ürün farklılığı, reklam yapma, ticari anlaşmalar ve geniş ölçekli girişimciliğin modern trendleri yoluyla, değişen çağdaş ekonomik yapıları analiz etmede, rekabetçi fiyat analizinin gücünü kaybettiği, giderek daha açık hale gelmiştir. Marshall, Edgeworth ve çağdaşları, aksak rekabetin varlığının farkındaydılar ama onlar bu durumlara istisnalar olarak davrandılar, daha çok ve detaylı şekilde, kusursuz monopol ile ilgilendiler. Ortaya çıkan yeni durum; sürtünme, irrasyonalite, ekonomik olmayan faktörlerin de var olduğu, çok sayıdaki problemin analizi olarak, tam rekabet teorisine uydurma, özel varsayımların yapılmasını gerektiriyordu. Teorik iktisat yeni durumu açıklamakta yetersiz olduğunun farkındaydı ve bu iki kutuplu dünyanın kendi içinde, bazı farklı sesler yükselmeye başladı. Oligopol teorisi, 160 yıl önce, Cournot'un membaa suyu üreten iki firmanın, kesin belirlenmiş piyasa şartlarında, nasıl davranış gösterdiklerini analiz eden çalışmasıyla başlamıştır. Cournot denge, diğer firmaların dikkate alınan çıktı seviyelerine göre, tek bir firmanın farklı bir çıktı seviyesini kullanarak kârını artıramama, özelliği olan çıktı seviyelerinden oluşan bir vektördür. Orada her bir firma, kendi çıktı seviyesine göre kârına maksimum222 kılar ve firmaların hepsi de bunu eşanlı olarak gerçekleştirir. Firmalar arasında stratejik bağlılık dikkate alınmasına karşın, modelde kullanılan firma davranışı, rekabet denge davranışına çok yakındır. Bertrand'ın düopol modelinde, homojen mal satan her iki düopolist de, rakibinin fiyatını değiştirmeden sabit tutacağını varsayar. Mal homojen bir mal olduğu için, aynı piyasa talep eğrisi ile karşı karşıyadırlar ve rakip firmanın fiyatını sabit tutacağı varsayımına dayanarak kendi kârlarını maksimize ederler. Model, düopolist firmaların fiyat tepki fonksiyonları vasıtasıyla açıklanmaktadır. Sweezy'in dirsekli talep eğrisi analizi, düopol bir piyasadaki fiyat davranışlarının bir analizidir. Orada, düopolist firmaların, rakiplerinin fiyat değişiklikleri karşısında, iki farklı davranış sergilediklerini, rakiplerinin mallarının fiyatlarındaki her hangi bir değişiklik azalma yönünde olursa izleyecekleri, artma yönünde ise izlemeyeceklerini ileri sürmüştür. Chamberlin'in aksak rekabet piyasaları analizi, iki çeşit üretici grubu modeli üzerine kurulmuştur. Bunlardan ilki, her biri yakın ikame malları üreten çok sayıda üreticinin oluşturulan büyük grup modeli, diğeri az sayıdaki üretici firmanın kapsandığı küçük grup modelidir. Modellerin her ikisinde de ürün farklılığı merkezi bir yer tutmaktadır. Chamberlin küçük grup modelinde, görece olarak, daha az sayıdaki satıcılar farklılaştırılmış mal satmaktadırlar. Küçük grup modelinde, stratejik karşılıklı bağlılık dikkate alınmaktadır. Farklılaştırılmış mal satan az sayıdaki satıcının oluşturduğu piyasada fiyat, rekabetçi seviyeden daha yüksek, satılan mal miktarı rekabetçi seviyeden daha azdır. Yüksek fiyatların eşlik ettiği kârlar, rekabetçi seviyeden daha yüksek değildir. Bu sonuç, piyasaya yeni satıcı girişleriyle açıklanmıştır. Alman iktisatçı Heinrich von Stackelberg, 1934 yılında yazdığı makalesinde, piyasa yapılarını ayırıcı özelliklerine göre farklılaştırdıktan sonra, düopolistik ve oligopolistik piyasa yapısının genel bir analizi yapmıştır.223 Stackelberg'in düopol modelinde, iki firmanın her birinin karar verip piyasaya arz ettiği ürün miktarı ile diğer firmanın kârını etkilediğini ileri sürmüştür. Modelde, firmaların her birinin de kârları, bu ürettikleri iki büyüklüğe bağlıdır. Yaptığı analizde, stratejik karar değişkeni olarak hem fiyat hem de üretim miktarı kullanılabilmektedir. Von Stackelberg düopol modelinde, düopolist firmalardan birisinin, rakibinin Cournot varsayımına göre hareket ettiğini fark edebilecek kadar akıllı olduğu varsayılmıştır. Bu farkına varma gelişmiş olan düopolistte, rakip tepkilerini belirleme ve bu tepki eğrilerini kendi kâr fonksiyonu içerisine katarak, kârını maksimize etme olanağı sağlamaktadır. Stackelberg dengede gelişmiş lider firma Cournot dengede elde edeceğinden daha fazla kâr ederken, izleyici firma daha az kârla yetinmek zorunda kalmaktadır. Oyun teorisi, çok kişili karar problemlerini analiz eden bir disiplindir. Birbirini karşılıklı olarak etkileyen, rasyonel oyuncuların davranışlarının analizi söz konusudur. Oyuncular, birinin kararının diğerlerinin ödüllerini etkilediği bir çevrede hareket etmektedirler. Çevreleyen şartlar altında ve kendi inançlarına göre, kendi amaç fonksiyonlarını maksimum kılmayı istemektedirler. Bu tür problemler, ekseriyetle, ekonomi alanında yaygın bir şekilde bulunmaktadır. Yukarıda da değinildiği üzere, oligopol probleminin merkezinde de böyle bir karar alma sürecinin söz konusu olduğu anlaşılmaktadır. Her firmanın, diğerlerinin yapacağını düşünmek durumunda olduğu bir