Geri Dön

Tarihi kentlerdeki açık mekanların değişen kullanımlarının değerlendirilmesi: Amasya örneği

The evaluation of the changing usage of the open spaces in the historic cities: Amasya example

  1. Tez No: 166651
  2. Yazar: YASİN ÇAĞATAY SEÇKİN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HANDAN TÜRKOĞLU
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2005
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 237

Özet

TARİHÎ KENTLERDEKİ AÇIK MEKANLARIN DEĞİŞEN KULLANIMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ; AMASYA ÖRNEĞİ ÖZET Yerleşik hayata geçişin hemen ardından kentli hayata geçilmiş ve bu sürecin başlangıcından bugünlere kadar, sürekli yaşanan değişim ve gelişimler karşısında 'kent' kavramı, çok farklı anlatımlarla ifade edilmeye ve en doğru biçimde tanımlanmaya çalışılmıştır. Nitekim, literatür araştırması yapıldığında, bu kavramın yüzlerce tanımıyla karşılaşılmaktadır. Fakat, bu tanımlamaların çoğunun birleştiği bir nokta bulunmaktadır. O da, kentin kamusal bir nesne olduğu gerçeğidir. Kamusallık ise, kentlerdeki ortak mekan ihtiyacına karşılık gelmektedir Tarihsel süreç içinde, kentteki her mekanda olduğu gibi, kentsel açık mekanlar da, insan ihtiyaçlarının farklılaşması, fazlalaşması ve teknolojinin gelişmesine bağlı olarak değişime uğramış ve uğramaktadır. Bu değişim, bazen olumlu yönde gerçekleşmekteyken, bazen de hızlı alman kararlar ve hatalı planlamalar sonucunda olumsuz bir biçimde şekillenmektedir. Ekonomik, teknolojik, politik ve sosyo kültürel değişim süreci kentlerdeki yaşamı sürekli olarak etkilemekte, değişen kent dinamikleri içinde kentsel açık mekanların da yeniden değerlendirilmesi ve gözden geçirilmesi ihtiyacı belirmektedir. Zaman içindeki bu değişimin incelenmesi, hem kentsel açık mekanlardaki fiziksel ve kavramsal gelişimin ortaya konulmasına, hem de 21. yüzyıl kentlisinin yeni ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmesine olanak sağlayacaktır. Bu çalışmada, tarihi kent merkezi özelliğini korumuş olan kentlerde, değişik fonksiyon bölgelerinde yer alan açık mekanların tarihsel süreç içinde değişimi ve bugünkü kullanımları analiz edilmektedir. Bu amaçla, kentsel açık mekanların, özellikle kullanım açısından sahip olması gereken nitelikler, hem Dünya, hem de Anadolu'daki tarihsel gelişimi göz önünde bulundurularak gözden geçirilmiş ve seçilen araştırma alanında belirlenen kentsel açık mekanlar, bu nitelikler açısından, çeşitli yöntemlerle test edilerek incelenmiştir. Bu bağlamda, farklı tomografik yapısı, zengin tarihi geçmişi ve hızlı kentleşmeye bağlı olarak ortaya çıkan bozulmaya rağmen, halen bünyesinde barındırdığı tarihsel verileri tümüyle yitirmemiş olması gibi nedenlerden dolayı Amasya kenti, bu çalışmanın araştırma alanı olarak belirlenmiştir. xuıAmasya, Anadolu'nun en önemli tarihi kentlerinden birisidir. Milattan önceki dönemlerden itibaren Anadolu'daki varlığı güçlü bir biçimde hissedilen Amasya, tarih boyunca