Silifke Türkmenlerinde dokuma ve boyama özellikleri
Silifke Turkomans weaving and dyeing ascept
- Tez No: 130707
- Danışmanlar: Y.DOÇ.DR. RECEP KARADAĞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Crafts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 210
Özet
ÖZET Doğusunda Erdemli, batısında Mut, kuzeyinde Karaman ve güneyinde Akdeniz'le sınır olan ilçede geleneksel sanatların temelini Yörükler oluşturur. Yörük yaşam geleneğinin vazgeçilmez unsuru olan atkı yüzlü dokumalar bölgede çok çeşitlilik gösterir. İnsan topluluklarının bölgede bir kültür oluşturmaları M.Ö. 6000 yıllarına kadar dayanır. Bu dönemde bölge insanının seramik endüstrisinde ileri bir düzeyde olduğu ve hatta dokumacılıkta ilerledikleri kaynaklarda belirtilir. Ovalarının verimli olması ve Toros dağlarındaki orman zenginliği ile, maden yatakları bölgeyi çekici hale getirmiştir. Fenikeliler buradaki ağaçlan gemi yapımında kullanmışlardır. Madeni zenginlikten dolayı Toros dağlarının o dönemdeki adı 'gümüş dağlan' imiş. Adını Büyük İskender'in komutanlarından olan Selefkos Nikador'dan almıştır. Tarih boyunca Selevkia, Selefkos, İçel, İç-il, Taşeli, Karameddin-eli gibi isimler almasına rağmen en kalıcı ismi Silifke olmuştur. Verimli ovaların yanında ırmak, göl ve denizi birleştiren kuş cenneti, doğal güzellikleri ve tarihi eserlerin yoğunluğuyla günümüzün önemli turizm bölgelerinden birisidir. Osmanlı döneminde salnamelerinden ve seyahatnamelerden bölgenin geçmişte önemli bir ticaret merkezi olduğunu anlarız. Taşucu o dönemin önemli bir ticaret limanıdır. Bu limandan İskenderiye'ye, Kıbrıs'a, Mısır'a, İtalya'ya, Yunanistan'a ve adalara ihraç ürünlerinin gittiğini ve bu ürünlerin palamut, susam, arpa, buğday, kil, dokuma ve zeytin olduğunu biliyoruz. IXBölge çok sık el değiştirmiş. Romalılar, Araplar, Ermeniler bu bölgeye hakim olmak istemişlerdir. XI. yüzyıldan itibaren Türk boy ve oymaklarının yoğun iskanına sahip olsa da Osmanlı devleti Fatih döneminde Gedik Ahmet Paşa tarafından Osmanlı sınırlarına dahil edilmiştir. Çok fazla iskan olunan bölgelerin başında gelmiştir. Ayrıca karışıklık çıkaran boyların sürgün bölgeleri için transit bölge olmuştur. Cumhuriyet sonrasına kadar bölge hep merkez olmuştur. Silifke il merkezi iken daha sonra Mersin'e bağlı ilçe olmuştur. Yörenin yoğun iskanında Kargın, Boz-Doğan, Melemenci, İğdir boylan ile Karadedeli, İmamlı, Çaltılı, Karaböcülü, Tırtar, İlbeyli, Hacı Hüseyinli, Bolacalı, Sankeçili, Karahacılı, Oymakları bunların başlıcalarıdır. Bu grupların en önemli geleneksel üretimleri dokumalarıdır. Dokuma malzemeleri tamamen geleneksel yöntemlerle hazırlanmaktadır. Kırklıkta baharda kırkılan yünler yayda atılırlar. Eğirtmeçte eğrilen ipler çarkta tekrar bükülüp boyamaya gönderilir. Boyama geçmişte doğal boyarmaddelerle yapılırken günümüzde sentetik boyarmaddelerle yapılmaktadır. Çözgü yere çivi adı verilen 2 ağaç çubuğun üzerinde çaprazlık oluşturulmadan çözülür. Malzemesi keçi kılıdır. Çözgü çıkarıldıktan sonra burulanır. Üst ağaç üzerine alınır. Tezgah ıstar tezgahtır. Kurulması, sökülmesi ve taşınması kolay olduğu için Yörük grupları tarafından tercih edilmiştir. Dokumaların en büyük özelliği kıl çözgü ve atkının kullanılmasıdır. Yüzipleri yündür. En çok dokunan çullardır. Sarıçatma, Beserekli, Boğazı Armutlu, Meneg gibi yerel isimler alırlar. XDiğer önemli bir grupta çuvallardır. Saklama ve taşıma amaçlı olarak kullanılırlar. Çeyiz çuvalları, harda çuvalı, kılala, kızılala, yünala gibi yerel adlar alırlar. Bunların yanında un çuvalı, kıl çuvalı ve harar dokunur. Heybeler, su heybesi, seymen heybe, tohum heybesi, kirtin heybe ve terk heybesidir. İbadet amaçlı olarak dokunan namazlağlar ise eyerkaşı, morkulak ve koçboynuzlu namazlağdır. İteği, torba, tülek, kilim ve kıl çözgü ve atkılı halılar ise diğer özgün bir gruptur. Kullanılan motiflerde yörede“yanış”olarak adlandırılır. Meneg, şakka, sığırsidiği, bıtırak, meneg, kelebek, eğrice, armut, seymen, eyerkaşı, morkulak, çengel en