Hacı Bektâş Veli'nin Makâlât'ı ile Kaygusuz Abdal'ın mensur eserlerindeki ortak ve farklı motifler üzerine bir inceleme
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 159559
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDURRAHMAN GÜZEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 180
Özet
164 ÖZET 13. yüzyıldan itibaren Anadolu, tasavvufi akımlara sahne olmuştur. Bu akımlar, İslamiyet'in geniş kitlelere ulaşmasında etkili olduğu kadar, büyük sıkıntılara neden olan Moğol istilasına karşı halkı psikolojik açıdan güçlendiren bir etken de olmuştur. Müslümanlığın sevilmesinde, dinin kurallarının hoşgörülü bir şekilde halka ulaştırılmasında bu tasavvufi akımların etkisi büyüktür. Bu“ milli birlik, milli kültür ve milli beraberlik unsuru ”Orta Asya'da, Ahmet Yesevi ile başlayıp, Anadolu'da; Mevlana Celaleddin-i Rumi, Hacı Bektâş Veli, Yunus Emre, Kaygusuz Abdal vb. ile devam etmiştir. Hacı Bektâş, Ahmet Yesevi'nin 6. postnişini olan Lokman Parende tarafından yetiştirilen,daha sonra da Anadolu'nun Türkleştirilmesi ve İslamlaştırılması için Anadolu'ya gönderilen bir alp erendir. Hacı Bektâş Veli Xm. yüzyılda Anadolu (Papadokya)'da dergahını kurar. Orada öğrenci yetiştirir, halkı uyandırır ve merkezden muhite yerleştirme projesi ile hizmet sınırlarım Balkanlara kadar genişletir ve“ toplumun hocası”unvanım kazanır. Hacı Bektâş Veli 1209' da doğup 1270' te vefat etmiştir. Kaygusuz Abdal da 14-15. yüzyılda yaşamış bir tasavvuf şairidir. Araştırmalara göre onun doğum tarihi 1341'den geriye gidemez. Vefatı ise, 1444'lü yıllarda olmalıdır. Kendisi, asil bir sülaleye mensuptur. Abdal Musa tarafından yetiştirilmiştir. Sonra Mısır'a gitmiş ve orada tarikatım yaymış, sonra Anadolu'ya dönmüştür. Yunus Emre'nin en eski takipçilerinden olan Kaygusuz, on yedi bin beyite yaklaşan manzum eseri ve on dört müstakil manzum ve mensur eseriyle bize büyük bir miras bırakmıştır. Bilindiği gibi bu çalışmada, Hacı Bektâş Velî'nin Makâlât'ı ile Kaygusuz Abdal'ın mensur eserleri ortak ve farklı motifler bakımından kıyaslanmıştır. Çalışmamız sonucunda mutasavvıfların dört kapı,kırk makamı ele alırken Kur'an'ı Kerim ve hadislere bağlı olduğu açıkça görülmüştür.Onlar, bu temel inanç sistemi çerçevesinde insanları birlik ve beraberliğe çağırmışlardır. Her iM yazarın da eserleri incelendiğinde : Şeriat kapısında Hacı Bektâş Veli'nin ifade ettiği on makamdan 9'u Kaygusuz Abdalda da görülmektedir. Yalnız Hacı Bektâş; namaz, oruç, zekat, hac makamlarım tek maddede toplamış, buna ilave olarak helal kazanç, nikah, hayız ve lohusalıkta cinsel münasebeti haram bilmek gibi makamları da ifade etmiştir. Tarikat kapısında Hacı Bektâş'ın zikrettiği 6 makam Kaygusuz' da da zikredilmiştir. Ancak Hacı Bektâş Veli'nin tarikatta zikrettiği saçım tıraş etmek, hizmet etmek, hırka, makas, zembil,165 seccade gibi unsurlar Kaygusuz Abdal'da görülmemektedir. Zaten bu unsurların Hacı Bektâş'ın eserlerine de sonradan ilave edilmiş olması kuvvetle muhtemel görülmektedir.667 Marifet kapısında ise ; Hacı Bektâş'ın zikrettiği 7 makam Kaygusuz'da da mevcuttur. Kaygusuz 'da zikredilmeyen“utanmak”makamım da Kaygusuz'un ifade ettiği“edep”kavramı içerisinde değerlendirmemiz mümkündür. Hakikat kapısında ise; 5 makam ortaktır. Farklı makamlar ise, aslında özde aynı ancak ifadede farklı makamlardır. Aynı kapı içerisinde yer almayan ortak makamları da hesaba kattığımızda sonuç olarak; dört kapıda zikredilen kırk makamdan 28'i her iki eserde de mevcuttur.Ancak zikredilen 12 farklı makam da birbirine ters düşmemektedir. Çoğu kez ifade farkından ibarettir. Görüldüğü gibi eserler incelendiğinde ; Hacı Bektâş ve Kaygusuz Abdal'ın iman, ibadet ve ahlâka yaklaşımları ayniyet derecesinde benzerlik göstermektedir. Onlar bizlere ; Kur'an-ı Kerim ve hadisler çerçevesinde dinde, dilde, fikirde birliği,beraberliği, insan olmayı, sevmeyi, hoşgörüyü, ilmen yükselmeyi öğüüemiştir. ' Abdurrahman GÜZEL: a.g.t.,17
Özet (Çeviri)