bazen bir başkent olarak seçilmiş, bazen güçlü bir metropol olarak hizmet vermiş, bazen de bir şehzade sancağı görevini üstlenmiştir. En son ve en önemli görevini ise, kurtuluş mücadelesinin fitilini ateşleyen Amasya Tamimi 'nin ilan edildiği kent olarak yerine getirmiştir. Bu çalışmanın amacı, tarihi kentlerdeki açık mekanların geçmişten bugüne ulaşırken nasıl bir değişim geçirdiği, bu değişimden ne kadar etkilendiği ve bugün nasıl kullanıldığının araştırılması, ve bu araştırma sonucunda, 21. yüzyıl kentlisinin değişen ihtiyaç ve beklentileri ile tarihi kentlere gösterilmesi gereken hassasiyet arasındaki dengenin sağlanmasına yardımcı olacak değerlendirmelerin gerçekleştirilmesidir. Beş ana bölümden oluşan çalışmanın, amaç ve kapsamının anlatıldığı giriş bölümünün ardından, kentsel açık mekanlarla ilgili tanımlamaların, açık mekanların kamusal yaşantıdaki rolünün, gelişim sürecinin aktarıldığı ikinci bölüm yer almaktadır. Yine bu bölümde, özellikle Anadolu Türklerinde kamu yaşamı ve kentsel açık mekanlar özel bir başlık altında incelenmiştir. Tezin bu bölümü oluşturulurken, özellikle kent, kentleşme, kentsel değişme ve kentsel açık mekan kavramlarının gerek dünyada, gerekse Türk medeniyetlerinde nasıl anlaşıldığının tam anlamıyla ortaya koyulabilmesi için geniş bir literatür araştırması yapılmış ve tezin kavramsal çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Kavramsal çerçevenin ortaya konulmasının ardından, literatür çalışmasının ikinci aşaması gerçekleştirilmiştir. Bu aşamada, araştırma alam olan Amasya hakkında geniş bir literatür taraması gerçekleştirilmiş ve çalışma konusu ile ilişkili mümkün olduğunca çok sayıda veri toplamaya çaba gösterilmiştir. Cumhuriyet öncesi dönemlere ait verilerin toplanması için, yerel tarihçilerin monografileri, seyahatnameler gibi yazılı kaynaklar, arşiv belgeleri ile resmi kurum ve özel kişilerden elde edilen sınırlı sayıdaki tarihi fotoğraf ve gravürlerden faydalanılmışlar. Bu konuda, özellikle, fotoğrafçı Hasan Varış Arşivi önemli verilere sahip fotoğraflar içermektedir. Cumhuriyet sonrası dönemlerle ilgili veriler ise, yine yazılı kaynak ve arşiv belgeleri ile eski ve yeni fotoğrafların dışında, İller Bankası halihazır haritaları ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Harita Dairesi'ne ait hava fotoğraflarından yararlanılarak elde edilmiştir. Toplanan bu verilerin ardından, çalışma alanında dokusal analiz ve sentezlerin gerçekleştirilmesi amacıyla arazi çalışması yapılmıştır. Bu çalışma sırasında, Amasya'da yerinde yapılan tespitlerin yanı sıra, y.rnimar Dr. Kani Kuzucular, mimar A. Kamil Yalçın ve AKTAV'a ait çalışmalardan da faydalanılmıştır. xıvLiteratür ve arazi çalışmalarının takiben, Amasya'nın gerek tarihsel gelişimini, gerekse mevcut durumunu ortaya koyan dokusal analiz ve sentezler gerçekleştirilmiştir. Bu aşamada toplanan tüm bilgiler ışığında, Amasya tarihi kent merkezindeki kentsel açık mekanların fiziksel değişiminin