yapı söz konusudur. Bir oligopol, oyuncuları firmalar olan, bir oyun olarak düşünülebilir. İktisat teorisinin temel önermelerinden biri, ekonomik birimlerin, amaç fonksiyonlarını maksimize ettiğini ileri sürer. Gerçekten de rasyonel davranış ekseriyette, bu yolla tanımlanır, ikinci ve daha az evrensel olduğu düşünülen önerisi, ekonomik birimlerin, diğer ekonomik birimlerin davranışları konusunda, sahip oldukları inançlarında tutarlı olmalarını gerektirmektedir. Bu ikinci varsayım önemini, özellikle, bir ekonomik birimin faydasının, diğer224 ekonomik birimlerin davranışlarına bağlı olduğu yapıların analizini oluşturan, modellerde göstermektedir. Bu çeşit tutarlı inanç ve düşünceler, ekseriyetle rasyonel beklentilere gönderme yapar. Ekonomide kullanılmakta olan çoğu denge düşüncesi, bu iki kabule dayanır ve bu nedenle, rasyonel inançlar ve davranışlarla tanımlanmıştır. Oyun teorisi, bu iki temel kabulü, iktisat teorisiyle paylaşmaktadır; fakat, bu kabullerin, sosyal durumların analizine uygulanmasını, daha geniş bir bağlamda yapmaktadır. Oyun teorisi de, oyuncuların, ödüllerini maksimum kılacak stratejilerini seçeceğini varsayar ve rakiplerinin davranışları konusunda tutarlılık gerekliliğini de zorlar, iktisat teorisi ve oyun teorisini yaklaşımlarının benzerliği, oyun teorisini, diğer sosyal bilimlere ekonomik yaklaşımın, doğal bir uzanımı haline getirir. Amacının, çatışan veya işbirliğinin söz konusu olduğu durumlar içerisindeki bireyler veya bireylerin oluşturduğu grupların, karşılıklı stratejik davranışlarını gözlemleyebilmek ve analiz edebilmek olan oyun teorisinin, teorik iktisadi model çalışmaları içerisine daha çok girdiği görülmektedir. Bu değişen teorik yaklaşımlar, o konuda giderek artan sayıda yazılan kitaplarda ve bu kavramların, ekonomik birimlerin birbirini karşılıklı olarak etkilediği modellere uygulandığı makalelerde yansıtılmaktadır. İktisat alanında oyun teorisinin öneminin giderek büyümesinin en azından iki nedeni vardır:oyun teorisi, bir çok alanda yürütülen ekonomik analizler için birleşik bir çatı sağlayabilecek ve iktisadi davranışların modellenmesi sürecini bütün olarak düşünüp planlayabilir. İktisat teorisinin problemleri analizinde, yeni yaklaşımların sergilendiği görülmektedir. Bu bağlamdaki gelişmelerin önemli bir kısmı, düopol ve oligopol çalışmalarıyla ilgilidir. Özellikle oligopol teorisinde, derin ve sarsıcı anlamaların ortaya çıktığı izlenmektedir. Teoride meydana gelen gelişmelerin iki temel kaynağı vardır. Birincisi oyun teorisi, ikincisi dinamik ekonomi üzerine yapılan çalışmalardır.225 Bu, oligopol çalışmalarında, ilk düopol modellerin, Cournot, Bertrand ve Stackelberg'in analizlerinde, oyun teorisi perspektifini de kullanılarak, problemin, yeniden ele alınması şeklinde olmaktadır. Bu, az sayıda firmanın işlem yaptığı oligopolistik piyasalardaki firma davranışlarını, oyun teorisi prensiplerini de kullanarak, daha iyi anlama ve tahmin etme çabalarının oluşturduğu, oligopol problemini, çözme girişimleridir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT An Oligopoly is a market having few firms in which their aims depend not only on their own activities but on those of some rival market players as well. This concept of“fewness”is an important component of modern economies: most of the price and wage levels are determined neither by monopolistic nor by the competition conditions. Few number of decision makers form their policies from the perspective of how they will react against each other's actions mutually. Oligopoly is the market with few firms on the supply side and with many buyers demanding goods on the demand side. Each of these buyers has some contribution to the market of demand, which can be ignored. The market condition is an assumption for the consumers of goods on the demand side with many consumers. Any company doing business in a market where the supply side consists of few firms is interested in the reactions that she expects her few rivals to give. A company which is active in an Oligopolistical market is also interested in the impact of her present actions on the future ones of her rivals, so she considers her rivals' reactions when she does something at present. The key feature distinguishing oligopoly from monopoly and perfect competition is that oligopolists are strategically linked to one another. When deciding on price and quantities, firms take into consideration the others' decisions. However, we can't mention such a strategically interaction in perfect competition. Likewise, there are no great-interconnected firms in monopoly who can affect the monopolist firm with their individual policies. The monopolist firm is sensitive to the market conditions though they are embodied in the market's demand function and input supply function of the monopolist