Erken Osmanlı (1300-1453) yapılarında çini süsleme
Tile ornament in Early Ottoman (1300-1453) buildings
- Tez No: 208035
- Danışmanlar: DOÇ.DR. MEHMET TUNÇEL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2007
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 320
Özet
Erken Osmanlı yapılarındaki çini süslemelerin tamamını ayrıntılı ele alan bir bilimsel arastırmanın gerçeklestirilmemis olmasından dogan boslugu gidermek üzere, çinilerin malzeme, teknik, motif ve kompozisyon özellikleriyle detaylı bir biçimde arastırılarak tanıtılması ve Türk Çini Sanatı içerisindeki yerinin belirlenmesi bu çalısmanın amacını olusturmaktadır. Arastırmamız, Osmanlı Beyligi'nin kurulusundan stanbul'un fethine kadar geçen dönemde insa edilen mimari eserlerdeki çinileri kapsamakta ve çalısmamıza konu binalar, Bursa, znik, Edirne, Ankara, Tire ve bugünkü Makedonya sınırları içerisindeki Üsküp'te yer almaktadır. 14. yüzyılda mimari eserlerde sınırlı bir biçimde kullanılan çini, bu dönemde esas gelisimini, 15. yüzyıldan itibaren gerçeklestirerek degisik teknik ve kompozisyonlarla süslemede önemli yer tutmustur. Duvar, pencere, son cemaat yeri, taçkapı, kubbe kasnagı, minare, dıs cephede çini süslemenin yer aldıgı baslıca bölümlerdir. ç mekânda ise eyvan, müezzin mahfili, hünkar mahfili, sahnisin, duvar, mihrap, pencere ve sandukada kullanılmıstır. Erken Osmanlı çini süslemesinde, renkli sır, tek renk sırlı, tek renk sırlı yaldızlı, sıraltı ve çini mozaik olmak üzere bes farklı teknik yer almaktadır. Renkli sır teknigi, bu dönemin çini sanatına getirdigi bir yeniliktir. Anadolu'da ilk defa Bursa Yesil Camii çinilerinde uygulanmıs ve 16. yüzyılın ikinci yarısının baslarına kadar Osmanlı çini sanatındaki varlıgını sürdürmüstür. Sıraltı teknigindeki çiniler, seffaf renksiz sıraltında mavi beyaz renklere sahiptir. En güzel uygulamalarına Edirne Muradiye Camii harimindeki altıgen levhalarda rastlanmaktadır. Ele aldıgımız dönemde sırlı tuglanın özellikle minarelerde yaygın bir biçimde kulanıldıgı anlasılmaktadır. Türkuaz, koyu mavi, patlıcan moru ve seffaf sırlı tuglalar, çinilerle birlikte degisik kompozisyonlarla minarelerin süslemesinde önemli yer tutarlar. Ele aldıgımız dönem çini sanatında bitkisel, geometrik, yazı ve sembolik ve olmak üzere çesitli motif ve kompozisyonlar görülmektedir. En yogun grubu meydana getiren bitkisel süslemelerde, palmet, rumi, kıvrım dal gibi Osmanlı öncesi dönemden beri kullanılan motiflerin yanı sıra Timurlu sanatının etkisiyle hatayi, sakayık, rozet çiçekleriyle çok zengin kompozisyonlar elde edilmistir. Bu dönemde ilk defa 14. yüzyıl sonlarında znik Yesil Camii minare gövdesinde karsımıza çıkan geometrik kompozisyonlar, dönemin sonuna kadar varlıgını sürdürmüstür. Erken Osmanlı döneminde genellikle geometrik motiflerin içleri bitkisel motif ve kompozisyonlarla dolgulanmıstır. Bu dönem çini süslemesinde önemli yer tutan yazıların kûfi ve celi sülüs olmak üzere iki farklı türü islenmis ve zemini daima bitkisel motiflerle dolgulanmıstır. nceledigimiz dönemde sınırlı bir biçimde kullanılan sembolik motifler arasında Mührü Süleyman, kandil ve samdan sayılabilir. Bu dönem çinilerinin nerede üretildiklerine dair günümüze herhangi bir kayıt ulasmamakla birlikte, çinilerin motif ve kompozisyon özellikleri, ayrıca gerçeklestirilen kazı ve arastırmalar, bu çinilerin znik ve Kütahya gibi merkezi bir imalattan çok yerel bir gelenegi temsil ettigini gösterir. Muhtemelen bu dönemde çini üretimi, mimari eserlerin bulundukları yerlesimlerde kurulan basit ve geçici fırınlarda gerçeklestirilmis, üretimin ardından fırınlar ortadan kalkmıstır. Çinilerin ustaları konusunda, 15. yüzyılın ilk çeyregine kadar herhangi bir isme rastlamıyoruz. 1419-24 yılları arasında insa edilen Yesil Camii hünkar mahfili üzerindeki kitabede eserin süslemelerinin ?Nakkas Ali bin lyas Ali? tarafından tamamlandıgı belirtilmekte, bunun yanı sıra mihrapta ?Tebrizli ustaların eseri? olduguna dair sanatçı kitabesi yer almaktadır. Bu dönemdeki çinilerin motif ve kompozisyon özelliklerini dikkate alarak Tebrizli ustaların Yesil Külliyenin ardından Muradiye Külliyesi'nin çini süslemelerini yaptıgını ve ardından Edirne'ye giderek Sah Melek Camii, Edirne Muradiye Camii ve Üç Serefeli Camii'nin çini süslemelerinde görev aldıgını söyleyebiliriz. Günümüzde bakımsızlık, insan eliyle gerçeklestirilen her türlü tahribat çinilere agır zararlar vermis olmakla birlikte bu dönem, Anadolu'da kendinden önce ortaya konan gelenek ile Timurlu sanatının etkilerini birlestirerek Türk çini sanatında seçkin bir yere sahip olmustur.