Türkiye'de kentsel koruma politikalarının gelişimine yardımcı bir yöntem denemesi örnekleme: İstanbul tarihi yarımada

A method experiment for the improvement in politics of urban protection in Turkey model: İstanbul historical peninsula

Tez No: 152281
Yazar: İSMET ŞAHİN
Danışmanlar: PROF. DR. HANDE SUHER
Tez Türü: Doktora
Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2004
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
Sayfa Sayısı: 280

Özet

Dünyanın ortak malî olup sorumluluğu yalnızca bireylere ya da toplumlara ait olmayan kültürel mirasın korunabilmesi ancak uluslarüstü bir ortak çabayla dayanışma ve fîkirbirliği içinde birbirine tutarlı politikaların izlenmesiyle sağlanabilir. Ulusal sınırlan içinde dünyanın kültürel mirasının herhangi bir kısmım barındıran ülkelerin bu mirası en iyi biçimde koruyarak gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlama yönünde dünyanın diğer uluslanyla yapacağı ortak çalışmalar toplumlararası ilişkilerde yapıcı diyalog, dayanışma ve barış için işbirliği olanaklarım arttıracaktır. Tezin Konusu“Türkiye'de Kentsel Koruma Politikalarının GeHşimine Yardımcı Bir Yöntem Denemesi; Örnekleme: İstanbul Tarihi Yanmada”dır. 1 adet giriş, 3 adet gelişme ve 1 adet sonuç olmak üzere tez 5 bölümden oluşmakta, bunun yam sıra Türkçe ve İngilizce özet, kaynaklar, ekler ve özgeçmiş bölümlerini içermektedir. Tezin 1. bölümünde tezin amaç, yöntem ve kapsamı hakkında bilgi verilmiş, tezin temel savı ve kabulleri açıklanmıştır. 2. Bölümde koruma konusuna ilişkin kavramsal açıklamalar ve tanımlar açıklanmıştır. Değişimin çok hızlı olduğu günümüzde konu Türkiye ve Dünyada geçirdiği tarihsel gelişme süreci içinde ardışık biçimde incelenmiş, konunun anlaşılmasını olanaklı kılacak biçimde güncelleştirilmiştir. Konu "Korumaya ilişkin genel tanımlamalar ve korumada amaç, korunması gerekli kültürel varlıklar ve tanımlan korumada nedenler ve ölçütler biçiminde 3 alt bölüm allında tez içeriğine uygun bir sistematikle incelenmiştir. Yapılan incelemede tek yapı ve belli bir dönemin eserlerinin korunması anlayışından giderek kültür ve tabiat varlılarının korunması boyutuna ve kültürel miras ve ortak miras kavramına ulaşıldığı ve mirasın ulusların ortak mirası olduğuna dair ortak bilincin gelişimine doğru bir sürecin oluştuğu görülmüştür. Korunacak varlıkların sitler, anıtlar ve yapı topluluktan olarak kültürel miras ve doğal miras içeriğine kavuştuğu gözlenmiştir. Yapılan çalışmada 18. yy' dan itibaren korumayla ilgili amaç, kavramsal tanımlama, neden ve ölçütler sistematik biçimde tarihsel gelişme sürecine uygun olarak hem uluslararası hem de ulusal ölçekte incelenmiş, yapılan değerlendirmelerde özellikle Türkiye için amacın ve tanımların korumayı sağlamaya yetecek ölçüde olmadığı, kısıtlayıcı olduğu bazen kavram kargaşasına yol açtığı, amaç, tanım ve ölçütlerin daha kapsayıcı ve en geniş anlamıyla yeniden tarif edilmesi gereğinin ortaya çıktığı görülmüştür. 3. Bölüm, ülkemizden ve yabancı ülkelerden örneklerle kentsel koruma politikalan konusunu kapsamakta ve 3 alt bölüm altında incelenmektedir. Uluslararası Kurumlarca Saptanan Kentsel Mirasa İlişkin Temel Sorunlar Ve Kentsel Koruma Politikalan ana başlıklı ilk alt bölümde öncelikle UNESCO, Avrupa Konseyi, İCOMOS gibi uluslar arası kurumların yapmış olduğu kongre, konferans, seminer vmgibi geniş katılımlı toplantılar ve çalışmalar sonucunda saptanan kentsel mirasa ilişkin temel sorunlar, yasal kurumsal, sosyal, kültürel, ekonomik ve planlama boyutları ve yanısıra uygulama araçları ve diğer kentsel politikalar incelenmiş; bu boyutların saptanmasına çalışılmıştır. Kentsel Sit Alanlarına Sahip Yabancı Büyükşehir Yönetimlerinde Kentsel Koruma Politikalarına İlişkin Durum Saptanmasında Anket Soruşturmaları İle Konuya Yaklaşım ana başlıklı ikinci alt bölümde örnekleme alanı seçilen İstanbul'la yoğun kültürel mirasa sahip olmak, geçmişte ve günümüzde çevresini sosyal, kültürel ve ekonomik yönden etkileyen önemli bir çekim merkezi konumunda