166 SUMMARY Anatolia has exposed to sufic movement since 13th century.These movements not only has an effect on the spreading of Islam to vast majorities, but also became a factor which reinforced the people psychologically against the Mongolian Invasion causing big problems.These sufic movements have a huge effect both on love of islam and on reaching of religious rules in a tolerance way to people. That national unity, culture and co-operation appeared in the Middle Asia with Ahmet Yesevi and continued in Anatolia with Mevlana Celaleddin-i Rumi, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre, Kaygusuz Abdal ete. Hacı Bektaş was a hero, who was grown up by Ahmet Yesevi's 6th sheikh Lokman Parende, was sent to Anatolia to Turkize and İslamize there. Hacı Bektaş Veli formed this Tekke in Anatolia in 13th century.There, he trained students, informed people and expanded his works to the Balkans.Then he took the title“ teacher of community ”. Hacı Bektaş Veli was born in 1209 and was died in 1270. Kaygusuz Abdal was a sufic poet too who lived between 14th-15th century. According to the researches his date of birth can't be before 1341. And he must have died in 1444. His femily was aristocratic one. He was grown up by Abdal Musa. Then he went to Egypt, extended his sect and returned Anatolia. Kaygusuz, who was the oldest pursuer of Yunus Emre, left us a big heritage contist of a poem which is nearly seventeen thousand couplets, fourteen poems and proses. As it is known, in this work Hacı Bektaş Veli's Makalat was compared to Kaygusuz Abdal's proses about their common and different motifs. In the end of our work it's clear that sufis were Mthful to Koran and hadiths when they were dealing with dört kapı, kırk makam. When both of two writers' works were examined: Nine makam often, which were expressed by Hacı Bektaş Veli at the point of Religious way is also seen in Kaygusuz Abdal's works. But Hacı Bektaş gathered ritual worship, fasting, alms, hadj in one section and added permissible earning, marriage, menstruation and not having sexual relation during the period of confinement affer child-birth. In the way of the religious order Kaygusuz mentioned 6 makam as Hacı Bektaş did. But Kaygusuz Abdal didn't mention the elements shaving, serving, hırka, makas, zembil, seccade as Hacı Bektaş Veli did. Anyway it's possible that these elements were added to Hacı Bektaş's works afterwards.167 The 7 makam can also be seen Kaygusuz's, which were mentioned by Hacı Bektaş's“shame”makam in Kaygusuz's breeding concept. 5 makam are common in Hakikat Kapısı Different makamlar are actually the same in real but different in expiression. When we examine the common makamlar which didn't take place in the same kapı, it can be seen that 28 makam of forty which were mentioned in four kapı exist in both works. But 12 different makam, which were mentioned, aren't against one another. Mostly consist of the difference in expression. As it is seen when we examine the works: Hacı Bektaş and Kaygusuz's approaches to belief, worship and ethics are nearly the same. They advise us the unity of religion, language and idea; being human, loving each other, being tolerant and development in Science in the direction of Koran and hadiths.
Benzer Tezler
- Hacı Bektaş-ı Veli'nin Makalât-ı Sûfiyane adlı eserinin İsmail Bin Mikail tarafından yapılan Türkçe çevirisinin transkripsiyonu ve cümle bilgisi incelemesi
Analysis of Makalât which is written by Hacı Bektaş-ı Veli and translated into Turkish by İsmail Bin Mikail in aspectsof transcription and syntax
SEMA NUR GÖKTEPE İNAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıGaziantep ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
YRD. DOÇ. DR. MURAT CERİTOĞLU
- Hacı Bektaş-ı Veli'ye göre 'İnsan' kavramı
In Hacı Bektas-i Veli 'Human' concept
GÖZDE ETİK ACAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinFırat ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL ERDOĞAN
- Hacı Bektâş-ı Velî, yaşadığı dönem, hayatı, eserleri ve görüşleri
Haji Bektash Veli, his era, his life, works and mysticism views
MEHMET KESİKHALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BETÜL GÜRER
- Eski Anadolu Türkçesinde mental fiiller
Mental verbs in Ancient Anatolian Turkish
FATMA NİSA KARADAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıRecep Tayyip Erdoğan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERAP EKŞİOĞLU
- Hacı Bektâş-ı Velî'nin 'Makâlât' adlı eserinin sözdizimsel açıdan incelenmesi
The syntactic analysis of Hacı Bektâş-ı Velî's 'Makâlât'
KIVILCIM POLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimPamukkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURGUT TOK