Nevşehir'de Türk dönemi mimari eserleri
Architectural buildings of Turkish era in Nevşehir
- Tez No: 208076
- Danışmanlar: DOÇ.DR. MEHMET TUNÇEL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Sanat Tarihi, Tarih, Architecture, Art History, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2006
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 444
Özet
XVIII. yy.a kadar küçük bir yerlesim merkezi olmanın dısında bir gelisme gösteremeyen Muskara, 1718 yılında Osmanlı padisahı III. Ahmed'in hem damadı hem sadrazamı olan Damat brahim Pasanın gayretleri sonucu çesitli imar faaliyetleri ile gelismis ve bu sayede ?Nevsehir? ismine lâyık bir sehir görüntüsü kazanmıstır. Bu dönem öncesine ait binalar halen varlıgını korumakla birlikte en önemlileri 18. yüzyılda insa edilmistir. Dolayısıyla Osmanlı tarihçilerinin ?Lale Devri? olarak adlandırdıgı ve Damat brahim Pasa'nın damgasını vurdugu dönem, Muskara'nın hem sehircilik hem de imar faaliyetleri açısından gelisiminin zirveye ulastıgı zaman dilimi olarak karsımıza çıkmaktadır. Bu çerçevede, brahim Pasa'nın Bektik Türkmenlerini getirterek bugünkü Nevsehir merkezine yerlestirmesi, sadrazamın memleketi için bilinçli bir iskân politikası izledigini göstermektedir. Nevsehir ve Gülsehir'de inceledigimiz toplam 32 eserden 23 tanesi cami, 2 tanesi medrese, 1 tanesi sıbyan mektebi, 1 tanesi türbe, 1 tanesi han, 2 tanesi hamamdır. Mevcut eserler, H. 670/M. 1271'ten H.1386/M.1901 yılları aralıgında ki bir zaman dilimine aittir. Bazı yapıların tarihi kesin olarak tespit edilebilirken digerlerinin plan ve mimari özellikleri bakımından degerlendirilerek tarihlendirmeleri yapılmıstır. ki külliye hariç, eserlerin hemen hepsi müstakil binalar seklinde karsımıza çıkmaktadır. Nevsehir merkezdeki Damat brahim Pasa ile Gülsehir'deki Karavezir Silahdar Seyyid Mehmet Pasa'ya ait binalar ise külliye biçiminde insa edilmislerdir. Bu iki tesisten erken tarihlisi Damat brahim Pasa Külliyesidir. Külliye cami, medrese, sıbyan mektebi, han, sadırvan ve hamamdan mürekkeptir. Külliyeyi teskil eden eserlerden medrese, imaret, sıbyan mektebi 1726; cami, medresedeki basoda, hamam 1727 yıllarında yaptırılmıstır. Hanın tarihi ise tespit edilmemektedir. Karavezir Silahdar Seyyid Mehmet Pasa Külliyesi 1779 yılında insa edilen cami, 1780 yılında insa edilen medrese ve kitabesi olmamakla birlikte aynı yıllarda insa edildigini düsündügümüz hamamdan ibarettir. Çalısmamıza konu olan bir grup cami plan tipiyle öne çıkmaktadır. Kare veya dikdörtgen planlı ve mihrap dogrultusunda uzanan camilerin en dikkat çekici bölümleri sahna dik bol sayıdaki takviye kemerleridir. Nar Kasabası'ndaki Hasan Efendi, Sulusaray Alâeddin, Kaymaklı Hatip, Kaymaklı Bekir Aga ve Gülsehir Fakı Usagı gibi küçük ölçekli köy ve kasaba camilerinde takviye kemeri çok sayıda ve sık aralıklarla kullanılmıstır. Kemerlerin bu sekilde kullanılmasının mimari ihtiyaçtan ziyade, geleneksel bir uygulama kaynaklandıgı degerlendirilmektedir. Nitekim Orta Anadolu'da sivil mimarlık ürünleri dâhil olmak üzere birçok yapı tipine bu kullanım yansımıstır. Damat brahim Pasa'nın imar faaliyetleri öncesinde insa edilen binaların tamamı bugünkü Nevsehir ve Gülsehir merkezlerinin dısındadır. Bu anlamda her iki yerinde sadrazamın imar faaliyetleri ile gelistigi rahatlıkla söylenebilir. Damat brahim Pasa'nın Nevsehir'de bugün mevcut olan en erken tarihli yapısı 1719 tarihli Kara Camidir; Nevsehir merkez ve Gülsehir de bu tarihten öncesine ait dört eser vardır. Bununla beraber çalısmamıza konu olan ve tarihi tespit edilebilen diger binalardan merkezdeki Nar Kasabası Ulu C. (1728), Bekir Aga C. (1733), Kaymaklı Kursunlu C. (1738?1739), Kaymaklı Hatip C. (1746), Hacı Seyh Efendi C.(1754), Nar Kasabası'ndaki Hasan Efendi C. (1792), Gülsehir merkezdeki Asçıbası Süleyman Aga Camileri(1734), Damat brahim Pasa'nın imar faaliyetlerinin basladıgı tarih ile XVIII. sonları arasındaki zaman dilimine aittir. Bu durum Damat brahim Pasa'nın Muskara'da baslattıgı imar faaliyetinin XVIII. yüzyılın sonlarına kadar sürdügünü ve Nevsehir'in günümüze ulasabilmis mimarlık eserlerinin agırlıklı olarak bu tarihler arasında insa edildigini göstermektedir.