bulunmak, büyükşehir statüsünde bulunmak, kent merkezinde kültürel mirası barmdırmak ve bu merkezde tüm kentsel işlevlerin karma biçimde var oluşu gibi eş kriterlere sahip olan Atina, Berlin, Londra, Moskova ve yeni dünyadan Toronto örnek olarak seçilmiştir. Bu metropoliten kentlerde merkezi Paris'te bulunan uluslararası yerel yönetim organizasyonu olan METROPOLİS'in Metropollerin Gelişimi İçin Turizm Ve Kültürel Miras (Tourism and Cultural Hertage for the Development op Metropolieses) isimli komisyonunun gerçekleştirdiği aynı adlı anket soruşturmaları incelenmiş ve bu metropoliten kentlerdeki Kentsel Koruma Politikaları saptanmaya çalışılmışlar. Yapılan anket soruşturması; kentsel miras, mirasın tanımlanması, tanımlamakla sorumlu kuruluşlar ve mirasın belirlenmesi, kentsel mirasın korunması için araçlar, yerel faaliyetler, korumayı geHştirici önlemler, ziyaretçi verileri, ekonomik özellikler başlıkları altında İncelenmiştir. 3. bölümün 3. alt bölümü Türkiye'de Kentsel Koruma Politikaları konusunu kapsamaktadır. Bu alt başlıkta öncelikle tarihsel gelişme sürecinde kentsel koruma politikalarında ilke ve tedbirler belirli dönemler itibarıyla 19. yy' dan günümüze ardışık olarak genel çizgiler çerçevesinde özetle verilerek yurtiçi ve yurtdışı anket soruşturmaları yoluyla incelenen örneklerle karşılaştırmalı değerlendirme yapabilme olanağı sağlanmaya çahşılmıştır. Devamında anket soruşturması yapılan ve örnekleme alam olarak seçilen İstanbul ve yurt dışı örnek metropollerde olduğu gibi, yoğun kültürel mirasa sahip olmak, geçmişte ve günümüzde çevresini sosyal, ekonomik ve kültürel yönden etkileyen önemli bir çekim merkezi konumunda bulunmak, büyükşehir statüsünde bulunmak, kent merkezinde kültürel mirası baraidrraiak, merkezde tüm kentsel işlevlerin karma biçimde var olması, koruma imar planına sahip olması ve yeni kentsel koruma politikalarının ilke ve tedbirlerin oluşturulabilmesini sağlayacak verilerin bulunması gibi benzer kriterlere sahip olan 5 adet yurtiçi büyükşehir seçilmiştir. Antalya, Bursa, Diyarbakır, Kayseri ve Konya olarak seçilen bu büyükşehirlerde Koruma Amaçlı İmar Plan Raporları incelenmiş, incelemede raporlarda ortak bir sistematik görülmediğinden her büyükşehir için ayrı ayrı olmak üzere; Sit Alanının Tanım ve Konumu, Mevcut Durum ve Kullanım, Planın Amaç ve Hedefleri, Çalışma Yöntemi, Örgütlenme ve Uygulama Araçları içerik ve kapsamında değerlendirilmiştir. Koruma amaçlı imar planlarının mcelenmesinin devamında örnekleme alam olarak seçilen büyükşehirlerde yerel, özgün planlama ilkelerinin yürütülmesinde ve yeni koruma politikalarının ilke ve tedbMerinin geliştirilmesinde etkili olacak durumların saptanması amacıyla özgün bir alansal analiz gereği konu anket soruşturmaları ıxyoluyla saptanmış ve incelenmiştir. Anket soruşturmaları genellikle İmar ve Planlamadan sorumlu üst otorite olan daire başkanlarınca cevaplandırılmıştır. İstanbul'a uygulanan anket ise 4. bölümde verilmiştir. Anket soruşturmaları tarafımızca; kent kimliğinin ve koruma alanlarının tanımı, kentsel mirasın saptanması, kentsel mirasın korunması için düzenleyici araçlar, kentsel mirasın bulunduğu alanlardaki kentsel işlevler ile yerel faaliyetlerin durumu, kentsel mirasın korunabilmesi olanaklarının saptanması bölümleri içeriğinde ve yurtdışı örneklerle benzer biçimde hazırlanmış ve incelenmiştir. 4. Bölüm, Kentsel Koruma Konusunun İrdelenmesi Amaçlı Alan Araştırması Örnekleme: İstanbul Tarihi Yanmada Çalışmasını içermektedir. Bu bölüm 5 alt bölüm altında çalışılmıştır. 