Eyüp Haci Beşir Ağa Külliyesi restorasyon projesi
The Restoration project of the Kulliye Eyüp Hacı Beşir Ağa
- Tez No: 166526
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET ERSEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 273
Özet
Eyüp İlçesi, Nişanca Mahallesi' nde yer almaktadır. Eyüp, Bizans döneminden beri önemli bir merkez olmuş, Fetih' ten sonra ise ilk Osmanh-Türk yerleşmesi olarak iskana açılmıştır. Eyüp, özellikle 18. yy.' m ilk yansında mesire yerleri ve güzel havası ile ilgi çekmiştir. Nişanca semti oldukça eğimli bir alana, tepeden kıyıya doğra inen yamaçlar üzerine kurulmuştur. Hacı Beşir Ağa Külliyesi, Baba Haydar Mektebi Sokağı ile Balcı Yokuşu' nun kesiştiği kavşakta, Haliç' e dik doğrultuda uzanan dar ve eğimli bir arsa üzerinde yer almaktadır. Külliye, küçük yaşta zenci bir köle olarak Istanbul' a gelip, sarayda eğitilerek kıziarağası olan Hacı Beşir Ağa tarafından, 1734-35' te, alt katında çeşme bulunan iki katlı bir sıbyan mektebi, bir kütüphanesi olan darüihadis medresesinden oluşan bir yapı grubu olarak inşa edilmiştir. Osmanlı' da eğitim ve öğretim sistemi, sıbyan mektepleri ve devamında da medreselerden oluşmuştur. Sıbyan mekteplerinde, okuma-yazma, din bilgileri ve Kur'an ezberi öğretilirdi. Darülhadisier ise ihtisas medreseleri olup, özel eğitim programları ile bulundukları bölgelerin eleman ihtiyacını karşılarlardı. Osmanlı' da eğitim kurumları vakıf yapılandır. Öğrenciler parasız öğrenim görür, vakfiyelerde belirtilen şekilde yardım alırlardı. 18. yy' in ilk yansında inşa edilmiş, dar kapsamlı bir külliye olan Hacı Beşir Ağa Külliyesi, Osmanlı barok dönemi içinde inşa edilmiş olmasına rağmen günümüze ulaşan bölümü barok mimari özelliklerine sahip değildir. i 914' te yapılan tespit çalışmaları sırasında, harap olması gerekçesiyle kadro harici bırakılan külliye, 1918 soniannda muhacirler tarafından işgal edilmiştir. 1990' iarda belediye tarafından boşaltıiıncaya kadar fakir aileler tarafından kullanılmıştır. Külliyenin, biri 1869' da Hacı Arif Efendi tarafından, diğeri 1874' te Fenerli Nikola tarafından yapılmış iki tamiri tespit edilmiştir. Osmanlı Devleti' nin son dönemlerinden beri külliyenin restorasyonu ile ilgili bir çalışma yapılmamıştır. XVKülliye günümüzde, Vakıflar Genel Müdürlüğü' ne aittir. Eyüp Belediyesi, yapı grubunun restore edilerek, kültürel faaliyetlerde kullanılması amacıyla devrini istemektedir. Uzun yıllardan beri süren yazışmalar nihayet 2004 yılı başlarında sonuçlandırılmış, ancak bütçe yetersizliği nedeniyle henüz çalışmalara -başlanamamıştır. Uzun zamandır kaderine terk edilmiş olan yapı grubu, bugün oldukça harap bir durumda olup, evsizlerin uğrak yeri halindedir. Hacı Beşir Ağa Külliyesi, Baba Haydar Mektebi Sokak üzerine, sokağın kınkiı çizgisine uyularak konumiandınirnıştır. Külliyenin yapılarının inşasında, simetri ve geometrik düzen anlayışından çok, topografyaya uyum göz önünde bulundurulmuştur. Sıbyan mektebi arsanın en düşük kotuna ( arsanın doğu ucuna ), Balcı Yokuşu' nun üzerine iki katlı olarak inşa edilmiştir. Mektebin altoda, medrese giriş kapısına bitişik olarak tek bir yüzden ibaret, gösterişsiz bir cephe çeşmesi yapılmıştır. Darüihadis medresesi ise arsanın üst kotuna yerleştirilmiştir. Hücreler L oluşturacak şekilde iki kol üzerinde dizilmiştir. Dershane, kuzey hücre kolunun doğu ucuna, kütüphaneye bitişik olarak yerleştirilmiştir. Sıbyan mektebinin giriş hacmi ile medresenin revakian, 4 hücresi, kuyusu ve helaları günümüze ulaşamamıştır. Külliyeyi oluşturan yapılarda geleneksel yapım teknikleri ve malzemeler ( horasan harcı, taş ve tuğla ) kullanılmıştır. Taşıyıcı olan beden duvarları 60-100 cm. arasında farklı kalınlıklardadır. Mekanların örtüleri tuğla malzemeden yapılmış olup, sıbyan mektebinin dersliğinde ve hücrelerde aynalı tonoz, sıbyan mektebinin zemin katındaki