XI-XIV. yüzyıllarda Sır Derya yöresinin siyâsi ve sosyo-kültürel tarihi
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 159285
- Danışmanlar: PROF. DR. KAZIM YAŞAR KOPRAMAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 284
Özet
Tezimiz“XI-XIV. yüzyıllarda Sır Derya Yöresinin Siyasi ve Sosyo- Kültürel Tarihi”başlığını taşımaktadır. Orta Asya'nın büyük akar sularından biri olan Sır Derya (Seyhun ırmağı) Türk Tarihi için de önemlidir. Çünkü çok eski devirlerden beri insanoğlu tartından iskân edilen bu ırmağın havzasında Türkler de yaşamışlar, şehirler kurmuşlar, burada kendilerine has bir medeniyet geliştirmişler ve günümüze kadar buradaki varlıklarını sürdürmüşlerdir. Türk tarihi bakımından olduğu kadar, dünya tarihi bakımından da büyük ehemmiyet arz eden bu bölgenin belli bir zaman kesitindeki tarihini konu alan çalışmamız, giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Tezimizin Giriş bölümünde Sır Derya yöresi tarihi hakkında bilgi veren kaynaklar ve bu bölge ile ilgili olarak yapılan araştırmalar tanıtılmıştır Birinci Böiüm'de,“Sır Derya Yöresinin Tarihçesi”başlığı altında, ilk önce bölge coğrafi bakımdan tanıtılmış, Sır Derya adı ve anlamı hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra“Kadim Sır Derya”başlığı altında, bölgedeki eski çağlara ait yerleşim merkezleri tespit edilmiş ve buralarda yaşayan kavimlere dair bilgiler verilmiştir. Bu yapılırken şehirlerin kurulması ve gelişmesinde müessir olan âmiller üzerinde durulmuş, bu meyanda ipek Yolu'nun Doğuşu ve ipek Yolu güzergâhındaki şehirler birer-birer ele alınmıştır. Daha sonra X. yüzyıla Kadar Sır Derya Yöresinin Siyasî Durumu başlığı altında, iskitlerden itibaren Sır Derya bölgesinin Oğuz yurdu haline gelişine kadar olan tarihi kısaca incelenmiştir. İkinci Böiüm'de,“Sır Derya Yöresinin Sosyal ve İdâri Yapısı”başlığı altında, bölgedeki etnik unsurlar (Türkler, Soğdlular, Tacikler, Şartlar, Tatarlar, Hocalar ve Moğol-Türk karışımı etnik unsurlar); bölgenin sosyal yapısı (göçebe, yarı göçebe ve yerleşik kavimler) ve bölgenin idarî yapısı244 (İslâmiyet Öncesi İdarî Yapı ve islâmiyet'in Kabulünden Sonra idari Yapıdaki Değişiklikler) incelenmiştir. Üçüncü Bölüm'de ise Moğol İstilâsı Öncesi ve Moğol İstilâsı Döneminde Sır Derya Yöresinin Siyasî Durumu başlığı altında Oğuzlar'ın bölgeye göçünden itibaren, Oğuz Yabgu Devleti, Karahanlı Devleti ve Kıpçakların bölgedeki siyasi etkileri hakkında bilgi verilmiştir. Bu bölümün devamı olan Moğol İstilâsının Başlaması ve Bölgedeki Değişiklikler başlığı altında, önce Moğol İstilâsı arefesinde Harezimşahlarla Kıpçaklar arasındaki münasebetleri, Otrar olayı, Cengiz Han'ın Harezimşah Muhammed'e karşı seferi ve Sır Derya havzasındaki şehirlerin akıbetine dair bilgi verilmiştir Dördüncü Bölüm, "Sır Derya Yöresinin Kültürel ve Dinî Durumun'na tahsis edilmiştir. Burada önce İslâmiyet Öncesi Bölgede Mevcut Olan İnançlar başlığı altında Zerdüştlük, Budizm, Maniheizm, Hristıyanlık (Nesturîlik), Samanlık, Gök Tanrı inancı hakkında bilgi verilerek, bölgenin islâm öncesi dinî durumu açıklanmış ve müteakiben İslam Fetihlerinin Başlaması ve Bölgenin İslâmiyetle Tanışması başlığı altında Arapların Mâverâünnehir ve Sır Derya havzasına seferleri incelenerek, Türklerle Araplar arasındaki mücadelelere yer verilmiştir. Bu meyanda Talaş Savaşı'ndan bahsedilerek, Karahanlıların ve Oğuzların islamyeti kabulü konusuna da değinilmiştir. Türk-İslâm Düşüncesinin Oluşması ve Hoca Ahmed Yesevî'nin Faaliyetleri bu bölümde ele alınan diğer bir konudur. Çalışmamızın bu kısmında Ahmed Yesevî'nin hayatı, Yesi şehrinin dinî-kültürel bir merkez haline gelmesi ve Eski Türk Düşüncesi ile Yesevî'nin oluşturduğu Türk-İslâm düşüncesinin karşılaştırılması ve değerlendirilmesi yapılmaya çalışılmıştır. Sır Derya Bölgesindeki Dinî-Siyasî Akımlar ve Onların Bölgedeki Etkisi başlığı altında Sır Derya boyundaki şehirlerde ortaya çıkan değişik tarikatlar ve bunlar arasındaki münasebetler hakkında bilgi verilmiştir.Tezimizin son kısmında Bölgenin Kültürel ve Medenî Gelişmesi Açısından Bölgedeki Külliye, Medrese, Vakıf ve Türbeler incelenerek, bölgedeki tarihi ve dini abideler üzerinde durulmuştur.
