14. yüzyıl Anadolu kümbetlerinde kripta problemi
Crypt problem in 14th century Turkish tombs
- Tez No: 227367
- Danışmanlar: PROF. DR. SELÇUK MÜLAYİM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Sanatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Sanatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 227
Özet
Moğol istilası ile Anadolu yeni bir Türkmen göçüne sahne olurken, Anadolu Selçuklu Devleti de zayıflamış ve Moğolların himayesi altına girmiştir. Bu bağlamda iktidar boşluğu yaşayan Anadolu topraklarında, Selçuklu Devleti'nin yıkılması ile birlikte yirmiye yakın Türkmen Beyliği kurulmuştur. Moğol istilasından kaçarak Anadoluya gelen Türkmen nüfusunun etkili olduğu Beylikler dönemi, Türklerin sosyo-kültürel hayatında Asyatik gelenekleri hatırlattığı için önemli olduğu gibi Selçuklu ve Osmanlı mimarisi arasında köprü durumunda bulunmasından dolayı da ayrı bir öneme sahiptir. Ölü kültünün bir parçası olan mezar mimarisi de bu dönemde değişikliğe uğramıştır. Türklerin ölü ve ölüme bakışını bize sunan mezar mimarisi, Selçuklu anlayışının Asyatik geleneklerle birleştiği ve Osmanlıya miras bıraktığı 14. yüzyıl incelenmesi gereken bir dönemdir. Bu dönemde Orta Asya'da bilinen ve kurganlarda korunan mumya, kümbet mimarisinde kripta katı ile devam etmektedir. Selçukluda da aynı uygulama görülmektedir. Ancak bu Asyatik gelenek Osmanlı ile birlikte yavaş yavaş belleklerden silinecektir.14. Yüzyılda kaynaklara belgeleyebildiğimiz 89 adet kümbet bulunmaktadır. Bunlardan 36 adedi kriptalı olup, 53 adedi kriptasızdır. Selçuklu döneminde ise 111 kümbetin 59 tanesini kriptalı olarak görmekteyiz. Selçuklu döneminde daha fazla kriptalı kümbet bulunmakla beraber, Beylikler döneminde toplama oranla kriptalı örneklerin azaldığı yine de bu mekanın ciddi anlamda varlığını korumayı başardığını görmekteyiz.Özet ve sonuç olarak araştırmamız boyunca yerinde gözlem ve ölçüm yaparak incelediğimiz 14. yüzyıl kümbetleri, biçim ve öz olarak Selçuklu geleneğini sürdürmektedir. Dönemin tüm mezar anıtlarını göz önüne aldığımızda, Osmanlı defin geleneği ve mezar anıtlarına ait bazı belirtilerin de bu dönemde ortaya çıktığı açıktır. Bir başka değişle beylikler döneminin bir kısım örneklerinde kripta mekanının bütünüyle ortadan kalkmış olması, Osmanlı hazırlığının bir göstergesidir. Ancak ayrıntılı incelediğimiz 36 adet kümbet, zengin plan çeşitlemeleri sergileyerek kriptanın bir mimari unsur olarak 14. yüzyıl boyunca varlığını Selçuklu geleneğine bağlı olarak sürdürmektedir.
Özet (Çeviri)
While Anatolia was witnessing a new Turkmen immigration because of the Mongolian invasion, Anatolian Seljuk State has grown weak and went under the auspices of Mongolia. With the fall of Seljuk State, near 20 Turkmen principalities were established on Anatolian territory, which was having a lack of power. Principalities period, in which Turkmen population was active, is important in Turks socio-cultural life, as it reminded Turks their Asiatic traditions and it is also important for being a bridge between Seljuk and Ottoman architecture. Grave architecture, which is a part of dead cult, changed in this period. 14th century, with the grave architecture, which presents us Turkish perspective about the dead and death, and in which Seljuk conception conjoins with Asiatic traditions and which is a legacy of the Seljuk to Ottoman, is a period that has to be studied. In this period mummies, which were known in Central Asia and which were protected in cairns, were carried on with the crypt floor in tomb architecture. Same application was seen in the Seljuk. However this Asiatic tradition was to be slowly erased from memories with the Ottoman tradition.There are 89 tombs from 14th century that we are able to document with sources. 36 of them have crypts and 53 do not have crypts. In the Seljuk period, we see that 59 of 111 tombs have crypt. Although there were more examples of tombs, which have crypt, in Seljuk period, we see that in Providences period this number was diminished relative to the total, nevertheless, this place continued to exist substantially.As a summary and result, 14th century tombs, that we studied by observation and measurement, carry on the Seljuk tradition. When we consider all the graves of the period, it appears that some indications of Ottoman burial tradition and mausoleums clearly came along in this period. In other words, total removal of the crypt in some examples of Providences period, is an indication of preparation to the Ottoman. However, 36 tombs which we examined in detail and which have rich plan variations, shows us that crypt existed through out the 14th century in connection with the Seljuk tradition.
Benzer Tezler
- 14. yüzyıl Anadolu sahası şairlerinden kadı Burhaneddin, Ahmedî ve Hoca Dehhânî'de atasözleri ve deyimler
Proverbs and idioms in Kadi Burhaneddin, Ahmedi and Hodja Dehhâni, one of the 14th century Anatolian poets
YAĞMUR KARTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıÇağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BELDE AKA
- 14. yüzyıl Anadolu Türkçesinde ikileme-sayıca eş heceli kelimelerde-
14.century Anatolian Turkish language hendiadyoin
YILMAZ YASEMİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
DilbilimSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ZİKRİ TURAN
- XIX. yüzyıl Anadolu Halvetî Tekkeleri
XIX. century Anatolian Halveti Tekkes
ALİ KEMAL ZENGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinBayburt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET ÖZKAN
- Karaman İbrahim Bey imareti yapı topluluğu
The Karaman İbrahim Bey imaret construction group
ARZU KARAGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ. NERMİN ŞAMAN DOĞAN
- 14 ve 15. yüzyıl Anadolu sahası Türkçe mesnevîlerde Sebeb-i Te'lîf: Kurgu ve muhteva
Sabab-i Ta'lîf (Reason for writing) in 14th and 15th century Anatolian Turkish masnavis: Fiction and content
NAZIM TAŞAN
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KENAN MERMER