hacimlerde beşik tonoz, kütüphane ve dershanede ise pandantifi! kubbedir. Sıbyan mektebinin doğu cephesi olan ve aynı zamanda medrese girişinin de yer aldığı Balcı Yokuşu Cephesi, 1 sıra taş, 2 sıra tuğla almaşık duvar örgü sistemi kullanılarak, diğer cepheler ise karışık almaşık olarak örülmüştür. Kullanılan tuğla boyutları 28x28 cm., 21x28 cm. ve 14x28 cm. olup, duvar örgüsünde kullanılanlar 2,5 cm., kemerierdekiier ise 3 cm. kaiınlığmdadır. Yapı ile ilgili olarak yapılan bozulma analizleri sonucunda, mevcut kısımlardaki en önemli sorunu, cidar boşaimaiannın ve bilinçsiz kullanıcı müdahalelerinin oluşturduğu görülmüştür. Restitüsyon çalışmalarında yapının sunduğu bilgilerden, elde edilen belgelerden ve analoji çalışmalarından yararlanılmıştır. Külliyenin yaşatılarak geleceğe aktarılması amacıyla hazırlanan restorasyon projesinde, restitüsyon projesi doğrultusunda, yapının halk eğitim merkezi olarak kullanılması önerilmiştir. Bu çalışma dokuz bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde tez çalışmasının konusu ve amacı anlatılmış, tez çalışmasının kapsam ve yöntemi belirtilmiştir. XVÎİkinci bölümde, külliye mimarisi ve Osmanlı toplumsal yaşamı hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde, külliyenin yapıldığı semt ve semtin gelişimi hakkında bilgiler yer almaktadır. Dördüncü bölümde, Hacı Beşir Ağa Külliyesi ve yakın çevresi hakkında bilgiler sunulmaktadır. Beşinci bölümde, medresenin tanımiamştır. Külliyenin mevcut durumunun tespit çalışmaları anlatılmıştır. Altıncı bölümde, külliye elemanlarının çağdaşı olan yapılar ile karşılaştırılması yapılmıştır. Yedinci bölümde, Hacı Beşir Ağa Külliyesi' nin restitüsyonuna yönelik çalışmalar açıklanmıştır. Sekizinci bölümde, kompleksin restorasyonu için gerekli olan müdahaleler ve yeniden kullanım ile ilgili öneriler sunulmuştur. Dokuzuncu bölümde tez çalışmasının sonuçlarına, külliye ve yakın çevresi ile ilgili önerilere yer verilmiştir. Bu çalışma, oldukça harap durumdaki külliyenin gözle görülebilen verileri, elde edilen belgeler ve karşılaştırma sonucunda elde edilen analojiler doğrultusunda hazırlanmış bir restorasyon projesi önerisidir. xvn
Özet (Çeviri)
“Kuîiiye”is îhe general name of a buiiding group îhaî has several buiidings each serving a different fenction. This külliye is an i 8 th century educaîioaaî compiex which consists of a prinıary schooi, a fountain, a madrasa and a library. The complex is situated in Eyüp, aî the joinî of Baba Haydar Mektebi and Balcı Yokuşu streeis. Eyüp is an inıportast settienıent which was outside the vvaiis. Its history goes back to Byzanîine period. After îhe conquesî of istanbul, Eyüp became the fırst Otîoraan-Turkish settienıent. The Külliye of Hacı Besir Ağa is situated on a narrow and very siope iand that sîretches out fronı a hiii down îc the Golden Hom. The conıp!ex was constructed in 1734-35, by Hacı Beşir Ağa vvho was the nıanager of îhe“hareni”( îhe ladies section of Otîornan paiace}. Aî preseni the compiex is properîy of the General Management of PIous Foundations (Wakfs). The complex is abandoned and is in a rained staîe The main buiidings of îhe complex are; a two sîorey priinary schooi with a foüntain under it, and a daralhadis nıadrasa wiîh a library in it. Tfaese buiidings were constracted on îwo different leveis. The primary schooi was buut on the iower levei of the siope land. The classroonı was eievaîed from the ground and a simple foüntain was buiît on îhe ground fioor. The daraîhadis madrasa was constructed on the higher ievei of the îand. The çeliş were pîaced on two rows (west and norîh rows ) foraıing a“L”shaped piannirnetry. The ciassroom was situated on îhe easî edge of the north row, adjoining îhe îibrary. The vestibuİe of the primary schooi and sonıe parts of the nıadrasa (îhe riwaqs, four of the celîs, the weii, toiieîs