firm's goods and they lack strategically thought. Profit maximization problems of competitive and monopolist firms are to face the227 profit maximization directly as opposed to an Oligopolist firm whose profit functions are inseparable from her few number of rivals'. While monopolist and competitive firms, knowing the relevant results of their rivals' actions, can choose their actions to maximize their objective functions, Oligopolist firm has to adjust her actions in accordance with her rivals' actions. So, we can say that the theory of oligopoly is based on this idea of strategically interaction, which needs to be understood and clarified. Traditional theory of economics recognized and analysed two perfect economic facts. The neoclassical theory is a satisfactory approach with its explanation of price problem in the typical markets of the 19th century. It is still so for some markets today. However it is clear that the competitive price analysis is not capable any more of analysing the changing contemporary economic structures with diversified products, advertising, commercial agreements and the modern trends of the large scale entrepreneurship. Marshall, Edgeworth and their contemporaries were aware of imperfect competition but they just thought they were exceptions, being interested in perfect monopoly rather. The new situation, for the analysis of many problems like friction, irrationality as well as non-economic factors, required that they were adjusted to the complete competition theory and that special assumptions be made. Theoretical economics was aware that she was incapable of explaining the new situation. So, some different voices began to raise in this bipolar world. The Oligopoly theory emerged 160 years ago with the study of Cournot who analysed the behaviours of two spring water producer firms in definitely determined market conditions. The Cournot equilibrium, according to the output levels of the other firms concerned, is a vector consisting of those output levels that can't increase profit by using a different output level of a single firm. Every firm, in the Cournot equilibrium maximizes her profit in accordance with her own output level and all firms do so simultaneously. Though strategically interdependence between firms is taken intoconsideration, the firm's behaviour used in the model is nearly the same as the competition equilibrium behaviour. In Bertrand's duopoly model, both of the two duopolists, selling homogeneous goods, assume that her rival will not change her price. They have the same market demand curve, for the good is a homogenous one, and they maximize their profits depending on the assumption that the rival firm will keep her price fixed. The model is explained by the price reaction functions of duopolist firms. Sweezy's elbowed demand curve analysis is an analysis of the price behaviours on a duopolist market. Sweezy claims that duopolist firms have two different behaviours in face of price changes of their rivals: if their rivals decrease their price, the duopolist firm will follow and if they increase it, she will not. Chamberlin's imperfect competition markets analysis is based on the model of two kinds of producer groups, one is the big group model with many producers each of whom produce closely substituted goods; the other is the small group model including few number of producer firms. Diversity of products holds an important place in both models. In Chamberlin's smalt group model, relatively less sellers sell differentiated product. Strategical interdependence is important to the small group model. The price is higher and the quantity of sold goods is lower than the competitive level on the market with few sellers selling differentiated goods. Profits accompanied with high prices are not higher than the competitive level. This result is related with the new sellers entering the market. lit* Categorizing the market structures in accordance with their Jf £ distinguishing features, the German economist Heinrich von Stackelberg f - made a general analysis of duopolistic and oligopolistic market structures in. /. an article he wrote in 1934. In his duopoly model, Stackelberg claimed that i? &229 each of the two firms, with the quantity of goods they supply to the market, affect each other's profit. According to this, the profits both companies depend of the quantity they produce. In his analysis both price and the quantity of production can be used as strategical decision variable. In the duopoly model of Von Stackelberg, It is assumed that one of the duopolist firms is smart enough to notice that her rival acts in accordance with the Cournot assumption. It allows the developed duopolist to determine the rival's reactions and to involve this reaction curves into her own