1. Alt bölümde İstanbul Kent Planlama Sürecinin Tarihi içerisinde kentsel mirasın durumu kısaca ele alınarak devamında 2. alt bölümde metropoliten ölçekte hazırlanan tüm yasal ve onanh nazım planlar ile onanmamış nazmı planlar incelenmiş, kentsel miras koruma politikalarına yönelik amaçlar, hedefler, ilkeler, kararlar, uygulama araçları, değerlendirme ve yorumlar olumlu ve olumsuz yönleriyle ortaya konmuştur. İncelenen onanlı nazım planlar 1937 Prost 1/5000 Nazım Planı, Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosunca hazırlanan 1980 yılı 1/50.000 Ölçekli Nazım Plan, İstanbul Büyükşehir Belediyesince hazırlanan 1994 yılı 1/50.000 Ölçekli Nazım Plan ile 1995 yılında yine Büyükşehir Şehir Planlama Müdürlüğünce hazırlanan 1/50.000 ölçekli nazmı plandır. Onanmayan Nazım Planlar ise 1967 Luici Pıccinato Nazmı Plan Raporu ile 1970-1980 Arası Dönem Büyük İstanbul Nazım Planı Daire Başkanlığı Nazım Plan çalışmalarıdır. İstanbul Tarihi Yanmada 1/5000 ölçekli nazmı planlarında kentsel korumaya ilişkin kararlar konulu 3. alt bölümde 1/5000 ölçekli 1964 yıh onanh İstanbul Suriçi İmar Planı izah raporu ile 1/5000 ölçekli 1990 onanlı İstanbul Tarihi Yanmada Nazım Plan Raporlarında kentsel mirası koruma politikalarına ilişkin araçlar, hedefler, ilke ve tedbirler uygulama araçlan olumlu ve olumsuz yönleriyle incelenmiştir. 4. Bölümün 4. Altbaşlığında 3. bölümde ülkemizde İstanbul'la eş kriterlere sahip büyükşehirlerde uygulanan Yerel Yönetimlerde Kentsel Politikalan Saptayan Anket Soruşturması aynı içerik ve sistematikle İstanbul için ortaya konarak incelenmiştir. 4. Bölümün son alt bölümü olan 5. alt bölümde ise Tarihi Yanmada da kavramsal, kurumsal, yasal, sosyo-ekonomik ve kültürel organizasyonel sorunlar ile kentsel işlevler, kentsel özel işlevler, işlevsel koruma ve kentsel kimliğe ilişkin sorunların analizinde sentez seçeneklerin üretilmesi ve aralarında seçim yapılabilmesine yardımcı olacak anket soruşturması yapılmıştır. Sorulan tarafımızdan tüm bu sorunların ve politikalann saptanmasını sağlayacak şekilde özgün biçimde ve özel bir içerikle hazırlanan anket soruşturmasında; Tarihi Yarımadada yer alan işlevlere ve deneklerin işlevlere ve işlevlere bağlı değerlendirmelerine dayanılarak koruma amacına yönelik öncelikli saptamalar yapılmıştır. Tarihi yanmada için düzenlenen anket soruşturmalan tümüyle değişik bir düzenleme anlayışı içinde ve farklı bir içerikle konunun gelişme hedefine yardımcı olacak biçimde ayrıntılı işlevsel saptamalara yönelik olarak geleneksel saptama düzenin dışında geliştirilmiştir. Konunun bütünlüğü gözönünde tutularak her bölümün ardından sonucun altlığını oluşturacak bölüm değerlendirmeleri yapılarak, bölümün içerik ve sistematiğine uygun biçimde özel bir alt bölüm olarak verilmiştir.6. Bölüm Sonuç bölümüdür. Konu geniş kapsamlı olduğundan ve her bir konu ayrı bir doktora çalışması olacak kapsam ve içerikte bulunduğundan, sonuçta geniş bir içerik taşımaktadır. Hem ulusal hem de uluslar arası ölçekte yaptığımız incelemelerde elde edilen bulgulara dayanılarak kavramsal açıklamalardan uygulama ve örgütlenmeye kadar gelişen bir bütünlük içinde ulaşılan özgün bulgular bağlı olduğun konunun içeriği ve kapsamı düzeninde ifade edilmiştir. Sonuçlar konunun çeşitli yönlerine, içerik ve kapsamına uygun olarak; Korumanın amacı, gerekliliği, nedenleri yönünde, Koruma politikaları, korunacak varlıklar, bunlara ilişkin ölçütler ve kriterler yönünde, Planlama süreci aşamaları yönünde, Yeniden yapılanma ve örgütlenme yönünde olmak üzere geniş kapsamlı sınıflandırılarak verilmiştir, işlevsel koruma planlaması sürecinde kentsel işlevlere göre ve her kent için özel içerikli bir saptama ve değerlendirme yapılmasının gerekliliği gözönünde tutularak geliştirilen İşlevsel Koruma Planlaması süreç aşamaları akış diyagramı bölüm sonucunda ifade edilmiştir. xı

Özet (Çeviri)

Recognition of the concept of the continuity of history by the societies making the history itself underlies protection. If one takes the continuity of history, which is ceaseless, along with the continuity of life, the concept can be comprehended very easily since the latter is observed in our daily life all the time. The continuity of the social life means the continuity of the physical environment made by society under given conditions. The duality of change and continuing the past of the society is dialectic determining the continuation of the social life. It is vital for the mankind to know and comprehend the