irdelenmesi mümkün olmuştur. Tarihi süreçte Amasya kent merkezinin gelişim ve değişimine ait tüm bilgi ve değerlendirmeler, tezin üçüncü bölümünde yer almaktadır. Tezin dördüncü bölümünde, ikinci ve üçüncü bölümlerde aktarılan bilgiler çerçevesinde, Amasya kenti açık mekanlarındaki fiziksel değişim irdelenerek, belirlenen özellikli alanların mevcut durumlarının ve değişen kullanımlarının analizinde yararlanılacak yöntemler anlatılmakta ve bu yöntemlerin uygulanması sonucu elde edilen veriler aktarılmaktadır. Bu bölümde, Amasya kent merkezinde dört farklı fonksiyon alanında seçilen kentsel açık mekanlar, belirlenen amaç doğrultusunda, üç farklı yöntemle analiz edilmiştir. Kentlinin açık mekanlardaki değişimi nasıl algıladığım, ortak mekanlarla ilgili beklentilerini ve bu alanları ne şekilde kullandıklarım belirlemek amacıyla belirlenen dört alan Yeşilırmak Sahil Promenatı, Yavuz Selim Kent Meydanı, Beyazıt Külliyesi Avlusu ve tarihi dokusu büyük ölçüde korunmuş Hatuniye Mahallesi'dir. Amasya'da seçilen bu dört farklı ortak kullanım alanının her birinde 50'şer anket ile farklı gün ve saatlerde çok sayıda gözlem gerçekleştirilmiştir. Yine bu aşamada, bilgisayar ortamında mekansal dizin yöntemiyle, alanlar ile ilgili matematiksel analizler gerçekleştirilmiş; bu matematiksel veriler, anket ve gözlemler yoluyla elde edilen algıya dayalı ve davranışsal verilerle karşılaştırılmıştır. Çalışmamın beşinci ve son bölümünde ise, önceki aşamalarda gerçekleştirilen irdelemeler sonucunda ortaya çıkan sorunlar ve çözümler üzerine genel bir değerlendirme yapılmış, öneriler getirilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda, Amasya ile ilgili gerçekleştirilen fiziksel değişim analizlerine göre, kentin açık mekanlarına yönelik bilgilerin, MÖ 3. yüzyıla kadar dayanmakta olduğu tespit edilmiştir. O tarihten bugüne kadar geçen sürenin araştırılması sonucunda, kent içinde açık mekan olarak belirlenen bölgelerin mekansal açıdan fazlaca değişikliğe uğramadan bugüne ulaştığı görülmektedir. Nitekim, araştırmanın çalışma alam olarak belirlenen dört farklı kentsel açık mekandan üçünün bu özelliğe sahip olduğu bilinmektedir. Mekansal açıdan fazlaca bir değişikliğe uğramayan bu alanların kullanım amaç ve biçimlerinde ise, bir takım ekonomik, siyasi, teknolojik, sosyal ve kültürel değişimlere bağlı olarak farklılaşmaların yaşandığı belirlenmiştir. XVDin ve ticaret, her zaman önemli bir toplanma mekanı işlevi özelliği taşımış, ekonominin zayıf olduğu ya da siyasi baskının kuvvetli hissedildiği dönemlerde dini toplanma mekanları ön plana çıkarken, ekonominin güçlendiği dönemlerde ticari toplanma mekanları önem kazanmıştır. Bugüne gelindiğinde, seçilen dört farklı kentsel açık mekanın kullanım yoğunluğu ve tercihleri açısından birbirine yakın değerlere sahip olduğu görülmektedir. Bu, özellikle kullanıcılar tarafından, taşıdıkları pozitif ve negatif değerler arasında ciddi farklar olduğu ifade edilen bu mekanlar