Türk devrimi ve devrim mimarlığı evrensellik temelinde bir araştırma
Turkish revolution and revolution architecture - A study based on universality
- Tez No: 252194
- Danışmanlar: PROF. DR. FERHAN YÜREKLİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bina Bilgisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 201
Özet
Bu çalışmanın amacı Türk Devrimi ve devrim mimarlığını dünya tarihi içinde evrensellik bakış açısıyla yeniden değerlendirmektir. Bu değerlendirmede; evrensellik kavramı, Türk devrimi ? Aydınlanma devri ? Fransız Devrimi karşılaştırması ve mimari araştırma alanı olarak da Paris ve Ankara kentleri ele alınmıştır.Mimarlık tarihi çalışmalarında Türk Devrimi ve devrim mimarlığı konu edilince alışılagelmiş bir tarihsel sıralamaya gidilir. Buna göre Osmanlı devri ve devamındaki Türk mimarlığı, XVIII. yüzyılda Barok, Rokoko, Ampir, XIX. yüzyılda seçmeci-canlandırmacı, yüzyılın sonu ve XX. yüzyıl başında I. Ulusal Mimarlık, Cumhuriyet'in kurulmasından sonra Batıcı-kübik-modern ve yüzyılın ortalarında da II. Ulusal Mimarlık olarak özetlenmiştir. Bu tarihsel sıralama yapılırken Batı uygarlığındaki tarihsel gelişim ile paralellik kurulmaya çalışılmış; düşünsel ve toplumsal gelişim göz önünde tutulmak istenmiştir. Ancak, burada atlanan bir nokta vardır: düşünsel ve toplumsal altyapının aslında Osmanlı ve Türk gelişimine uymadığı gözardı edilmektedir.Türk Devrimi ve devrim mimarlığını zaman skalasından bakarak Avrupa'daki gelişmelerle değerlendirmek yanlış sonuçlara götürmektedir. Bu bakış açısı Osmanlı İmparatorluğu'nda XVIII. yüzyıldaki iyileştirme çabalarını Aydınlanma olarak nitelerken Türk Devrimi'ni de temeli olmayan bir modernleşme projesine oturtmaktadır. Zaman skalasının böyle bir karşılaştırmada uygulanamayacağı, uygarlık yolunun başlangıcını hazırlayan matbaa örneğinden ortaya çıkmaktadır. Avrupa ülkeleri ile Osmanlı İmparatorluğu arasında matbaanın kullanıma geçmesi açısından ikiyüzelli yıllık bir fark vardır. Bu durum zaman skalasındaki faz kaymasını da ortaya koymaktadır.Oysa ki, evrensellik perspektifinden yapılacak bir yaklaşım, sadece Türk Devrimi ve devrim mimarlığını doğru değerlendirmekle kalmamakta; aynı zamanda kıyaslamalı olarak Osmanlı mimarlığını da tarih içindeki yerine oturtmaktadır. Evrensellik değerinden çıkartılan ölçüt, mimarlığın arka planının da incelenmesine olanak vermekte; mimari ürünü biçemin ötesinde değerlendirmeye de imkan tanımaktadır. Evrensellik değeri daha önceki çağlarda da çeşitli bağlamlarda tanımlanmıştır ancak Aydınlanma Devri evrenselliğe ?tam bağımsızlık? anlamını vermiştir. Bu anlam ?evrensel insan? ve ?evrensel bilim? boyutlarında kendi göstermektedir. Aydınlanma bağımsızlık yolunda insanın ilerlemesi için mücadele etmiştir. Bu mücadele üç ana dogma ile hesaplaşma çerçevesinde gerçekleşmiştir: Monarşi ? Kurumlaşmış din ? Metafizik düşünce. Bu çalışmada, Aydınlanma'nın bu dogmalarla mücadele çerçevesinde tanımladığı evrensellik bir ölçüt olarak devrim mekanlarını değerlendirmekte kullanılmıştır.XVIII. yüzyıl Fransız devrim mekanı Paris ile XX. yüzyıl Türk devrim mekanı Ankara evrensellik ölçütüyle incelendiğinde; iki devrim de Monarşi dogması ile mücadele etmiş, her iki devrim de yeni bir başkent kurmak isterken sadece Türk Devrimi bunu başarmıştır. İki devrim de monarşiyi yıkarak cumhuriyeti kurmuş, iki kentte de yönetsel ve hukuksal binalar inşa edilmiştir. Halkın özgürlüğünü ve ilerlemesini hedef alan bu iki devrim, mimarlık alanında da halk için tasarıma yönelmiştir. Her iki devrim de kendi değer ve kavramlarını kentsel mekana mimarlık üzerinden yansıtmışlardır. Fransız ve Türk devrim mimarlıkları, geleneği ve taklidi reddetmişler, tasarımda aklı esas alarak kurumlaşmış din dogması ile mücadele etmişlerdir. İşlevsellik ve yararcılık her iki devrim mimarları için de tasarımın araçları olmuştur. Bilimsel düşünce hem tasarım hem de mimarlık eğitiminde temel alınmıştır. Mimari ürün yaratmada bilimden yararlanma esası teşkil etmiş; metafizik düşünce dogması ile mücadele eden bu yaklaşım, biçim, yapım yöntemi ve malzeme alanlarında da devrim gerçekleştirmiştir.Bu sonuçlar Türk Devrimi'ni Aydınlanma'nın tanımladığı evrensellik temelinde Fransız Devrimi ile birleştirmekte; iki devrimin biçimlendirdikleri devrim başkentlerini de düşünce, eylem ve mimari ürün boyutlarında ilişkilendirmektedir.
