Türkçe sözlüklerdeki tanımlarda eylemden türemiş sözcüklerin üye ve rol yapısının yeri
The place of argument structure of words derived from the verb in the defination of Turkish dictionaries
- Tez No: 218298
- Danışmanlar: PROF.DR. N. ENGİN UZUN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2007
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 128
Özet
Bu tezde, Türkçenin belli başlı üç genel sözlüğü veri tabanı olarak kullanılmış ve bu sözlüklerde -Ik ve -IcI ekleri ile türemiş 20'şer, toplam 120 sözcük, tanımları açısından ele alınmıştır. Veri tabanı, incelemeye temel oluşturan kuramsal çerçevenin araçlarını örneklemek amaçlı, 120 eylem daha tanımları açısından tezin inceleme alanına katılmıştır. Sözlükbilim literatüründeki temel kavramlar çerçevesinde kısa bir değerlendirmesi yapılan üç sözlük (TDK'nın Türkçe Sözlük'ü, Ali Püsküllüoğlu'nun Büyük Türkçe Sözlük'ü, ve Kemal Demiray'ın Temel Türkçe Sözlük'ü), tezin kuramsal tabanını oluşturan Evrensel Dilbilgisi kuramının üye yapısı ve rol yapısı kavramları açısından incelenmiştir. İncelemede, adı geçen sözlüklerden alınan maddebaşı örnekleri, tanımlarında, maddebaşı sözcüğün içerdiği eylemcil tabanın üye ve rol yapısı bakımından ne ölçüde dikkate alındığı üzerinde durulmuş ve bu incelemeler sonucunda şu gözlemlere ulaşılmıştır: 1. Adı geçen sözlüklerde genel olarak üye dikkate alma oranı %35'tir. 2. Türetim eklerine göre üye bilgisini -IcI'da %47 , -Ik'ta %45 oranında dikkate alınmıştır. 3) Türemiş sıfatlarda EDİCİ, DENEYİMCİ ve KONU rolleri daha çok dikkate alınmıştır. Bu gözlemlerden hareketle tezde, sözlüklerin hazırlanışı ve içerikleri açısından da şu sonuçlara ulaşılmıştır: 1) Sözlükler tanımlarda eylemlerin üye ve rol bilgilerini önemli oranda dışlamaktadır. Bu bize sözkonusu sözlüklerin eylem ve eylemden türemiş sözcükleri tanımlamada eylemlerin üye ve rol bilgilerine dayanmadığını göstermektedir.2 ) Türetim eklerinin tanımları eylemlerin üye ve rol yapılarına daha duyarlı olarak düzenlenmesine etki ettiği gözlenmiştir. Bu da bize, sıfat tanımlamalarında sözlükçülerin dilbilgisel yapıya daha duyarlı olduklarını göstemektedir. 3) İki farklı türetim eki ile türemiş sıfatların tanımlarında üye ve rol yapısını dikkate alma oranlarının sözlüklerde anlamlı bir biçimde farklı olması, yani sözlüklerin türetim ekine göre tanımları dilbilgisel yapılara farklı oranda ama aynı eğilim içinde bağlamaları, üye ve rol yapılarının dikkate alınmasında, dilbilgisel işlemlerin de etkisi olduğunu göstermektedir.
Özet (Çeviri)
In this thesis, three general dictionaries of Turkish are used as database and from each these dictionaries, 20 words derived using the affixes of -Ik and -IcI, making a total of 120 words, are discussed in view of the definitions. The database is included within the area of research of the thesis to give examples concerning the tools of theoretical frame forming the basis of the research and an addition of 120 verbs are included in view of their definitions. Three dictionaries ( Türkçe Sözlük of TDK, Büyük Türkçe Sözlük of Ali Püsküllüoğlu and Temel Türkçe Sözlük of Kemal Demiray) whose evaluation is carried out within the frame of basic consepts of literature of lexicology, are analyzed in view of member and role structure of Universal Grammar, which forms the theoretical base of the thesis. In the evaluation, it is focused on that how much the verbative basis included in the key word is taken into consideration in the definitions of the key word examples taken from the mentioned dictionaries and the following are observed as a result of the analysis: 1) General rate of taking into consideration as a member in the mentioned dictionaries is % 352) Member information as derivation affixes are taken into consideration in the rates of % 47 in -IcI and % 45 in -Ik 3) In the derived adjectives, the roles of AGENT, PATİENT and TOPIC are taken into consideration more than the others. The following results are obtained in view of creation and content of words in this thesis as aforementioned observations are taken into consideration: 1) The dictionaries exclude the member and role information of the verbs in their definitions to a large extent. This shows us the dictionaries mentioned are not based on the member and role information of the verbs when defining the verbs and words derived from verbs. 2) It is observed that the definitions of derivative affixes affect more sensible arranging of verbs to member and role structures. This shows that the lexicographers are more sensible in view of linguistic structure when creating adjective definitions. 3) The significant difference in the rates of taking member and role structure into consideration in the definitions of derived adjectives using two different derivation affix, that is, connection of definitions of words as derivation affixes to the linguistic structure in different rates but in the same inclination, shows us that linguistic processes has effects on taking the member and role models into consideration.
Benzer Tezler
- Türkçenin iki dillileştirilmiş sözlüğü: A1 seviyesinde bir model önerisi
Turkish bilingualized dictionary: A model suggestion for a1 level
MUHSİN MUMCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiSosyal Bilgiler ve Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SAMİ BASKIN
- Türk romanında mitolojik unsurlar (1923-1960)
Mythological elements in turkish novel (1923-1960)
EBRU VURAL ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CAFER GARİPER
- Der Sinnbereich Ironie im Deutschen und im Türkischen Ein Beitrag zum semantischen und lexikologischen Sprachvergleich
Almancada ve Türkçede ironi kavramları anlambilimi ve sözlükbilimi açısından dilsel karşılaştırma
NAZAN DALGIÇOĞLU
Yüksek Lisans
Almanca
2010
Alman Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN YILDIZ
- Tanımlama biçiminin öğrencilerde sözcüğün kullanımına etkisi: Afyonkarahisar il örneği
The effect of definitions on the use of word in students: The case of Afyonkarahisar province
NAZLI AKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimAfyon Kocatepe ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BAYRAM ÇETİNKAYA
- 11-14 yaş için hazırlanan okul sözlüklerinde tanımlar üzerine bir araştırma
A Research on the definitions in school vocabulaies prepared for ages between 11-14
PERVİN SAYAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Eğitim ve ÖğretimMarmara ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. MUSTAFA KAÇALİN