Ibiray Altmsarin-hikaye ve şiirlerinin dili (hayatı-dilciliği eserleri gramer-metin-dizin)
Linguistic style in the stories-poems of Ibiray Altinsarin (his life-scientific career-works i grammar-text-index)
- Tez No: 231559
- Danışmanlar: PROF. DR. ZEKİ KAYMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Morfoloji, Türk Dili ve Edebiyatı, Morphology, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Lehçeleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 787
Özet
Ibıray Altınsarin 1841 yılında Kostanay vilayetinin Zatabol ilçesinde doğmus ve1889 yılında yine bu ilçede ölmüstür. 19. yüzyıl sonlarında Kazaklar arasından çıkmısen önemli aydınlardan biridir. Kültür ve medeniyette çağdas halklar arasında Kazakhalkının da yerini almasını amaç edinen aydınlar arasında yerini almıstır. Hayatınınönemli bir bölümünü eğitimciliğe adamıs, uzun yıllar öğretmenlik yapmıs ve gerekliokul kitaplarını kendisi yazmıstır.Altınsarin Kazak folklor ürünlerini derleyip, yayınlayarak kültürün canlıtutulması ve gelecek kusaklara aktarılmasına da çaba harcamıstır. Kazak dili veedebiyatı çalısmalarına öncülük etmistir. Bu alandaki en önemli çalısmalarından biri?Kirgizskaya Hrestomatiya? adlı eseridir. Bu kitap Kazak Türkçesinin Kiril alfabesiyleyazılmıs ilk eseridir ve Kazak Türkçesinin kendi basına bir yazı dili haline gelmesininyolunu açmıstır.Sartlar ne olursa olsun Kazak halkına hizmet etmeyi amaçlayan Altınsarin, buamaç için meshur misyoner ?lminskiy ile de çalısmıs ve 1879 yılında Torğay'dakiokullara müfettis olmustur. Bu fırsatı çok iyi değerlendiren Altınsarin, Torğaybölgesinde yeni okulların açılmasına yardımcı olmustur, ayrıca Elek, Kostanay, veIrgız'da Kazak-Rus okullarının açılmasında büyük katkı yapmıstır.?Kirgizskaya Hrestomatiya? adı eseriyle çağdas Kazak edebiyatının kurucusuolan Altınsarin, yazdığı gramer kitabıyla da Kazak Türkçesine ait ilk gramer çalısmasınıyapmıstır.?Kirgizskaya Hrestomatiya? dil özellikleri bakımından, 19. yy'da KazakTürkçesinin ses, sekil ve cümle bilgisi ve kelime hazinesi hakkında zengin malzemeiçermektedir. Günümüz Kazak Türkçesi ile bu eserdeki dili karsılastırdığımızda, KazakTürkçesinin o zamanki yapısını muhafaza ettiğini görmekteyiz.
Özet (Çeviri)
Ibıray Altınsarin was born in 1841 in the Zatabol district of the Kostanayprovince in Kazakhstan, then in the Russian Tsardom, and died in the same place in1889. He was one of the prominent intellectuals of the Kazakhs at the end of the XIX.century. He had his place among the enlightened men wishing the Kazakhs to take theirplace among the developed nations in culture and civilisation. He dealt with educationfor most of his life, worked as a teacher and wrote the books to be used in classes.Altınsarin strived also to collect Kazakh folklore items and to publish them inorder to keep the national culture live and to transmit to the next generations. He wasavant-garde in studies of Kazakh language and literature. One of the outstanding worksof him in this area is the title ?Kirgizskaya Hrestomatiya?. This is the first book inKazakh Turkic to be written in Cyrillic letters, and paved the way to make the Kazakhdialect a literary language.Altınsarin, who wanted to serve for the Kazakh people in all conditions,cooperated even with Ilminsky, the famous missionary, for this aim. In the year 1879,he became inspector in the schools in Torgay. He made use of this opportunity, andhelped new schools open in Torgay, and contributed to the opening of Russo-Kazakhschools in Elek, Kostanay and Irgız.Ibıray Altınsarin, founder of the contemporary Kazakh literature with his title?Kirgizskyia Hrestomatiya?, wrote also the first grammar of the Kazakh Turkic.?Kirgizskaya Hrestomatiya? contains rich material for phonology, morphology, syntaxand vocabulary of the Kazakh language in the XIX. century. Compared to the currentKazakh language, it seems that this Turkic dialect keeps its structure from then on.
Benzer Tezler
- Ibıray Altınsarin 'Kel, Balalar, Okılık' (Dil incelemesi-metin-dizin)
Ibiray Altinsarin 'Kel, Balalar, Okilik' (Language analysis-text-index)
MURAT KOLAZLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN EFENDİOĞLU
- Koblandı Batır Destanı'nda tarihi ve mitolojik ögeler
Historical and mythological elements in the Epic of Koblandı Batır
ZEHRA NUR BETÜL ALTUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıKastamonu ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET KILDIROĞLU
- XIX. yüzyılda Kazak aydınların din ve eğitim görüşleri ve faaliyetleri
The religious and educational views of Kazakh intellectuals and their activities in the XIX. century
ZHANBOTA SASHKA
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHİDDİN OKUMUŞLAR
- XIX. yüzyıl Kazak yazınında ilmihaller ve itikadi içeriği
Catechisms (ilmihals) in the XIXth century Kazakh literature and their theological content
ASSYLTAY TASBOLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DinUludağ ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CAĞFER KARADAŞ
- Alaş Hareketi ve Azerbaycan Milli Hareketi, karşılaştırmalı inceleme
The Alash Movement and Azerbaijan National Movement: The comparative analysis
AHMAD HASANOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLJANAT KURMANGALIYEVA ERCİLASUN