Özet (Çeviri)
Present project is aimed to reconsider Turkish Revolution and revolution architecture in more universal point of view. This evaluation takes the idea of universality, Turkish Revolution, Age of Enlightenment, and French Revolution into consideration. Two cities, Paris and Ankara were selected for architectural research field.Most studies concerning with Turkish Revolution and revolution architecture have an arrangement based on historical perspective. According to this, the age of Ottoman Empire and consecutive Turkish architecture summarized as ecclectisist-revivalist, first and second national architecture periods corresponding to XVIII, XIX and XXth centuries, respectively. This approach is tried to keep the historical evaluation of Western civilization in parallel with Turkish architecture. However, one important point is missing: the intellectual and social background of western civilization do not properly match with Ottoman and Turkish development.Tailoring Turkish Revolution and revolution architecture according to time perspective and estimating it by the developments taking place in Europe lead us to come inappropriate conclusions. While this point of view calls the improvement efforts of Ottoman Empire in XVIIIth century as ?enlightenment?, puts Turkish Revolution on a modernism project which is devoid of strong basis. Unsuitability of time scale for this type of comparison shows itself in the example of printing press. The invention of printing press stands at the beginning of civilisation road, although this facility reaches to Ottoman Empire with some delay, approximately 250 years. This delay clarifies the phase shift between Western civilization and Ottoman Empire.On the other hand, an universal approach not only evaluates Turkish Revolution and revolution architecture correctly but also settles Ottoman architecture down its place in history. The criterion derived from universality makes possible to evaluate the background of architecture as well as helps to appreciate the product more than its style. Although the concept of universality described in various ways in previous times, during the age of enlightenment it gained another meaning such as ?absolute independence?. This meaning expressed itself in concepts of ?universal man? and ?universal science?. Enlightenment struggled with three main dogmas namely, monarchy, institualized religion and metaphysics to move mankind forward in the way of independance. The universality which is described in the context of struggle between enlightenment and these dogmas was used as a criterion to evaluate the places where the revolutions take place.Paris and Ankara, two different places in the world; evidenced revolutions in different times, XVIIIth and XXth century, respectively. Both French and Turkish revolutions struggled with monarchy, institualized religion and metaphysics. Although both tried to establish a new capitol city, only Turkish Revolution succeeded. French and Turkish Republics were established afterwards. Govermental buildings were constracted in Ankara and corresponding counterpart, Paris. These two revolutions which are aiming to civilization and liberty of nations; put primary importance on design for people. Both revolutions reflected their concepts and values on cities by means of architecture. French and Turkish revolution architecs refused traditional way in design, rather have rationalism in mind and struggled with institualized religion. Rationalizm is preffered not only for design but also for architectural education. In the struggle with metaphysics, scientific approach is taken as the only helping hand in architectural productivity. This approach propelled the concept of shape and design, construction and material.In conclusion, Turkish Revolution matches with French Revolution by a common denominator called ?universality? which is described in Enlightenment concept. Capitol cities of these revolutions are also comparable with each other in theory, operation and architectural productivity.
Benzer Tezler
- Mimarlıkta özgünlük arayışları: 1950-60 arası Türkiye modernliği
The issue of originality in architecture: Turkish modernity in the period of 1950-60
İLKER FATİH ÖZORHON
Doktora
Türkçe
2008
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TÜRKAN ULUSU URAZ
- Art Nouveau, Art Deco ve Bauhaus arasında, İstanbul mimarlığında üslup melezlenmeleri: İnönü caddesi özelinde cephe analizleri üzerinden bir okuma
Hybridizations of styles between Art Nouveau, Art Deco and Bauhaus in Istanbul architecture: A reading on facade analysis specific to İnönü avenue
ULUÇ ALGAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELVAN ERKMEN
- Çağdaş Türkiye mimarlığında aidiyet sorunu
The Question of allegiance in contemporary Turkish architecture
HAKAN T. ŞENGÜN
- Kentsel dönüşüm çalışmalarında uzlaşma süreçlerinin stratejik ve bütüncül bir bakış açısıyla incelenmesi: Bayrampaşa Eski Cezaevi Alanı örneği
Kentsel dönüşüm çalışmalarında uzlaşma süreçlerinin stratejik ve bütüncül bir bakış açısıyla incelenmesi: Bayrampaşa Eski Cezaevi Alanı Örneği
HASAN HÜSEYİN OKUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEVKİYE ŞENCE TÜRK
- İstanbul'da bulunan bazı saray bahçelerinin yapısal ve bitkisel dokusunda batılılaşmanın etkilerinin incelenmesi
Analysis of the effects of westernization on structural and vegetational texture of certain palace gardens in İstanbul
MAKBULENUR BEKAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Peyzaj MimarlığıKaradeniz Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA VAR