Geri Dön

Türkçe bilimsel metinlerde belirginlik ve gönderimsel bağdaşlık: Merkezleme kuramı çerçevesinde bir yaklaşım

Salince and referintial coherence in Turkish scientific texts: An approach within the framework of centering theory

  1. Tez No: 162262
  2. Yazar: BİLGE TÜRKKAN
  3. Danışmanlar: PROF.DR. SEMİRAMİS YAĞCIOĞLU
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Dilbilim, Linguistics
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2005
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Genel Dilbilim Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 210

Özet

ÖZET Söylem çalışmalarının çoğu, gönderimsel ifadelerin seçimi ve dağılımı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu çalışmalar, gönderimsel ifadelerin seçiminin söylem bağdaşıklığının sağlanmasında önemli bir rolü olduğunu ortaya koymuştur. Bir bağdaşıklık ve belirginlik kuramı olarak Merkezleme Kuramı, söylem içerisinde yerel düzlemde sözceler arası gönderim ilişkilerini çözümlemek amacıyla tasarlanmıştır. Söylem varlıklarının söyleme katılması ve söylem içerisinde konulaştırılması olarak tanımlayabileceğimiz bağdaşıklık kavramı, bu çalışmada Merkezleme Kuramı çerçevesinde incelenmiştir. Söylem içerisinde yer alan her sözce, kendinden önce gelen sözceyle tek bir 'ana' bağ kurar. Bu bağı kuran Ad Öbeği, geriye-dönük merkez olarak adlandırılır. Her sözcede tek bir geriye-dönük merkezin olması, söyleme katılan her yeni sözcenin söylemle bütünleştirilmesi sürecinde, okuyucunun çıkarımsal yükünü hafifletir. Çalışmamızın bir başka anahtar kavramı olan belirginlik ise, her sözcede gerçekleştirilen söylem varlıklarının dizilişi ile ilgilidir. Söylemde yer alan varlıklardan bazıları, diğerlerine göre daha belirgindirler. Merkezleme Kuramı' nın bağdaşıklık ve belirginlik kavramları ayrıca, iki temel varsayımla temellendirilmektedir: (i) Geriye dönük merkez, genellikle bir adılla gerçekleştirilir; (ii) bu adıl, tümcenin en belirgin öğesidir. Bu çalışma, Türkçe bilimsel metinlerde gönderimsel ifadelerin seçimi ile belirlenen bağdaşıldık örüntülerini Merkezleme Kuramı çerçevesinde saptamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda,“Merkezleme Kuramı tarafından öngörülen gönderimsel ifadelerin seçimi, Türkçede metin türünden ne ölçüde etkilenmektedir?”sorusu yanıtlanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın veri tabam, Sosyal Bilimler (edebiyat, psikoloji, sosyoloji) ve Fen Bilimleri (biyoloji, kimya, fizik) alanlarından 9' ar adet olmak üzere, toplam 18 bilimsel metinden oluşmaktadır. VI

Özet (Çeviri)

ÖZET Söylem çalışmalarının çoğu, gönderimsel ifadelerin seçimi ve dağılımı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu çalışmalar, gönderimsel ifadelerin seçiminin söylem bağdaşıklığının sağlanmasında önemli bir rolü olduğunu ortaya koymuştur. Bir bağdaşıklık ve belirginlik kuramı olarak Merkezleme Kuramı, söylem içerisinde yerel düzlemde sözceler arası gönderim ilişkilerini çözümlemek amacıyla tasarlanmıştır. Söylem varlıklarının söyleme katılması ve söylem içerisinde konulaştırılması olarak tanımlayabileceğimiz bağdaşıklık kavramı, bu çalışmada Merkezleme Kuramı çerçevesinde incelenmiştir. Söylem içerisinde yer alan her sözce, kendinden önce gelen sözceyle tek bir 'ana' bağ kurar. Bu bağı kuran Ad Öbeği, geriye-dönük merkez olarak adlandırılır. Her sözcede tek bir geriye-dönük merkezin olması, söyleme katılan her yeni sözcenin söylemle bütünleştirilmesi sürecinde, okuyucunun çıkarımsal yükünü hafifletir. Çalışmamızın bir başka anahtar kavramı olan belirginlik ise, her sözcede gerçekleştirilen söylem varlıklarının dizilişi ile ilgilidir. Söylemde yer alan varlıklardan bazıları, diğerlerine göre daha belirgindirler. Merkezleme Kuramı' nın bağdaşıklık ve belirginlik kavramları ayrıca, iki temel varsayımla temellendirilmektedir: (i) Geriye dönük merkez, genellikle bir adılla gerçekleştirilir; (ii) bu adıl, tümcenin en belirgin öğesidir. Bu çalışma, Türkçe bilimsel metinlerde gönderimsel ifadelerin seçimi ile belirlenen bağdaşıldık örüntülerini Merkezleme Kuramı çerçevesinde saptamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda,“Merkezleme Kuramı tarafından öngörülen gönderimsel ifadelerin seçimi, Türkçede metin türünden ne ölçüde etkilenmektedir?”sorusu yanıtlanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın veri tabam, Sosyal Bilimler (edebiyat, psikoloji, sosyoloji) ve Fen Bilimleri (biyoloji, kimya, fizik) alanlarından 9' ar adet olmak üzere, toplam 18 bilimsel metinden oluşmaktadır. VI

Benzer Tezler

  1. Siyasal iletişim sürecinde milliyetçi söylemin kullanımı

    Using nationalistic discourses in political communication process

    ZÜBEYDE SÜLLÜ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    Halkla İlişkilerGazi Üniversitesi

    Halkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. M. NACİ BOSTANCI

  2. Mersin Abdalları halkbilimi araştırması

    The folklore research of Mersin?s Abdals

    DÖNDÜ CAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    Halk Bilimi (Folklor)Mersin Üniversitesi

    Türk Edebiyatı Bölümü

    DOÇ. DR. NİLGÜN ÇIBLAK COŞKUN

  3. John Cage and his use of the I Ching method

    John Cage ve I Ching metodunu kullanışı

    DENİZ KAYA ELİVAR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Müzikİstanbul Teknik Üniversitesi

    Müzik Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ CİHAT AŞKIN

  4. Kısa metinlerde varlık ismi tanıma

    Named entity recognition on Turkish short texts

    BEYZA EKEN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik Üniversitesi

    Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. AHMET CÜNEYD TANTUĞ

  5. Else Günther als Kinderbuchautorin und ihr Beitrag zur interkulturellen Erziehung

    Çocuk kitabı yazarı olarak Else Günther ve onun kültürlerarası eğitime katkısı (Else Günther as a children's book autor and hercontribution to intercultural education)

    HALİME YEŞİLYURT

    Doktora

    Almanca

    Almanca

    2020

    Alman Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ OSMAN ÖZTÜRK