roots and development of societies in order to carry the culture and roots of the mankind to the future. Physical part of the cultural heritage is a source of knowledge as a concrete evidence of the history and a basic record of the activities of people who lived since ancient times. Each society should be responsible for having society consciousness, and it should know how to make use of cultural heritage in daily life for global consciousness and how to carry the cultural heritage to the future. These are both an indication of dialogue with, and respect to, the future generations and a global responsibility. The world is common property of mankind. Protection of this heritage is not therefore under the responsibility of certain individuals or societies. It requires a transnational effort and the implementation of consistent protection policies of all nations in solidarity and unity of ideas. Urban heritage is the largest part of the cultural heritage and doubtless the common property of mankind. It contains all of the immovable cultural presence surrounding us. Protection of urban heritage for the sake of common interests and responsibility of mankind depends on recognition of some concepts and understandings internationally. It should be noted that international general principles and standards have been established, legal sanctions have been determined, legal arrangements have been imposed for this purpose since the Venice Congress of 1964, and it have become part of budget plans in the developed countries. It is internationally common that the uniqueness and difference of urban heritage should be protected and respected. Unlike any movable property or an item exhibited in a museum, urban heritage is within society and surrounds it. It is therefore open to social changes and effects. It has close relations with all physical, social and cultural changes in the social structure. The methods containing new organisation forms which target to determine conceptual, institutional and legal basis as well as general principles and policies governing protection of urban heritage and to resolve financial problems should be established. Such methods should consider the rapid change in the international society, international relations and organisations, political and economic structures, social organisations, etc. and appearance of new global xuorganisations. Mutual activities of the countries with the other countries for protection of the cultural heritage within their own borders and transferring that heritage to the future generations shall increase the possibility of cooperation of countries for a constructive dialogue, solidarity and peace. We can protect and improve our cultural wealth by spreading this consciousness to public, political and professional organisations and mainly municipalities, non governmental organisations and individual civil initiatives and by establishing methods to enable the foregoing to collaborate easily. The changing political, socio- economical and cultural conditions in Turkey where there is a unique, rich and dense cultural heritage neglect that such heritage can be protected and improved, and that it plays a major socio-cultural and economical role in future. It may be said that this is also case of many other countries in the world, except those which have established necessary protection methods. The new method proposed by this study suggests new solutions for both Turkey and international society. It requires to make arrangements and policies so that individuals, non-governmental organisations and municipalities can be primary in the activities of protection in general and the protection of urban heritage in special. Only by doing this, the methods enabling a development strategy by which all parties of central, local and non-governmental initiatives can be organised with a long-term and continuous policy can be established. Otherwise, like Istanbul which is one of the most important