Elazığ iğne oyaları
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 18043
- Danışmanlar: DOÇ.DR. TACİSER ONUK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Crafts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1991
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 322
Özet
BÖLÜM IV SONUÇ ÖZET Bu araştırmada bölge ile ilgili tanıtıcz bilgiler, iğne oyaları konusunda teorik bilgiler, ulaşılabilen kay naklar taranarak verilmiş, araştırmaya konu olan Elazığ iğne oyaları tanıtılmıştır. Oyacılık sanatında önemli sayılabilecek merkezlerden birisi olan Elazığ, iğne oyaları konusunda son derece zengin bir bölge olup, geleneksel kültürümüzün pek çok özelliklerini yansıtmaktadır. Elazığ folklorunda dile geti rilen bu oyalar estetik yönleri, anlam yükleri ve işlevleri ile şarkı, türkü ve manilere konu olmaktadır. Elazığ, yazılı tarih Öncesinden bu yana çeşitli toplumların yerleştiği ve farklı kültürlerin geliştiği bir bölge olmuştur. Arkeolojik araştırma ve kazıların yapıldığı bu bölgede höyüklerden elde edilen buluntuların çeşitlili ği, köklü bir tarih ve kültür mirasına tanıklık etmektedir. Halk bilimi açısından bölgesel özellik taşıyan Elazığ iğne oyaları kullanılan renk, konu, motif özellik leri ve ilettiği mesajlarla diğer bölgelerin iğne oyaların dan farklılık göstermektedir. Bu bölgede, eski özgün örneklerin özel kolleksiyon- 304305 larda sandık ve bohçalarda saklanması, sergilenmeden kulla nımı sonucu yok olması, arşiv ve belgeleme imkanlarının tanınmaması, yeni boyutlar kazandıracak üretim merkezleri nin oluşturulmaması, Elazığ iğne oyacılığı ile ilgili yazılı kaynakların bulunmaması ve bu konuda araştırmaların yapılmamış olması düşündürücüdür. Bugün sosyo-ekonomik nedenlerle hızlı üretim biçiminde uygulanan oyacılık sanatında, teknolojinin getirdiği yenilikler, üretime yöne lik işlemeciliğin kişi alışkanlıklarını değiştirmesi, oya ların özgünlük ve estetik değerleri açısından önemini büyük Ölçüde etkilemektedir. Bölgede yöre halkı tarafından ipek böceği yetişti rildiği için eskiden kullanılan koza ipeği, günümüzde tüm oyalarda kullanılmaktadır. ipliği oyacı kozadan çekip, hazırlamakta, boyama ve bükme işlemlerini kendisi yapmak tadır. Elazığ'da oyacılık sanatının yaygın olması ve özen dirici çeyiz geleneği, küçük yaşta kız çocuklarını etkile mekte, bu nedenle oya yapımını, erken yaşta öğrenmektedir ler, îğne oyaları çeyiz ya da satış için yapılmaktadır. Satış için yapılanlar, pazarlama olanağı olmadığı için evlerde sipariş karşılığı yapılmaktadır. Günümüzde çeyiz sergileme geleneği, oyalı yazma sayısını 100-200 adede varan bir rakkama ulaştırmış, bu durum oyaların eskiden olduğu gibi günümüzde de işlevlerini sürdürdüğü sonucunu ortaya çıkarmıştır. Bu durum da ailele ri iğne oyası yapmaya ya da satın almaya zorlamaktadır.306 îğne oyalarına ağır oya, orta halli oya, hafif oyalar olarak, işleme zorluğuna göre sınıflama getirilmek te, oyacı kadınlar satış için oyalarını bu sınıflamaya göre değişen miktarlarda işlemektedir. Günümüzde ağır oyaların 15.000-20.000 TL arası değişen miktarlarda işlenmesi, oyacılığın günümüzde de gelir getiren bir el sanatı oldu ğunu ve kadının aile ekonomisine katkısını belirlemek tedir. Elazığ iğne oyaları genellikle yazma kenarına yapıl maktadır. Oyaların yazmanın iki kenarına ve kumaş üzerine, işlenmesi yöresel özelliğidir. Bazı oyalarda motiflerin dik durmasını sağlamak için, at kuyruğu kılı kullanılmakta, yine bazı oyalarda kola, şekerli su, yumurta akı gibi maddelerle sertlik kazandırılmaktadır. önceleri iğne oyaları, yazma dışında mendil, namaz başörtüsü, tütün, saat, para keseleri gibi süs eşyalarında da kullanılmıştır. Günümüzde değişen moda anlayışı ile oyaların, giyim ve ev süslemelerinde de kullanıldığı görülmektedir. Oyalarda kullanılan temel teknikler, Elazığ iğne oyalarında da kullanılmakta, örgü gözlerinin sayılamayacak kadar sık olması, oyanın kıymetini arttırmaktadır. Elazığ iğne oyalarında izlenen en belirgin özellik renklendirmededir. Oyanın uygulandığı yer ve oya aynı renktedir.307 Yazma oyalarında esas renk ve yardımcı renk olmak üzere iki tür renk kullanılmıştır. Mendil ve namaz başörtü sü oyalarında yardımcı renk kullanılmamıştır. Esas renkler deki monokrom uygulamaya karşı yardımcı renkte polikrom uygulama gözlenmiştir. Oyalarda yardımcı renkler, genellik le esas renkler üzerinde küçük lekeler halinde, çoğunlukla bir; ya da iki veya üç renk birden kullanılmıştır. Elazığ iğne oyalarında kumaşın renginden oyaya bir geçiş sağlandığı için, net ve canlı renkler