Türkistan milli mücadelesi ve sonrasında Afganistan Türkleri
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 145203
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. MUHAMMET ŞAHİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 189
Özet
ÖZET Özellikle batı literatüründe“Orta Asya”ismi ile karşımıza çıkan Türkistan coğrafyası, sahip olduğu jeopolitik konumu nedeni ile tarihin çeşitli dönemlerinde, küresel güçlerin mücâdele alanına dönüşmüştür. Bu kapsamda, 19 ve 20. yüzyıllarda Britanya ve Rusya imparatorlukları arasında cereyan eden mücadeleler, Türkistan'ın siyasi dengelerini altüst etmiştir.“Büyük Oyun”diye adlandırılan bu mücadelelerden, Türkistan'ın doğal bir parçası olan bugünkü Afganistan da nasibini almıştır. 19. yüzyılda Büyük Türkistan coğrafyasının batı bölgeleri Ruslar tarafından işgal edilmiş ve güney bölgelerine ise Britanya İmparatorluğu hakimiyet kurmuştur. Afganistan adı ile bilinen ülkenin bugünkü siyasi sınırları da bu güç dengeleri çerçevesinde şekillenmiştir. 19. yüzyılda Çarlık Ruslarına karşı başlatılan ulusal kurtuluş mücadeleleri, 1917'deki Bolşevik ihtilalinden sonra, daha da şiddetlenerek devam etmiştir. Şubat 1918'de, Fergane bölgesinde başlayan ayaklanma, ulusal bir isyana dönüşerek tüm Türkistan coğrafyasını sarmıştır. Bunun üzerine, ayaklanmayı kanla bastırmak isteyen Ruslar büyük bir direnişle karşılaşmışlardır. 1920'de Buhara Hanlığı, Bolşevikler tarafından ortadan kaldırıldıktan sonra, silahlı mücadelelerin tüm Türkistan coğrafyasına yayıldığı görülmüştür. Eylül 1921 'de Buhara'ya gelen Enver Paşa, 8 Kasım 1921 'de Ruslara karşı ulusal kurtuluş mücadelesi veren gençlerin liderliğini üstlenmiştir. Enver Paşa 4 Ağustos 1922'de savaş alanında öldürülmesine kadar, Türkistan Milli Mücadelesinin liderliğini yürütmüştür. Enver Paşa'nın ölümünden sonra, Kasım 1922 - Haziran 1923 tarihleri arasında, kısa bir süreliğine milli mücadelenin liderliğini yürüten Selim Sami yaşanan iç kargaşalar nedeni ile Haziran 1923'te Türkistan'ı terk etmiştir. Bundan sonraki dönemlerde ibrahim Bek Lakay liderliği ile yürütülen 184milli mücadele, bu dönemlerde Sovyetler tarafından kısmen bastırılmıştır. Ancak, Afganistan Türkleri tarafından da yoğun olarak desteklenen milli mücadeleciler, ani baskınlarla Sovyetleri yıpratmaya çalışmışlardır, ibrahim Bek, son günlerinde bugünkü Afganistan topraklarına geçerek mücadeleyi buralardan sürdürmüş ve gerilla taktiği ile Sovyetleri yıpratmaya başlamıştır. 1929'dan sonra, İbrahim Bek ve arkadaşları, Afganistan Devleti ile Sovyetler Birliği arasında sıkışmıştır. 22 Haziran 1931 'de Sovyetlere karşı son bir hamle yapmak isteyen ibrahim Bek, Ruslar tarafından yakalanarak idam edilmiştir. Böylece Türkistan'da Milli Mücadelenin silahlı kanadı tamamen sona ermiştir. Türkistan coğrafyasının doğal bir parçası olan bugünkü Afganistan, tarihin çeşitli dönemlerinde olduğu gibi, Türkistan Milli Mücadelesi yıllarında da büyük bir rol oynamıştır. Bu çalışma, Afganistan Türklerinin, Türkistan Milli Mücadelesinde oynamış oldukları rolün anlaşılması açısından büyük bir önem taşımaktadır. 185
Özet (Çeviri)
SUMMARY The geography of Turkestan, which appears especially in western literature under the name of“Central Asia”, has been an area of struggle between global powers throughout history because of its geopolitical location. In this regard, the struggle between the British and the Russian Empires in the 19th and 20th centuries has destroyed the political balance in the region. As a natural part of the Turkestan region, Afghanistan too has suffered the consequences of this continuous struggle, which is broadly labeled as the“Great Game”. In the 19th century, the western part of the Greater Turkestan geography was occupied by the Russians and the British ruled in the southern part. The political boundaries of the country that is today known as Afghanistan were shaped around these balances of power. The national liberation movements that were initiated against Tsarist Russians in the 19th century got stronger after the 1917 Bolshevik Revolution. The revolt that began in Fergane region in February 1918 turned into a national movement and spread out to the rest of the Turkestan geography. In their efforts to suppress the revolt with violence, Russians were faced with great resistance. When the Bukhara Khanete was destroyed by the Bolsheviks in 1920, armed conflicts spread out to the geography of Turkestan. Enver Pasha, who arrived in Bukhara in September 1921, assumed the leadership of the young fighters on November 8, 1921 in their struggle for national liberation. Until he was killed on battleground on August 4, 1922, Enver Pasha was the leader of the Turkestan national struggle. Selim Sami, who, after the death of Enver Pasha, led the national struggle for a short period between November 1922 and June 1923, left Turkestan in June 1923 because of domestic turmoil. In the later period, the national struggle led by ibrahim Bek Lakay was partially suppressed by the Soviets. Nevertheless, with the strong help of Afghanistan Turks, national 1 86fighters tried to erode the Soviet hold in the region by sudden raids. In his last days, İbrahim Bek continued his struggle from Afghanistan territory and aimed to damage the Soviet power with the help of guerilla tactics. After 1929 İbrahim Bek and his friends were stuck between Afghanistan and the Soviet Union. In his attempt to make a last move against the Soviets, İbrahim Bek was captured and executed by the Russians in June 22, 1931. This marked the end of the armed part of the Turkestan national struggle. As a natural part of the Turkestan geography, Afghanistan, as is it known today, has played a crucial role in the Turkestan national struggle throughout history. This study is of great importance in understanding the role that Afghanistan Turks have played in the Turkestan national struggle. 187
Benzer Tezler
- Türk - Afgan ilişkileri (Emanullah dönemi 1919-1929)
Turk - Afgahan relations (the period of Emanullah Khan 1919-1929)
MEHMET KÖÇER
- Osman Batur ve Doğu Türkistan Milli Mücadelesi (1941-1951)
Osman Batur and His Eastern Turkistan National Conention (1941-1951)
ÖMER KUL
- Özbek sanatkarı Dedehan Hasan'ın eserleri (Giriş-inceleme-metin)
Works of Uzbek arti̇st Dadahon Hasan (Introducti̇on,analysi̇s,text)
BELMA BAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NODIRKHON KHASANOV
- Baymirza Hayit'in hayatı ve faaliyetleri
Baymirza Hayit's life and activities
GANİMET KARACADAĞ BAYKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
BiyografiBalıkesir ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEBAHATTİN ŞİMŞİR