İbn sina mantığında tümevarım
Induction in İbn Sina?s logic
- Tez No: 240835
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET KAMİL CİHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: İbn Sina, Tümevarım, Tümdengelim, Analoji, Burhan, Avicenna, Induction, Deduction, Analogy, Demonstration
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Felsefesi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 72
Özet
Mantık, insan zihninin doğru ile yanlışı ayırt edip zihnin hatalardan korunmasına hizmet eden bir disiplindir. Bu süreçte insan zihninin ulaşmak istediği en nihai nokta ise kesinlik ve zorunluluk değeri taşıyan bilgi yani burhani bilgi olmuştur. Burhani bilginin elde ediliş süreci, istidlale (kanıtlamaya) dayanır.Düşünce tarihinde istidlalin; tümdengelim, tümevarım ve analoji olmak üzere üç temel şekli ortaya konmuştur.Tümdengelim; tümel nitelikteki önermelerden, tikel önermelerin zorunlu olarak elde edildiği istidlal yöntemidir.Analoji ise; iki şey veya durum arasında mevcut benzerliklerden hareketle söz konusu şey veya durumdan birine ait hükmü, diğerine de taşıma işlemidir.Bu çalışmanın merkezini oluşturan tümevarım yöntemi ise; zihnin tikel önermelerden hareketle tümel yargılara ulaşması işlemidir. Tümevarım işlemi; temelini oluşturan tikellerin; hakkında hükme varılmaya çalışılan evrenin sınırları kapsamındaki tikellerin tamamını içerip içermemesine göre ikiye ayrılır. Şayet tümevarım işlemi, işlem yapılan evrenin tüm fertlerini içeriyorsa tam (biçimsel) tümevarım adını alır. Ancak tümevarım işlemi, hakkında hükme varılmaya çalışılan evrenin tüm fertlerini değil de bir kısmını içerip, içermediği fertlere yönelik de hüküm ortaya koyma iddiasını taşıyorsa söz konusu işlem eksik ( bilimsel/ gerçek ) tümevarım adını alır.Tümevarım işleminden kasıt çoğunlukla eksik tümevarımdır. Çünkü bilimsel gelişmelerin temelini oluşturan, yeni bilgi üretimine olanak sağlayan işlem eksik tümevarımdır. Yine teorik tutarlılık nedeniyle eleştirilerin odağında olan işlem de eksik tümevarımdır.Zorunluluk değeri taşıması yönüyle burhan (kesin kanıt) olarak adlandırılan bilgiye ulaşma sürecinde hangi yöntemin daha kullanışlı olduğu, düşünce tarihinin başlıca sorularından biri olarak süregelmiştir.Bu çalışmanın amacı ise istidlalin üç şeklinden biri olan tümevarım yönteminin; teorik boyutunu ve gelişimini ele alarak söz konusu yöntemin büyük İslam filozofu İbn Sina nazarındaki değerini incelemektir.
Özet (Çeviri)
Logic aims to protect to the human mind?s error. Its known logic discipline examines thinking truth or incorrect.Scientific studies aim to get accurate information. This truth information is called demonstration.The evidence is process to reached demonstration. Methods of the evidence are deduction, induction and analogy.Inductive method reaches all parts. If it?s full of the parts is called completely induction. But its consist of a limited number of parts is called incomplete or scientific induction.Avicenna is a great Islamic philosopher who studied in the logic, medicine, psychology and many other sciences.Induction is method that uses in the scientific process. This method aims to reach all. But induction uses pieces.There are kind of induction. They are formal (completely) induction and scientific (incomplete) induction.According to Avicenna; formal induction that existences all of part is kind of induction. But it doesn?t use scientific studies. Because it can?t product new knowledge.Scientific induction reaches all that uses limited pieces. Because it?s might be wrong. In this respect scientific induction is not guarantee in the scientific process. Because it?s up to limited information.The main purpose of this study to examine inductive method?s value that in the Islamic philosopher Avicenna.
Benzer Tezler
- İbn Sînâ'nın fizik ve metafiziği arasında insanî nefs teorisi
Ibn Sina's theory of human soul between his metaphysics and physics
GALİPCAN ALTINKAYA
- İbn Sina mantığında modalite
Modalities in avicenna's logic
YUSUF DAŞDEMİR
Doktora
Türkçe
2016
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSAMETTİN ERDEM
- İbn Sînâ mantığında şartlı kıyaslar
Hypothetical syllogism in the logic of avicenna
AYŞE ŞAVKLIYILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
FelsefeSüleyman Demirel ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜLYA ALTUNYA
- İbn Sina mantığında kıyasın öncülleri
Syllogism premises in logic of avicenna
NURSEMA KOCAKAPLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
FelsefeUludağ ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HİDAYET PEKER
- Fahreddin er-Râzî'nin önerme anlayışı
Fakhr al-Dīn al-Rāzī's conception of proposition
FATMA KARAİSMAİL