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to make a research about the tiles in terms of materials, technique, motives and composition and make them known so as to complete the gap that has come true because of the fact that a research examining all of the tile ornaments pertaining to the earlier Ottoman Empire has not been conducted in detail. Our research encompasses the art of tile in the buildings constructed in the time period between the construction of the Ottoman Seigniory and conquest of stanbul, and the building which are included in our research are taking place in Bursa, znik, Edirne, Ankara, Tire and Skopje, which takes place in the borders of the Macedonia today. While the tile was hardly used in the architectural buildings in the 14th century, it developed well in the 15th century and it was used various techniques and compositions as from the 15th century. The tile are was mainly used outside wall, window, which are tambour of dome, son cemaat yeri, door and minaret. In the inner side, it was used in the iwan, müezzin?s platform, sultan balcony, bay window, mihrab, window, and sarcophagus. In the earlier Ottoman Empire?s period five techniques were implied. The techniques were coloured glaze, one coloured glaze, one coloured glaze gilded, underglaze and tile mosaic. The technique of one coloured glaze took part in the art of tile in this period. It was used in the tiles of the Bursa Yesil Camii and its lasted until the secons half of the 16th century. The tiles in the under glaze tecniques have blue and white colours in the transparent colourless under glaze. Its best example is in the hexagonal sheets in the Edirne Muradiye Mosque. 2 It is seen that in the period considered, the glazed tiles were used especially in minarets. Turquoise, dark blue, aubergine like purple and glazed bricks took an important place in various compositions in the minarets together with tiles. In the period which is under consideration, there were many motives like herbal, geometrical, scriptures, symbolic in the tile art. In the herbal ornament which was the most used type of ornament, there were the motives of the Pre-Ottoman era like hatayi and rumi curly branches as well as the very rich compositions that were composed of hatayi sakayik and badge flowers, which was pertaining to the Timur era. The geometrical compositions which were seen for the first time in the minaret of the znik Yesil Camii lasted until the 14th century. In the earlier Ottoman Empire, the inner part of the geometrical motives were generally filled with herbal motives and compositions. There were two important subscriptions kûfi ve celi sulus. The base of the subscription was filled with the followers. The other motives that were limitedly used in the period we are considering are the seal of Süleyman, candle and candlestick. Although we have not any record about where the tiles were manufactured, the motive and composition features of the tiles and excavations show us that they were not made in the regions of znik and Kütahya and that they were manufactured by made for a regional tradition. Probably in that period the tiles were made in the ovens that existed in the regions of the architectural Works and the ovens were disappeared. As for the artists of the tile art, we do not have information about anyone until the first quarter of the 15th century. In the subscription on the Sultan Balkony in Yesil Cami, which was constructed between 1419-24 it is specified that the ornaments were made by ?Nakkas Ali bin lyas Ali?; moreover, there is a scripture of the artists on the mihrap, which says it is made by ? the artists 3 of Tebriz.? Therefore, taking the motive and composition features of the tiles, we can say that the artists from Tebriz made the tile ornaments of Bursa Muradiye Külliyesi and then went the Edirne and did the same for Sah Melek Camii, Edirne Muradiye Camii and Üç Serefeli Camii. Although the tiles have been large damaged because of lack of care, damage by people and thieves, it has good place the Turkish Tile Art by combining
Benzer Tezler
- Bursa erken Osmanlı (1300-1453) dini mimari yapılarında görülen taş-tuğla-kalem işi-ahşap-çini ve maden süsleme çeşitlerinin incelenmesi, fotoğraflarla belgelenmesi
Photographic documentary of carefully examined selections of stone, brick, hand-painted designs, wood-carvings, ceramic tiles and cast iron ornaments seen in the early Ottoman's (1300-1453) religious of Bursa
ALPER BİLSEL
- Erken Osmanlı mimarisinde renkli sır tekniğindeki çiniler(1300 ? 1453)
Tiles of coloured glaze in the early Ottoman architecture
NİLGÜN CURA
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Sanat TarihiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. ALİ OSMAN UYSAL
- Erken Dönem Osmanlı camilerinde alçı süsleme sanatı
Stucco decoration in Early Ottoman Mosques
ESRA AYBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Sanat TarihiTrakya ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ÖZER
- Erken Osmanlı mimarisinde taş süsleme (2 cilt)
The Stone decoration in early Ottoman architecture
YILDIRAY ÖZBEK
Doktora
Türkçe
1999
El SanatlarıHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. FİLİZ YENİŞEHİRLİOĞLU
- Erken Osmanlı mimarisinde cephe biçim düzenleri ve Bizans etkilerinin niteliği
Early Ottoman facade designs and the nature of the Byzantine influence
AHMET ERSEN