Özet (Çeviri)
Muskara, having not represented a progress other than being a small town, had developed into a city visibly deserving the name ?Nevsehir? (new City), with the reconstruction efforts of Damat brahim Pasha, who became the grand vizier of Sultan Ahmed the Third in 1718. Although, the buildings belong to prior periods are preserved, most of the important ones were built in the 18th century. Consequently, Muskara?s development in terms of urbanism and reconstruction had reached a peak in the ?Tulip Era,? as denominated in Ottoman historiography, which was marked by Damat brahim Pasha. In this context, relocation of Bektik Turcomans by brahim Pasha is an indication of his conscious settlement policy for the benefit of his hometown. Of the 32 edifices studied in Nevsehir and Gülsehir, 23 are mosques, 2 are madrasahs, one is sıbyan mekteb (infant school) and 2 are baths. Existing architectural monuments belong to a period between 1271 and 1901 (670 to 1386 in the Hicri Calender) Whereas construction dates of some of the structures are determined accurately, the others are determined according to architectural characteristics and design. Excluding the two complexes, almost all the edifices encountered are separate. Buildings of Damat brahim Pasha in Nevsehir city center and Karavezir Silahdar Seyyid Mehmet Pasha in Gülsehir were constructed in the form of complexes. Among these, the establishment of Damat brahim Pasha Complex is dated earlier. This complex is comprised of mosque, madrasah, infant school, han, fountain and bath. Of the buildings that constitute the complex, madrasah, public kitchen and infant school were constructed in 1726 while mosque, main room of madrasah and bath were built in 1727. The date of han can not be determined. Karavezir Silahdar Seyyid Mehmet Pasha Complex is composed of a mosque erected in 1779, a madrasah constructed in 1780, and a bath which does not have an inscription but thought to be built in the same year. Being the subject matter of this study, a group of mosques is distinguished with the type of their plan. Most distinguishable parts of the mosques, with a square or rectangular plan and directed towards the mihrab, are plentiful reinforcement arches straight to nave. In the small scale village or town mosques such as Sulusaray Alâeddin, Kaymaklı Hatip, Kaymaklı Bekir Aga, Gülsehir Fakı Usagı and Hasan Efendi, reinforcement arches are used densely and numerously. This is interpreted as more a traditional practice than an architectural necessity. In fact, this practice has been reflected in various structures including the secular architectural buildings of Central Anatolia. The buildings erected before the reconstruction activities of Damat brahim Pasha are all outside the centers of Nevsehir and Gülsehir. In this regard, both sites are easily claimed to be developed with the reconstruction efforts of the grand vizier The earliest structure of Damat brahim Pasha in Nevsehir which exists today is a mosque dates 1726; in the centers of Nevsehir and Gülsehir, there three structures prior to this date. On the other hand, Hacı Seyh Efendi (1754) in Nevsehir, Kursunlu (1738?1739), and Bekir Aga (1733), Hatip (1746) Mosques in Kaymaklı Town, Hasan Efendi Mosque in the Nar Town, Asçıbası Süleyman Aga (1734) Mosque in Gülsehir, which are the subject matter of this study and were able be dated, belong to the period between the reconstruction activities of Damat brahim Pasha and the end of 18th century. This fact indicates that the reconstruction activities in Muskara commenced by Damat brahim Pasha continued until the end of the 18th century and architectural monuments in Nevsehir which endured today were largely constructed between these periods.
Benzer Tezler
- Nevşehir'de Geç Dönem dini ve sosyal yapılar: Tanzimat'tan 1839 - Cumhuriyet'e 1923
Late Period religious and social structures in Nevşehir: From Tanzimat Reform 1839 to the Republic 1923
SERAP ERÇİN KOÇER
- Nevşehir ve çevresindeki geç Osmanlı dönemi (19.yy) camilerinin mimari özellikleri
The architectural characterestics of the mosques around the Nevşehir city and it's environment in the late Otoman period (19. century)
HAYRİ BÜYÜKÇAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
MimarlıkSelçuk ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BAHTİYAR EROĞLU
- Seyyid Vehbî Divanı'na göre 18. asırda Osmanlılarda sosyal hayat
Social life in Ottomans in the 18th century according to Divan of Seyyid Vehbi
ÖZLEM DÜZLÜ
- Türk heykel sanatında Hakkı Atamulu
Hakki Atamulu in Turkish sculpture
AYŞE KARATAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiHeykel Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. SEVGİ AVCI
- Şumnu Şerif Halil Paşa Camisi (Tombul Cami)
Serif Halil Pasa Mosque in Shumu (Tombul Mosque)
NURCİHAN KAHRAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELÇUK MÜLAYİM