yerine, yumuşak geçişli pastel renklerle, renk tonlamalarının egemenliği fark edilmektedir. Yardımcı renk esas renge göre daha canlı ve çarpıcı görünmekte, ana renkler üzerine kullanılan yardımcı rengin oluşturduğu renk kontrasları dikkat çekmektedir. Oyalarda yeşil, sarı, mavi ve beyazın hakimiyeti izlenmekte, bu renklerde ana renkler yerine, renk karışım ları ve farklı renk tonlamalarının sergilendiği görülmekte dir. Bu nedenle, adlandırılmaya çalışılan renklerin belir lenmesinde zorluklarla karşılaşılmıştır. Oyaların boyutları ile ilgili incelemelerde köklerde çoğunlukla 0,5 cam yükseklik, köprülerde 1,5-2 cm yükseklik kullanıldığı gözlenmiştir. Kök ve köprülere değişik yöresel adlandırılmalar getirilmiştir. Oyalarda kullanılan motifler iki ya da üç boyutlu dur. Motiflerin çoğunlukla enleri 1,5-3 cm, yükseklikleri 1-2 cm arasında değişmektedir. Motif çaplarının ise 2-3 cm,308 derinliklerinin 0,7-2,7 era arasında deriştiği izlenmekte dir, üç boyutlu oyalarda görülen boru uzunlukları 0,5-1,5 cm arasında değişmektedir. Elazığ müzesinden araştırmaya kaynak olarak alınan örneklerin envanterde, tarih ve ilgili bilgilerine rastlan mamıştır. Tarih dilimleri içerisinde değerlendirilen örneklerden 100-300 yıllık gibi eski tarihli örneklerde incelenmiştir. Diğer el sanatlarında olduğu gibi Elazığ iğne oyacı lığında, oyaların esin kaynağını oluşturan konular bitkisel ağırlıklı, nesneli, figürlü, soyut ve geometrik konular şeklinde sıralanabilir. Bitkisel bezemelerde çoğunlukla çiçeğin yer alması, oya sanatçısının, çiçek sevgisini ve doğayı nasıl dikkatle gözlediğini işaret etmektedir. Soyut konular aynı zamanda sembolik olup taşıdıkları anlam ve ilettikleri mesajla önem taşımaktadır. Oyalardaki konuların biçimlendirilişinde, genellikle realist üslupla, gerçeğe yaklaşan formlar gözlenmektedir. Birden fazla ana ve yardımcı motifin, atlamalı sıralamalar la meydana getirdiği kompozisyon, oyalarda en sık rastlanan kompozisyon şeklidir. Bordur biçiminde düzenleme getiren bağlantılı sıralamaların oluşturduğu kompozisyon mendil ve namaz başörtüsü oyalarında gözlenmektedir. Oyacılık sanatının hızla sürdürüldüğü bu merkezde incelenen örneklerde, geleneksel özelliklerin bir kısmı gelişen teknoloji ve kültürle giderek değişmeler göstermek-309 tedir denilebilir, ÖNERİLER Oyacılık sanatının zenginliği göz önüne alınarak, bu konuda halk bilimcilerle birlikte, daha ayrıntılı ve bilim sel çalışmalar daha çok yapılmalıdır. Bu bölgede, bilimsel araştırma teknikleri ile, araş tırma, inceleme ve belgelemeye zaman geçirilmeden başlanıl ması; iğne oyalarının zenginliği göz önüne alınarak, ileri ye dönük arşivleme için, oyaların gerçek değerlerle çizim lerinin yapılması; kataloglama yöntemleri ile oya motifle rinin yeniden canlanması ve yaşatılması sağlanmalıdır. özellikle küçük yerleşim merkezlerinde, üretim yöntemine dayalı oyacılığa ağırlık verilerek, pratik beceri kazandıracak bir eğitim sistemine oturtulması; Elazığ oya cılık sanatına yeni boyutlar kazandıracak üretim merkezle rinin oluşturulması; iğne oyalarının ekonomiye katkısı göz önüne alınarak yurt içi ve yurt dışında yeterince tanıtım olanaklarının araştırılması ve küçük çapta da olsa yeni bir döviz kaynağının oluşturulması; bu başlangıcın devlet kurumları, özel kurum, kuruluş ve kişiler tarafından gereği biçimde ele alınması El Sanatları ve Türk Kültürü bakımın dan yararlı olacaktır. Çağdaş yaşama biçiminin getirdiği ihtiyaçlar göz önüne alınarak, oyalarımızın kadın giyim, kuşamında kulla nılmasının yaygınlaştırılmasının Türk giyim sanatına olumlu katkıları olacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Elazığ il merkezindeki çeyizlerde bulunan hammaddesi lif olan elsanatları ürünleri
Başlık çevirisi yok
HÜLYA SERPİL ŞAHİN
- Elazığ ili el sanatları
Elazığ hadicrafts
ERCAN GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
El SanatlarıGazi ÜniversitesiAile ve Tüketici Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜRREM SİNEM ŞANLI
- Tavşanlarda intratekal uygulanan lidokain, droperidol ve ketaminin nörotoksisitesi
Başlık çevirisi yok
FATİH UĞUR
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
1995
Anestezi ve ReanimasyonFırat ÜniversitesiCerrahi Tıp Bilimleri Bölümü
PROF. DR. ATEŞ ÖNAL
- Erzurum'da ehram
Başlık çevirisi yok
ADEM ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
El SanatlarıAtatürk ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÖMÜR KOÇ
- Gaziantep müzesindeki Tunç Çağı iğnelikleri
Metal pins of Bronze Age in the Gaziantep Museum
FATMA BULGAN