çok tercih edilen motiflerdir. Halılardaki çözgü ve atkı kullanımı taradığımız yayınlara göre yalnızca bu bölgeye hastır. Dokumalardaki metre ve desen benzerliğini temelini Anadolu İskan tarihinde aramanın daha doğru olduğuna inanıyoruz. Karşılaştırmalarda bu husus göz önüne alınmalıdır. Son zamanlarda motiflerde kaneviçe yanışlarının kullanılması dokumalarda yenilik adına yapılan bir dejenerasyondur. İçinde iyi örnekler olmasına rağmen genelde iyi olmayan örneklerdir. Malzeme ise sentetik ip malzeme kullanılması malzemedeki bir dejenerasyondur. Silifke dokumaları Anadolu Türk El Dokumalarından ayrı tutulmayan özgün bir yöredir. Bölgedeki Türkmen ve öncesi kültürün iyi araştırılıp günümüze uyarlanması gerekmektedir. Bu sorumluluk ise hepimizindir. XI
Özet (Çeviri)
CHARACTERISTICS OF WEAVING AND PAINTING IN SİLİFKE TURKMANS Silifke is situated in the mountainous region that is between Lamas stream and Anamur cape, between the south of Mid-Toros' and the Mediterranean in Anatolia. Silifke is a quite productive region. Persiens had made ships from trees on Toros Mountains. Because the mineral stratums were fertile, Fenikeniens had called The Toros Mountains as“Silver Mountains”. According to the data from the historical research, the living communities had been in this region 6.000 BC. According to the excavations, these people had tamed animals and interested in ceramic industry, and advanced in weaving. And, in these excavations, finding necessary tools for weaving shows that weaving tradition in this region had been for a long time. The first civilization known in Silifke is“Holmi Colony”set up by Ions. Selefkos Nikator, The Great Alexander's commander and the founder of Silifke civilization had occupied the Holmi city. And he had put the people into place to the center of the city, 12 km away from the seaside. 300 BC, he set up Seleukia which means“Selefkos' s city”. Later, this name was turned into Silifke. In the period of Hellenistic, Silifke had been changed hands between the kingdoms of Selefkos and Ptolomeos. BC the first century, the city under control of Romans, after the kingdom had been divided into pieces, had been come to control of Byzantines. During the Byzantines' XIIadministration, because of Aya tekla, it had been a very important pilgrimage center by Cristians. İbni Keys, one of Muaviye's commanders, had occupied Silifke. But he had not been able to dominate for a long time. Silifke had been continuously changed hands between Byzantines, Armenians and Turks until 1228 AC. In the 13th century, it had been dominated by Seljuks and in the 14th century it had been dominated by Karamanoğullan. In 1471, it had been into the Ottoman borders by Gedik Ahmet Pasha. Silifke had been a state now and a province then, and today it is a county bound to İçel. It is not true that its cultural tissue is appropriate for only one nation. Because, very different nations had lived and set up civilizations here. According to the records of Ottoman population, in 1881-1883 population measure, there were 910 Greek Orthodoxes, 113 Armenian Grogorians, and 18 Catholics in Silifke. In the period of Ottomans, Silifke and its enviroment had been a region operated settling policies on. Because of its geografical situation and natural plant cover, the region had been impressive. Silifke Turkman weavings had been formed by this culturel form. Turkmans have the Nomads' living. In winters, they stay in winter quarters. By April or May, they go to the pleteaus (summer camping grounds). This process is still going on today. Because the means of subsistence is sheep and goat producery and the living styles requires continuous migration, the weavings were effected. XIIIAt the begining, the migrations were being made on horse, camel and donkeys. Today, lorries and trucks are being used for transportation. The people used to paint by natural paints but now they use synthetic paints. For natural painting, the