and abiııîion fountains) were iosî. The uniîs of the madrasa ( except the comer celi) have square plaas. The corner ceîl of the madrasa and the volumes of îhe primary schooi have recîangle pians. in îhe constracîion of the conıpiex tradiîional stracture and consîruction techniques were used. The thickness of the load bearing waîls changes between 60 to 100 cm.' s. The ciassroom of the madrasa and îhe library were covered by domes with xviüpendentives. According to the physical evidence, riwaqs which were in front of the ceils were covered with domes. The comer bay in front of the classroom was covered with a domical vault. Riwaq coverings were supported by columns and arches, but none of them could survive. The ceils and the volumes of the primary school were covered with vaults. The wall construction of the complex is an alternating wail. The materials of the load bearing walls of the complex were limestones and bricks. Constructional bricks of the Kuiliye of Hacı Beşir Ağa have sizes of 28x28 cm., 21x28 cm. and 14x28 cm., the thicknesses of the arch bricks are 3 cm., and the thicknesses of the wall bricks are 2,5 cm.' s. The vaults and the domes were constructed with bricks. The original roof covering, the tooth-saw friezes and the chimneys are ail lost today. This project, firstly aimed to establish the architectural description and the state of conservation of the complex. Then the restitution studies of the kuiliye according to physical evidences, documents and analogical studies were tied to be prepared. After the restitution studies of the complex, the necessary interventions for the restoration of the complex and the new function suggestions were determined. Its decided to convert the Kuiliye into an educational center for local people. This thesis consists of nine chapters: In the first chapter, the aim was described and the scope of the dissertation thesis was introduced. In the second chapter, general informations about kuiliyes and IS.th century Ottoman life were given. In the third chapter, Eyüp, the town where the Kuiliye is situated was presented and its progress was given. In the fourth chapter, the Kuiliye of Hacı Beşir Ağa and its neighborhood was described. In the fifth chapter, the architectural description and its state of conservation of the complex was given. In the sixth chapter, the comparison of the Kuiliye of Hacı Beşir Ağa with the other buildings built in 18 th century was presented. In the seventh chapter, the restitution studies of the kuiliye according to physical evidences, documents and the method of analogy which was used were explained. In the eighth chapter, the necessary interventions for the restoration of the complex and the new function suggestions were determined. In the nineth chapter, results were described. And suggestions about the Kuiliye and its neighbourhood were explained. This thesis is a restoration proposal project, which is prepared after careful research and restitution studies.
Benzer Tezler
- Hacı Beşir Ağa Darülhadisi'nin koruma uygulaması sorunları üzerine bir değerlendirme
An evaluation on the concerns of the conservation of the Hacı Beşir Ağa Darülhadisi
NESRİN MUMCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. HALE TOKAY
- Dâr-üs'saâde ağası Hacı Beşir Ağa ve eserleri
Dâr-üs'saâde ağasi hHci Beşi̇r Ağa and his works
LOKMAN TAY
- XVIII. ve XIX. yüzyıl İstanbul kütüphanelerinin mimarisi
Başlık çevirisi yok
AYŞE YETİŞKİN KUBİLAY
Doktora
Türkçe
1998
Bilgi ve Belge Yönetimiİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AFİFE BATUR
- Havâss-ı Refîa (Eyüp) Şer'iyye Sicillerine göre seyyidler 1113-1126 (1702-1714)
Seyyides according to the Register of Sharia Havâss-ı Refîa (Eyüp) 1113-1126 (1702-1714)
BİRSEN ŞEKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. METİN ZİYA KÖSE