profit function and therefore, to maximize her profits. While the leader firm in the Stackelberg equilibrium gets more profit than she can in the Coumot equilibrium, the follower firm is doomed to content with less profit. The game theory is a discipline analysing the multi-person decision problems. It is an analysis of the behaviours of rational players who affect each other mutually. Players are aware that one's decision affects the others' payoff, so they act accordingly. Under the frame conditions and in accordance with their beliefs, they want to maximize their objective functions. Such problems are common in the field of economics predominantly. As it is mentioned above, it seems that there is such a decision making process at the core of the oligopoly matter. The thing is that each firm has to guess what her rivals are going to do. An oligopoly can be regarded as a game in which firms are players. One of the main assumptions of the economics theory claims that economic unities maximize their objective functions. Rational behaviour is usually defined in this way indeed. The second assumption, which is considered to be less universal, requires economic unities to be consistent in their beliefs concerning the behaviours of other economic unities. The latter reveals its significance especially in those models, which are to analyse the structures in which the benefit of an economic unity depends on the behaviours of other economic unities. Such consistent beliefs and thoughts230 are usually associated with rational expectations. Based on these two assumptions, most of the balance-related thoughts used in economics are defined with rational beliefs and behaviours, therefore. The game theory shares these two assumptions with the economics theory but it carries out the application of these assumptions for the analysis of social situations in a larger context. The game theory too assumes that the players will choose the strategies, which will enable them to maximize their payoff, and requires the rivals to behave consistently. The similarity between the approaches of the economics theory and game theory enables the latter to replace the economic approach towards social sciences. Having the objective of observing and analysing the mutual strategical behaviours of individuals or groups who are either in conflict or cooperation, the game theory seems to be involved in theoretically economic model studies rather. These changing theoretical approaches are reflected in {more and more books written on this subject and in) those articles in which these concepts are applied on the models that require economic unities to affect each other. There are at least two reasons for the increasing importance of the game theory in the field of economics: the game theory can plan the process of setting up model out of economic behaviours, which can provide a unified roof for the economic analyses made in many areas. Apparently, there seems to be new approaches in the analysis of the problem of the economics theory. A great majority of developments in this respect is related to the duopoly and oligopoly studies. Especially the oligopoly theory gives way to deep and striking meanings. The progress of the theory stems from two main sources. One is the game theory and the other is the studies on dynamic economy. It is caused by the revision of the problem from the perspective of the game theory during oligopoly studies in the analyses of Cournot, Bertrand and Stackelberg, which are the first duopoly models, ft is an attempt to solve231 the oligopoly problem, which is to better understand and predict the behaviours of firms on oligopolistic markets where there are few active firms, by means of the principles of the game theory.
Benzer Tezler
- Finansal sistemin ekonomik kalkınmadaki yeri 'Türk finansal sistemi örneği'
Başlık çevirisi yok
METİN TOPRAK
- Utilizing genetic algorithm to detect collusive opportunities in deregulated energy markets
Genetik algoritması kullanarak serbestleşmiş elektrik piyasalarında gizli anlaşmaları tespit etme
BARIŞ ESEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiSabancı ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜVENÇ ŞAHİN
- Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının Türkiye'nin ekonomik büyümesindeki rolü:2003 öncesi ve sonrası
The role of foreign direct investment in economic growth of Turkey: before and after 2003
MERT EFE ÖZCAN
- Eksik rekabet koşullarında firma davranışı: Türk cam sektörüne uygulama
Firm attitude in the non-perfect competitive market: Application to Turkish glass sector
BEHİYE SİNEM ÜSTÜNDAĞ
- 1980 sonrası Türkiye'de cari işlemler açığı ücret ilişkisi
The relationship between current account deficit and wages in Turkey for the post 1980 period
UMUT KARA