cities of the world's history, It is inevitable for the other cities of our country and even many similar cities of the world that the natural and cultural heritage which developed during the history and reached its richness and uniqueness shall be destroyed and changed qualitatively to the extent that it cannot be recognised. The main aim of this study is to establish a method to protect the“Cultural Heritage”in general and“Urban Heritage”in special and to ensure this method to be used in the activities for urban protection in Turkey. This method shall consider both the conditions of our country and those of the other countries in the world. Another aim is to enable the principles specified in this study to be guide for other countries in support of the other countries which have established protective methods. In order to realise this aim, in the second chapter, the subject of the“Conceptual Explanations and Definitions”concerning cultural heritage and urban protection are dealt with in Turkey and in the world in respect of historical development. In this connection, binding or non-binding, internationally recognised agreements, declarations, decisions, conclusions made by the meetings with large participation such as congress, conferences, symposiums, etc. held by the organisations existing in all of the world such as UNESCO, the organisations existing in many countries, including our country, such as European Council, semi-international and semi-public organisations such as ICOMOS, international organisations established by the municipalities, international non-governmental organisations in addition to laws, regulations and decisions concerning the subject in Turkey are studied. In the study, the subjects of“Aim and Definition of Protection”,“Properties to Protect and their Definitions”,“General Principles, Method and Tools”are covered, and the historical development of basic problems are considered. In accordance with the result of this xnistudy, the definition, principles and policies which shall determine the method to apply for the protection of the urban heritage have been evaluated. In the chapter third, the practical examples from our country and other countries concerning the urban protection policies. The surveys have been conducted in the cities meeting the given criteria. In this chapter, the situation of the urban protection policies in Turkey and in the world during the historical period until today are addressed, and the legal, institutional, social, cultural, economical and planning dimensions of urban protection policies are sought. The current protection building planning reports of the Greater Municipalities of Antalya, Bursa, Diyarbakir, Kayseri and Konya which meet the given criteria have been studied, and a survey has been conducted in order to discover the policies applying the urban protection of these cities. The foreign examples are those from the cities meeting majority of the criteria according to the survey conducted among the members of METROPOLIS (World Association of the Major Metropolises) that is one of the International Municipality Organisations participated by Greater Municipalities. The survey covered the cities of the old world consisting of Berlin, London, Athens, Moscow and Toronto from the new world. The situation, and policies to protect, of the cultural heritage have been investigated in the stated cities. The results obtained in the comparative evaluation in the third chapter are added to the end of the chapter. In the fourth chapter, The Historical Peninsula of Istanbul, which is determined as a special sampling area in the conditions of Turkey, is studied. First of all, the planning experience of the Historical Peninsula since the 19th century and the situation of the urban heritage during that period are considered. All legal and approved master plans and those unapproved master plans made in both metropolitan level and the Historical Peninsula level are examined, and