following pigments had been used: Rubia, Karamuk Root, Spurge, May Daisy, Cehri, Indigo, Valonia Oak, The Shell of Pomegranate. Recently, natural painting is not being made. Although imitations replace to traditional motifs, weaving tradition is still going on. The weavings which were made are produced to collect trousseau, to use as ground cloth and to meet needs like carrying, saving, etc. Because the Turkmans have a closed economy (they don't sell and buy any goods from outside), they obtain the inputs of the weavings from their other productions. For example, the wool of the weaving is obtained from the sheep they have. GETTING READY FOR WEAVING The materials which were used on weavings are generally wool and hair. Today, the synthetic leaves that is not required painting and spinning are being used. The hair is used as warp and weft. And, the wool is generally used as motif leaf. Weaving materials are got ready by traditional methods. The wool and hair of the sheep and goats sheared in Spring is firstly washed and later dried. The wool and hair is decomposed in arch by leaves. In order to get ready for spinning,“özeme”is made. Then is spinned in the“kirman”and in the“çıkrık”(spinning wheel), secondly bended. XIVBecause the warps and wefts are made by black goat hair, they are used in natural without painting. And in the black, white, brown and grey wool that is used as motif leaf, it is used by natural. The warp is made by nailing two piles named“çivi”on a hard soil ground. The warp calculation is named“çile”. There are forty warp leaves in a“çile”.“Istar”is used as a workbench.“Istar”can be assembled and carried easily. It is made from lasting trees. Weaving materials (“istar”,“weaver's reed”,“warp nail”) are obtained from natural materials by traditional methods. All Nomads' weavings are made on“istar”. When examining the Silifke-Turkman weavings, we understand that these had been weaved for needs. They use the techniques they learned from their ancestors. Though there are some changes on materials, the motifs are same as the past. It is an original region though is not different from the Turk weaving culture. Today, Silifke Turkmans' weavings are being weaved less in comparison with the past. The major causes of this, decreasing on cattle dealing and almost ending the traditions of the nomads' living. In the new productions, synthetic“orlon”ropes are being used and this process is effecting the weavings negativelly. The motifs used are adapted with the traditional examples by kaneviche motif. Silifke weavings, recently too, keep going, one of the most important sections of Anatolian Turkish Handweavings Series. They are special and original. XV
Benzer Tezler
- Silifke eski yerleşmeleri ve çevre sorunları
Silifke old settlements and environment problems
YAŞAR CANSEVER
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Kamu YönetimiAnkara ÜniversitesiSosyal Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. COŞKUN ÖZGÜNEL
- Silifke-Erdemli arasındaki derelerin jeomorfometrik analizi
Geomorphometric analysis of creeks between Silifke and Erdemli (Mersin)
MUHAMMET TOPUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
CoğrafyaKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT KARABULUT
- Silifke çilek alanlarında fungal sorunların saptanması ve botrytis cinerea izolatlarının bazı fungisitlere duyarlılığının belirlenmesi
Determining fungal problems in silifke strawberry fields and determining the sensitivity of botrytis cinerea isolats to some fungicides
SIDDIKA UYSAL
- Silifke yöresinde organik zeytin yetiştiriciliği üzerine yeşil gübreleme ve prina kompostu uygulamalarının etkilerinin araştırılması
Invesitigating of the effects of green fertilization and pirina compost applications on organic olive cultivation of the district of Silifke
ÖZLEM TÜRKMEN DURSUN
Doktora
Türkçe
2021
ZiraatÇukurova ÜniversitesiBahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURGÜL FETİYE TÜREMİŞ