Türkçe bilimsel metinlerde belirginlik ve gönderimsel bağdaşlık: Merkezleme kuramı çerçevesinde bir yaklaşım
Salince and referintial coherence in Turkish scientific texts: An approach within the framework of centering theory
- Tez No: 162262
- Danışmanlar: PROF.DR. SEMİRAMİS YAĞCIOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Genel Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 210
Özet
ÖZET Söylem çalışmalarının çoğu, gönderimsel ifadelerin seçimi ve dağılımı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu çalışmalar, gönderimsel ifadelerin seçiminin söylem bağdaşıklığının sağlanmasında önemli bir rolü olduğunu ortaya koymuştur. Bir bağdaşıklık ve belirginlik kuramı olarak Merkezleme Kuramı, söylem içerisinde yerel düzlemde sözceler arası gönderim ilişkilerini çözümlemek amacıyla tasarlanmıştır. Söylem varlıklarının söyleme katılması ve söylem içerisinde konulaştırılması olarak tanımlayabileceğimiz bağdaşıklık kavramı, bu çalışmada Merkezleme Kuramı çerçevesinde incelenmiştir. Söylem içerisinde yer alan her sözce, kendinden önce gelen sözceyle tek bir 'ana' bağ kurar. Bu bağı kuran Ad Öbeği, geriye-dönük merkez olarak adlandırılır. Her sözcede tek bir geriye-dönük merkezin olması, söyleme katılan her yeni sözcenin söylemle bütünleştirilmesi sürecinde, okuyucunun çıkarımsal yükünü hafifletir. Çalışmamızın bir başka anahtar kavramı olan belirginlik ise, her sözcede gerçekleştirilen söylem varlıklarının dizilişi ile ilgilidir. Söylemde yer alan varlıklardan bazıları, diğerlerine göre daha belirgindirler. Merkezleme Kuramı' nın bağdaşıklık ve belirginlik kavramları ayrıca, iki temel varsayımla temellendirilmektedir: (i) Geriye dönük merkez, genellikle bir adılla gerçekleştirilir; (ii) bu adıl, tümcenin en belirgin öğesidir. Bu çalışma, Türkçe bilimsel metinlerde gönderimsel ifadelerin seçimi ile belirlenen bağdaşıldık örüntülerini Merkezleme Kuramı çerçevesinde saptamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda,“Merkezleme Kuramı tarafından öngörülen gönderimsel ifadelerin seçimi, Türkçede metin türünden ne ölçüde etkilenmektedir?”sorusu yanıtlanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın veri tabam, Sosyal Bilimler (edebiyat, psikoloji, sosyoloji) ve Fen Bilimleri (biyoloji, kimya, fizik) alanlarından 9' ar adet olmak üzere, toplam 18 bilimsel metinden oluşmaktadır. VI
Özet (Çeviri)
ÖZET Söylem çalışmalarının çoğu, gönderimsel ifadelerin seçimi ve dağılımı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu çalışmalar, gönderimsel ifadelerin seçiminin söylem bağdaşıklığının sağlanmasında önemli bir rolü olduğunu ortaya koymuştur. Bir bağdaşıklık ve belirginlik kuramı olarak Merkezleme Kuramı, söylem içerisinde yerel düzlemde sözceler arası gönderim ilişkilerini çözümlemek amacıyla tasarlanmıştır. Söylem varlıklarının söyleme katılması ve söylem içerisinde konulaştırılması olarak tanımlayabileceğimiz bağdaşıklık kavramı, bu çalışmada Merkezleme Kuramı çerçevesinde incelenmiştir. Söylem içerisinde yer alan her sözce, kendinden önce gelen sözceyle tek bir 'ana' bağ kurar. Bu bağı kuran Ad Öbeği, geriye-dönük merkez olarak adlandırılır. Her sözcede tek bir geriye-dönük merkezin olması, söyleme katılan her yeni sözcenin söylemle bütünleştirilmesi sürecinde, okuyucunun çıkarımsal yükünü hafifletir. Çalışmamızın bir başka anahtar kavramı olan belirginlik ise, her sözcede gerçekleştirilen söylem varlıklarının dizilişi ile ilgilidir. Söylemde yer alan varlıklardan bazıları, diğerlerine göre daha belirgindirler. Merkezleme Kuramı' nın bağdaşıklık ve belirginlik kavramları ayrıca, iki temel varsayımla temellendirilmektedir: (i) Geriye dönük merkez, genellikle bir adılla gerçekleştirilir; (ii) bu adıl, tümcenin en belirgin öğesidir. Bu çalışma, Türkçe bilimsel metinlerde gönderimsel ifadelerin seçimi ile belirlenen bağdaşıldık örüntülerini Merkezleme Kuramı çerçevesinde saptamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda,“Merkezleme Kuramı tarafından öngörülen gönderimsel ifadelerin seçimi, Türkçede metin türünden ne ölçüde etkilenmektedir?”sorusu yanıtlanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın veri tabam, Sosyal Bilimler (edebiyat, psikoloji, sosyoloji) ve Fen Bilimleri (biyoloji, kimya, fizik) alanlarından 9' ar adet olmak üzere, toplam 18 bilimsel metinden oluşmaktadır. VI
Benzer Tezler
- Siyasal iletişim sürecinde milliyetçi söylemin kullanımı
Using nationalistic discourses in political communication process
ZÜBEYDE SÜLLÜ
Doktora
Türkçe
2007
Halkla İlişkilerGazi ÜniversitesiHalkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. NACİ BOSTANCI
- Mersin Abdalları halkbilimi araştırması
The folklore research of Mersin?s Abdals
DÖNDÜ CAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Halk Bilimi (Folklor)Mersin ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
DOÇ. DR. NİLGÜN ÇIBLAK COŞKUN
- Kısa metinlerde varlık ismi tanıma
Named entity recognition on Turkish short texts
BEYZA EKEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AHMET CÜNEYD TANTUĞ
- Else Günther als Kinderbuchautorin und ihr Beitrag zur interkulturellen Erziehung
Çocuk kitabı yazarı olarak Else Günther ve onun kültürlerarası eğitime katkısı (Else Günther as a children's book autor and hercontribution to intercultural education)
HALİME YEŞİLYURT
Doktora
Almanca
2020
Alman Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ OSMAN ÖZTÜRK