the favourable and unfavourable aims, targets, principles, decisions, evaluations and comments concerning the protection policies for urban heritage in the Historical Peninsula are addressed. The surveys have been conducted in the Historical Peninsula to analyse and synthesise the theoretical, institutional, legal, socio-economical, organisational special functions and the problems concerning urban identity, to produce choices and select one of them. The survey has been prepared with a special scope to disclosure all these problems and to determine policies. The followings are included in the survey: Protection General Direction, Presidents and Managers of the Istanbul Protection Boards No: I, n, HI to represent the central administration; the Mayors of Greater Municipality of Istanbul, Fatih and Eminonu Municipalities, Assistant Technical Managers, Heads and Managers of Building and Planning, the person in charge of urban heritage to represent municipalities; Chamber of Architects, Chamber of Civil Engineers, Chamber of City Planners, Chamber of Forest Engineers, Chamber of Landscape-gardening Engineers, Chamber of Doctors, Istanbul Bar to represent the Professional Chambers in Istanbul, ITO, ISO, TUSIAD and MUSIAD to represent the Chambers of Industry and Trade; Head of Departments as well as lecturers appointed and responsible for Urban Protection in ITU, YTU and MSU to represent Universities. In the light of the obtained findings, an evaluation has been made to establish an urban protection policy for the Historical Peninsula suitable to the its conditions in xivaccordance with Master Plans made so far and the current Master Plans, the Urban Protection Plan. In the chapter of“Conclusion”of the Thesis, The evaluation given at the end of each chapter, which will likely contribute to the result of the thesis, and the data obtained from whole thesis are evaluated as a whole, and a method is suggested to determine an urban protection which guides urban protection for other countries of the world and which is suitable to the conditions of our country and the Historical Peninsula. xv

Benzer Tezler

Tez No
353736
Effects of identity construction policies on urban space: Tatavla/Kurtuluş case
Kimlik inşa politikalarının kent mekanına etkisi: Tatavla/Kurtuluş örneği
İREM ERİN
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Sosyoloji İstanbul Teknik Üniversitesi
Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET OCAKÇI
Tez No
634792
Türkiye'nin kentleşme sürecini etkileyen yasalar kapsamında imar afları; imar barışı yasal düzenlemesinin Ankara ilinde uygulanması
Building amnesty laws within the context of Turkey's urbanization process; Implementation of the legal regulation on building development peace in Ankara province
AYGÜL TATLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Şehircilik ve Bölge Planlama Çankaya Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ TÜREL
DOÇ. DR. ZERRİN EZGİ KAHRAMAN
Tez No
540215
Urban resilience as a policy paradigm for sustainable urban planning and urban development: The case of Istanbul
Sürdürülebilir kent planlama ve kentsel kalkınma için bir politika paradigması olarak kentsel dayanıklılık: İstanbul örneği
ZEYNEP DENİZ YAMAN GALANTINI
Doktora
İngilizce
2018
Şehircilik ve Bölge Planlama İstanbul Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AZİME TEZER
Tez No
154571
Anadolu'da kale kentler ve koruma sorunları: Diyarbakır kale kenti
Castle cities and protection problems at Anatolia: Diyarbakır castle city
TÜRKAN KEJANLI
Doktora
Türkçe
2004
Şehircilik ve Bölge Planlama Yıldız Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. İCLAL DİNÇER
Tez No
446316
Avrupa Birliği'nde sürdürülebilir kentleşme: Türkiye'ye yansımaları
Sustinable urbanisation in the European Union: Reflections to Turkey
BARIŞ ERDİNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Kamu Yönetimi Adnan Menderes Üniversitesi
Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ CENGİZ

Geri Dön