için, ilginç bir durumdur. Bu durum ancak, çalışılan kentsel açık mekanların, kentin arazi kullanım özellikleri açısından farklı kimlikleri temsil etmeleri ile açıklanabilmektedir. Örneğin, çoğu sorgulamadan başarısız sonuçlarla çıkan Yavuz Selim Meydanı, Amasya' daki ticaret bölgesinin merkezindeki konumu ve resmi kent meydanı kimliği ile kullanımı zorunlu bir alan görünümündedir. Birçok tarihi kentte olduğu gibi, Amasya'da da son yıllarda gittikçe artan koruma bilmemin, kent dokusuna ve açık mekan gelişimine olumlu katkılarda bulunduğu tespit edilmiştir. Amasya, korumanın ihtiyaç duyduğu ekonomik imkanların sağlanabilmesi için, yine birçok tarihi kentin tercih ettiği gibi, kültür turizmine yönelmiştir. Amasya' daki bu yöneliş, bir takım bozulmalara ve rahatsızlıklara neden olmakla birlikte, genelde olumlu bir biçimde gelişmektedir. Turizmin sağladığı katkının yanısıra, Amasya'da bir eğitim kenti olma yolunda atılan adımlar, kullanıcı çeşitliliğinin artmasına ve farklı taleplerin oluşmasına neden olmaktadır. Nitekim, 21. yüzyıl başında biçimlenen Promenat alanının, yalnızca koruma ya da turizm çalışmalarının bir sonucu olarak görülmesi yetersizdir. Kentte artan genç ve eğitimli nüfusun bu yöndeki talebi de bu konuda etkili olmuştur. Amasya' daki turizm destekli koruma ve planlama çalışmaları, belirli bir duyarlılık sınırı içinde seyrediyor olarak görülse de, turizm amaçlı tesislerinin gelişiminin kontrol altında tutulmasının gerekliliği de açıktır. Özellikle, Hatuniye ve çevresindeki, arazi ve konut fiyatlarındaki kontrolsüz artış ve yine son yıllarda oldukça hızlı bir biçimde sayılan fazlalaşan otel, pansiyon ya da kafeterya olarak işlevlendirilen eski yapılar, Hatuniye'nin asıl kullanıcılarının gerek ekonomik, gerek bozulan konfor koşullan nedeniyle alam terk etmesine neden olabilecektir. Bunun yaratacağı kültür kaybının telafisi ise mümkün olmayacaktır. Nitekim, eski Türk kent dokularındaki başarılı kapalı ve açık mekan birlikteliğinin nedeni, oda-sofa-avlu- sokak ilişkisindeki bozulma, Hatuniye' de de görülmektedir. Yeni işlevlendirilen yapılarda, özelden genele uzanan bu mekanlar dizisi artık yaşamın bir parçası olmaktan çıkmıştır. Yalnızca ulaşım işlevinin gerçekleştirildiği bir aks olarak görülmektedir. XVIBu ve benzeri durumlar, Amasya kenti tarihsel çekirdeği içindeki kentsel açık mekanların yaşatılması ve daha iyiye götürülmesini zorlaştıracak, yaşanan değişimin gelişme olduğu tartışılır bir hal alacaktır. Sonuç olarak, kentsel açık mekanların tarihi kent içindeki işlevlerinin planlamacılar ve kullanıcılar tarafından doğru anlaşılabilmesi için, birbirinin sağlamasını yapan farklı sorgulamalar ve tartışmalarla, mümkün olduğunca detaylı irdelemeler gerçekleştirilmelidir. Bu, şehzade kenti Amasya'nın, değişen teknolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel koşullara uyum sağlayabilmesi ve tarihi anılarıyla yaşayan kent kimliğini sürdürebilmesi için bir zorunluluktur. xvu

