Timurlu Çağı sanatı ve Osmanlı mimarisi ile bir karşılaştırma denemesi
Art of the Timurid Era and an essay on analogies with Ottoman architecture
- Tez No: 191336
- Danışmanlar: Y.DOÇ.DR. KENAN BİLİCİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2006
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 209
Özet
Başlıca özellikleri geometrik tasarım ilkeleri olan Timurlu mimarisi, bugünküİran, Afganistan, Özbekistan ve Kazakistan'ın bazı bölgelerini içeren bir alanayayılmıştır; dolayısıyla, İran'ın batısındaki Karakoyunlu&Akkoyunlu bölgelerini dekapsamaktadır. Gerek Timurlu, gerekse Karakoyunlu&Akkoyunlu sanat mirası,yerleşik ve göçebe kültür unsurlarını birarada bünyesinde barındırmaktadır.Bu kozmopolit atmosfer içerisinde Timurlular, yeni bir sentez oluşturmuşlardır.Celâyirliler ve Muzafferûler kanalıyla İlhanlı mimarû mirası üzerinde şekillenen 15.yüzyıl Timurlu/Türkmen mimarûsinin başlıca özellikleri, haçvari planlı kubbeli odalar,?kemer ağı? denilen örtü sistemleri, karmaşık mukarnaslı tonozlar ve son derece özenligeometrik süslemelerdir. Bu özellikler, daha sonra Safevi ve Mughal mimarileriniolduğu kadar Osmanlı mimarisini de etkileyecektir. Anadolu ile gerçekleşen buetkileşim, büyük ölçüde Moğol istilaları sırasında Anadolu'dan/Anadolu'ya göç ettirilensanatçılar sayesinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, coğrafi açıdan İran'dan Anadolu'ya kadargeniş bir alana yayılan Akkoyunlu&Karakoyunlu devletlerinin de, Timurlu ve Osmanlısanatları arasında aracı rolü oynadığı söylenebilir. Timurlu/Türkmen sahasındanTebriz'deki Gök Mescit ve Meşhed'deki Mescid-i Şah gibi bazı yapılar, gerek plan tipigerekse mimari süsleme bakımından, Yeşil Cami gibi Bursa tipi Osmanlı camileriylebüyük benzerlik gösterir. 15. yüzyıl Osmanlı çinileri de, yerli yardımcılarla çalışan İrankökenli göçmen sanatçılara atfedilmektedir. 15-16. yüzyıllar boyunca, ?Tebrizli ustalar?adı verilen atölyeye mensup sanatçıların, Bursa, Edirne ve İstanbul'daki pek çokyapının dekorasyonunu üstlendikleri bilinir. Bir kısmı yabancı, bir kısmı da Anadolukökenli olan bu sanatçılar, Timurlu mimarisinin başlıca özelliklerinden olan cuerda secatekniği ile Çin taklidi mavi-beyaz seramiklerden esinlenerek, Timurlu stilinin yerel birversiyonunu Anadolu'da çalıştıkları yapılarda uygulamışlardır. Semerkand, Herat veTebriz'deki Timurlu-Türkmen saraylarında şekillenen ve yoğun biçimde chinoiserieunsurları içeren Timurlu stili, bu yolla Osmanlı sanatına aktarılmış ve 16. yüzyılsonlarına kadar etkinliğini sürdürmüştür.
Özet (Çeviri)
Timurid architecture, which is characterized by its geometric design principles,spreads over an area including some regions of contemporary Iran, Afghanistan,Uzbekistan and Kazakhstan; consequently, it includes the Karakoyunlu&Akkoyunluterritories in Western Iran. Their artistic legacy constitutes a hybrid of courtly andnomadic cultures.Within this cosmopolite atmosphere, Timurids made their own synthesis. Mainfeatures of 15th century Timurid/Turkmen architectural milieu, which inherited theIlkhanid heritage, elaborated upon by the Jalayirids and Muzaffarids, are the cruciformdome chambers, arch-nets, complex muqarnas vaults and elaborate geometricornaments. These characteristics then inspired the architectural activities of Safavid,Mughal and Ottoman arts. This interaction mostly depends on the Timurid/Turkmenartists that immigrated to Anatolia during the Mongol invasions. Besides,Akkoyunlu&Karakoyunlu Turkmen dynasties played an intermediary role between theTimurid and Ottoman arts. Some monuments from the Timurid/Turkmen area likeBlue Mosque at Tabriz and Masjid-i Shah at Mashad have close relations with Bursa-type Ottoman mosques like Yeşil Mosque, both in plan type and in decorative treatment.15th century Ottoman tile revetments can be ascribed to immigrant craftsmen from Iranworking with local assistants. During the 15th and 16th centuries, a group attached to aceramics workshop, ?Masters of Tabriz?, decorated numerous buildings in Bursa,Edirne and Istanbul. These ceramicists produced cuerda seca and underglaze paintedblue-and-white tiles, which reflect local variants of a Timurid taste. This decorativerepertoire with its strong element of chinoiserie, which developed at the courts fromSamarkand, Herat, Tabriz and transferred to the Ottoman world, continued to beinfluential on Ottoman art until the end of 16th century.
Benzer Tezler
- Ejderhanın motif olarak gelişimi ve Osmanlı sanatında kullanımı (1453-1600)
Başlık çevirisi yok
CANDAN ÜLKÜ
- Timurlu çini sanatının çağı ve çevresi içinde değerlendirilmesi (2 cilt)
The consideration of Timurid tile art within its historical and geographic context
KADRİYE FİGEN VARDAR
- Timurlu Devletinde elçilik müessesesi ve haber alma teşkilatı
Embassy and information service during the Timurid period
KADİR CAN HUMAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSA ŞAMİL YÜKSEL