Özet (Çeviri)
The subject of this thesis is“The Socio-Cultural And Political History of Sır Derya Region Between XI-XIV th Centuries”, which consists of history of Sır Derya (Seyhun) part of Mâverâünnehir region and its significance in Turkish history. Sır Derya is not only one of the biggest rivers in Central Asia, but also it's a region where human beings had settled throughout the history and important historical events had taken place. This study on this region; which is important not only for turkish history but also for world history, consists of an introduction and four parts. In the introduction part of this thesis, the resorces work and investigations written on the history of Sır Derya region are mentioned. In the first part under“The History of Sır Derya Region”, the geographical and physical condition of the region, the name and meaning of Sır Derya river are introduced initially.in thiis section, the old settlements of Sır Derya region under the headline of“Kadim Sır Derya, and the groups of people lived here are mentioned. As an appendix of this study, the conditions of constructing cities and their development is studied, while mentioning the constructing of the cities, the birth of Silk Road and the cities in Silk Road route are introduced one by one. lastly, under the headline of the political situation of Sır Derya region until X th century, the political history of Sır Derya region from Iskits till Oguzs is studied. In the secon part, under the headline of ”The Social and Administrative Structure of Sır Derya Region“, the ethnical groups (Turks, Sogdlus, Tajiks, Sarts, Tatars, Hodjas and Mongol-Turk mixture ethnical grups),the social structure of the region nomad, half nomad and settled groups) and the administrative structure of the region ( the administrative structure before the acceptance of Islam and after Islam) are studied.247 In the third part, under the headline of ”The Political Situation of Sir Derya Region Before Mongolian Invasion and During Mongolian Invasion", the political effects of Kıpcaks, Karahanli State, Oguz Yabgu State are mentioned after the immigration of Oguzs to the region. This section continue under the headline of the start of the Mongolian Invasion and changes in the region and mentions the relationship between Harezmsahs and Kıpçak before Mongolian Invasion, Otrar event, the voyage of Cengiz han towards Harezimsah Muhammed and the fate of the cities in Sır Derya region. The fourth section tells the cultural and religious situation of Sır Derya region. In the first part of this section under the headline of the religions existed befrore Islam; information on Zerdustism, budism, Maniheism, Samanism and the belief of Sky God(Gök Tanrı).s given. In the second part under the headl.ne of start of Islam crusades and the introduction of Islam in the region, the crusades of Arabs to Maveraunnehir and Sır Derya region are examined, and the struggles between Arabs and Turks are mentioned. This part also deals with the subject of Talas War and the acceptance of Islam by Karahans and Oguzs. Turkish-Islamic ideas and the activities of Hodja Ahmed Yesevi are the other topics mentioned in this part. The life of Ahmed Yesevi, the becoming of Yesi city to a religious-cultural city, and the comparison of old Turkish ideology and Yesevi's Turkish-Islamic ideology are the other subjects explained in this part. Under the headline of the religious-political trends and thier effect to Sır Derya region, the various religious sects that came up in Sır Derya region and the relationships between them is mentioned. Under the headline of the last section of the third part with the development of culture and civilisation in the region, the tombs, foundations and moslem theological schools in the region are examined, the historical and religious monuments are mentioned
Benzer Tezler
- XI.-XIV. yüzyıllarda seyyah ve coğrafyacıların gözüyle Diyar-ı Bekr bölgesinin sosyal ve iktisadi yapılanması
Başlık çevirisi yok
SİBEL ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
TarihMardin Artuklu ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET KÜTÜK
- XI-XIV. yüzyıllarda Gürcistan'da Kıpçaklar
Kipchaks in Georgia in the XI-XIV. centuries
NASIBA MİRZAYEVA
- XI.-XIV. yüzyıllarda Anadolu'da deniz üsleri ve tersaneler
Naval bases and shipyards in Anatolia in the XIth-XIVth centuries
MURAT ALTUNTAŞ
- Kıpçak Türkçesi ile Kırgız Türkçesi arasında bir karşılaştırma denemsi
A comparison study between Kypchak Turkish and Kyrgyz Turkish
NURLAN ŞERİMBEKOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET BİCAN ERCİLASUN