Özet (Çeviri)

THE EVALUATION OF THE CHANGING USAGE OF THE OPEN SPACES IN THE HISTORIC CITIES: AMASYA EXAMPLE SUMMARY The urban life started just after the beginning of the settled life and with respect to the continuous changes and developments occurred since the beginning of this process, it has been attempted to utter the“city”concept in different expressions and to define it in the best way. As a matter of fact, when we study the literature, we find hundreds of definitions of this concept. However, there is a common point where most of these definitions unite. That is the fact that the city is a public object. Being public corresponds to the need of common spaces in the cities. During the historical course of time, like all the spaces in the cities, urban open spaces, too, have been and are changed depending on the variety and increase of the human needs and the technological developments. This change takes place in a positive way sometimes. But sometimes it is also shaped in an unfavourable way as a result of the fast-taken-decisions and wrong plannings. The process of economic, technological, political and socio-cultural changes affects the life in the cities and the need for re-assessing and reviewing the urban open spaces emerge. Studying the change in the course of time will enable both the physical and conceptual development in the urban open spaces to be put forward and the need and expectations of the urban people of the 21st century to be determined. In this study, the changes in the historical course of time and present usage of the open spaces in various functional areas in the cities which have maintained its characteristics as a historical city centre have been analysed. For mis purpose, the qualities that need to be possessed by the open spaces especially with respect to usage have been revised by considering the historical development bom in the world and in Anatolia; and the urban open spaces determined in the chosen research area have been studied with respect to these qualities by being tested with various methods. In this concept, the city of Amasya has been determined as the research field of this study because of its different topographic structure, its rich historical background and the fact that it hasn't completely lost its historical characteristics that it still contains in spite of the corruption that has emerged in relation to the speedy urbanization. xvmAmasya is one of the important historic cities of Anatolia. Amasya, the existence of which has been strongly felt in Anatolia since the periods Before Christ, was sometimes chosen as the capital city, sometimes served as a powerful metropolitan and a province for the princes. Its last and the most important mission was the fact that it was the city where Amasya Circular which ignited the independence war was declared. The objective of this study is to research how the open spaces in historic cities are changed from the past until today, how much they are affected by this change and how they are used today and to realize the assessments that will help in providing the balance between the needs and expectations of the urban people of the 21st century and the sensitivity that needs to be shown to the historic cities. This study consists of five main chapters. The introductory chapter, explains the objective and the scope of study. The second chapter contains the definitions related to open spaces, the role of the open spaces in the public life and the development process. Especially the public life and the urban open spaces of the Turks of Anatolia have been studied under a separate heading. While establishing this chapter of the thesis, an extensive literature study has been carried out and it has been attempted to draw the conceptual borders of the thesis in order to fully put forward the way of perception of the concepts like the city, urbanization, urban change and urban open space both in the world and in the Turkish civilizations. After the conceptual border has been determined, the second phase of the literature study has been realized. In this phase, an extensive literature scanning on Amasya that is the field of research has been carried out and we have tried to collect as much data as possible related to the subject matter. In order to collect data for the periods before the Republic, we have taken advantage of the written resources like the monographies of the local historians and travel books, archive documents and limited number of photographs and engravings obtained from the official institutions and private persons. With this regard, especially the archive of Mr. Hasan Varış, the photographer, contains photographs of significant data. The data related to the periods after the Republic, however, has been obtained by using the current maps of the Bank of Provinces and air photographs of the Forestry General Directorate of the Ministry of Forestry as well as the written sources, archive documents and new and old photos. Following these data collected, field study has been made in order to realize the textural analysis and synthesis. During this study, beside the on-site findings done in Amasya, we have taken advantage of the works of Dr. Kani Kuzucular the engineer, Mr. A. Kamil Yalçın the architect and AKTAV. xixThis and similar situations will make the maintenance and improvement of the urban open spaces in the historical core of the city of Amasya and it will be discussed whether the change being experienced is an improvement or not. In conclusion, for the functions of the urban open spaces in the historic city to be understood correctly by the planners and users, examinations as detailed as possible should be carried out together with the different enquiries and discussions that prove each other. This is an obligation for Amasya, a city of princes, to adapt to the different technological, economical and socio-cultural conditions and to maintain its identity as a city living with its historic memories. xxnAmasya is one of the important historic cities of Anatolia. Amasya, the existence of which has been strongly felt in Anatolia since the periods Before Christ, was sometimes chosen as the capital city, sometimes served as a powerful metropolitan and a province for the princes. Its last and the most important mission was the fact that it was the city where Amasya Circular which ignited the independence war was declared. The objective of this study is to research how the open spaces in historic cities are changed from the past until today, how much they are affected by this change and how they are used today and to realize the assessments that will help in providing the balance between the needs and expectations of the urban people of the 21st century and the sensitivity that needs to be shown to the historic cities. This study consists of five main chapters. The introductory chapter, explains the objective and the scope of study. The second chapter contains the definitions related to open spaces, the role of the open spaces in the public life and the development process. Especially the public life and the urban open spaces of the Turks of Anatolia have been studied under a separate heading. While establishing this chapter of the thesis, an extensive literature study has been carried out and it has been attempted to draw the conceptual borders of the thesis in order to fully put forward the way of perception of the concepts like the city, urbanization, urban change and urban open space both in the world and in the Turkish civilizations. After the conceptual border has been determined, the second phase of the literature study has been realized. In this phase, an extensive literature scanning on Amasya that is the field of research has been carried out and we have tried to collect as much data as possible related to the subject matter. In order to collect data for the periods before the Republic, we have taken advantage of the written resources like the monographies of the local historians and travel books, archive documents and limited number of photographs and engravings obtained from the official institutions and private persons. With this regard, especially the archive of Mr. Hasan Varış, the photographer, contains photographs of significant data. The data related to the periods after the Republic, however, has been obtained by using the current maps of the Bank of Provinces and air photographs of the Forestry General Directorate of the Ministry of Forestry as well as the written sources, archive documents and new and old photos. Following these data collected, field study has been made in order to realize the textural analysis and synthesis. During this study, beside the on-site findings done in Amasya, we have taken advantage of the works of Dr. Kani Kuzucular the engineer, Mr. A. Kamil Yalçın the architect and AKTAV. xixThis and similar situations will make the maintenance and improvement of the urban open spaces in the historical core of the city of Amasya and it will be discussed whether the change being experienced is an improvement or not. In conclusion, for the functions of the urban open spaces in the historic city to be understood correctly by the planners and users, examinations as detailed as possible should be carried out together with the different enquiries and discussions that prove each other. This is an obligation for Amasya, a city of princes, to adapt to the different technological, economical and socio-cultural conditions and to maintain its identity as a city living with its historic memories. xxn

Benzer Tezler

  1. Tez No

    658962

    Müze bahçelerinin alternatif açık alan olarak kullanılmasının kentsel yaşam üzerindeki etkileri: İstanbul örneği

    The effects of using museum gardens as an alternative open space on urban life: Istanbul case

    DAMLA ERENLER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ İSMAİL EREN KÜRKÇÜOĞLU

  2. Tez No

    414223

    Sosyal ve mekansal ayrışma kapsamında konut-kamusal alan ilişkilerinin Ataköy örneği üzerinden irdelenmesi

    Examination of residences and public spaces relations within social segregation and spatial fragmentation: In the case of Ataköy

    MERYEM MELİS CİHAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    MimarlıkYıldız Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MÜYESSER EBRU ERDÖNMEZ

  3. Tez No

    318961

    Inclusivity of public space: Changing inclusivity of an urban park, Gençlik Parkı, Ankara

    Kamusal mekanların toplumsal dahil ediciliği: Kentsel bir parkın değişen toplumsal dahil ediciliği, Gençlik Parkı, Ankara

    NİHAN OYA MEMLÜK

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2012

    Şehircilik ve Bölge PlanlamaOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MÜGE AKKAR ERCAN

  4. Tez No

    309773

    Kentsel açık yeşil alanların dağılımının tarihi süreç içindeki değişimi: Trabzon kenti Boztepe-Ganita aksı örneği

    The changes of 'urban open green areas' dispersions in historical process: Trabzon city Boztepe-Ganita example

    EMİNE TARAKCİ EREN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    Peyzaj MimarlığıKaradeniz Teknik Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ ÖZBİLEN

  5. Tez No

    418775

    Tarihi kent merkezlerinde mekan kalitesinin okunabilirliği üzerine araştırmalar

    Researches on legibility of spatial quality in historical city centers

    BEYZA ÇERMİKLİ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Peyzaj Mimarlığıİstanbul Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. HANDE SANEM ÇINAR ALTINÇEKİÇ

Geri Dön