Geri Dön

Artuklu sikkelerinde yazı ve süsleme kompozisyonu

Writing and decoration compozitions on Artuqid coins

PDF İndir

  1. Tez No: 257652
  2. Yazar: RAMAZAN UYKUR
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HAKKI ACUN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Arkeoloji, Sanat Tarihi, Archeology, Art History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2010
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Gazi Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 514

Özet

Tez; Türkiye il, arkeoloji ve etnografya müzelerinde bulunan Artuklu devrine ait sikkelerdeki yazılar okunarak, süslemeler tahlil ve tasnif edilmesi kapsamında, sanat tarihi disipliniyle bilimsel bir çalışma ortaya koymayı temel amaç edinmiştir.Artuklu sikkelerinin, ticari bir araç olmanın yanında, iletişim kaynaklarının kısıtlı olduğu Ortaçağ ortamında bir bilgi kaynağı, bir propaganda malzemesi ve melikin halka ulaşımdaki kitlesel iletişim aracı biçiminde kullanıldığı anlaşılmaktadır.Üzerlerinde yer alan unsurlara göre: geometrik, bitkisel ve figürlü süsleme olarak gruplanan sikkelerde; yapılan araştırmamıza göre, XI. yüzyıldan itibaren Bizans sikkelerinden kopya, Hristiyanlık betimlemelerinin kullanıldığı, XI. yüzyılın ortalarından sonlarına kadar -istisna örnekler olmakla birlikte- Sasani, Grek, Roma ve Bizans tarzında gücün ve iktidarın sembolü portreler yaygınlaştığı görülmüştür.XII. yüzyılda ise, İslam öncesi Türklerde görülen, yıldız kültü ve astral mitler, Ortaçağ mistisizminde astrolojiye verilen önem ile birleşerek gezegen ve burç sembollerine dönüşmüştür. XII. yüzyılın sonlarına doğru, Moğol işgalleriyle birlikte eski Türklerde maddi kültürü oluşturan izler canlanarak tören/toy sahneleri, Türklerde Kağan'ın ?kadim oturuş biçimi? olan bağdaş kurmak ve tahtta oturmak gibi Orta Asya tarzında imgeler öne çıkmıştır.XIII. yüzyıldan itibaren ise, Çift başlı kartal, arslan-Güneş ve kentavros gibi mitolojik anlamlar taşıyan yaratıkları görmeye başlamaktayız.Sikkelerde karşımıza çıkan kadın-erkek portrelerinin, ikonografik anlam veren mitolojik yaratıkların, Asya, Mezopotamya ve Anadolu'nun binlerce senelik inançları arasında olan, Grek-Roma ve Bizans sanatında son şeklini aldığı haliyle, Artuklular döneminde geçmişteki anlamlarını yitirerek, sembolik, astrolojik, koruyucu bir tılsım, nazar veya dekoratif olarak işlenmiş olduğunu düşünmekteyiz. Yerel sanat yapıtlarından etkilenmiş Artuklu sikkelerinde; kıyafet, saç ve başlıklarda Grek, Helenistik, Roma ve Bizans etkileri ağır basmakla birlikte, pek çok sikkedeki portrenin yüz özellikleri Türk tipi olarak tanımlanan ?Ay yüzlü, badem gözlü? Uygur tipinde betimlenmiştir.Bir Artuklu sikkesinin devlet tarafından basıldığı, dolayısıyla bir evrak olduğu, resmi bir söyleminin olduğu unutulmamalıdır. Bu söylem çoğu kere dönemin siyasetine politik bir bakış olduğu gibi, üzerindeki portre ve büst betimlemelerinin, -yazılarda olduğu gibi- hükümdarın simgesi olduğu sonucuna varılmaktadır. Ancak, şu da bir gerçektir ki simgeler yaratıldığı kültürde bir anlam kazanmakta; konuya yabancı bir toplumda anlaşılması beklenmemelidir. Bu anlamıyla, Artuklu sikkelerinde gördüğümüz portre simgeleri ile verilmek istenen sikke portresindeki efsanevi kişilikle özdeşleştirilme imgesinin başarılı olması beklenmemelidir.

Özet (Çeviri)

UYKUR, Ramazan. ?Writing And Decoration Compozitions On Artuqid Coins?, Ph D Dissertation, Ankara, 2010.The main aim of the dissertation is to make classification of the Artukid coins which are housed in the museums in Turkey, according to their ornamentations and inscriptions and to evaluate the results of the classification in the scope of art history.Beyond the Artukid coins were the main apparatus of the commercial trade in middle age, they also reflected the political agendas of their patrons. In other words, Artukid coins with their inscriptions and images were used to announce the political messages of Artukid rulers.Artukid coins divided into three groups according to their decoration as coins with figurative, and vegetal decoration and inscription. In the first half of the 11th century the themes derived from Christian iconography were seen on Artukid coins. The iconography of these coins was probably copied from the Byzantium examples. However, from the mid 11th century, the portraits copied from Sasanid, Roman, Byzantium and Greek art, were applied on the coins which presumably symbolized the power of the Artukid governors.The repertoire of the ornamentation on Artukid coins had changed in the 12th century. Astrological images and constellation which were popular subjects of the art in the middle age became the theme of Artukid coins. Moreover after Mongol invasion, central Asian motifs penetrated into Artukid art. For example, the image of cross-legged figure which represents the ruler in Central Asian Turkish art became one of the most popular themes illustrated on Artukid coins. Beside, double-headed eagle and the combination of lion and sun were the popular motifs seen on the coins in the 13th century.Although the popular themes seen on Artukid coins like mythological creatures and portraits of anonymous male and female figures had deep mystical meanings in the Mesopotamian and Anatolian art, they probably lost their meanings in the Artukid art and were most likely used for talismanic purposes. A new portrait style, almond-shaped eyes, round cheeks, so-called ?Turkish type? penetrated into Artukid iconography. The transmission of central Asian motifs into Artukid art shows the different aspects of the influences on it.Artukid coins are not only simple tools of the trade but also they reflect the political agendas of their patrons which means Artukid ruler. Thus, every detail on the coins has iconographical meanings which have to be evaluated in a broader context

Benzer Tezler

  1. Tez No

    811360

    Van Müzesinde bulunan bir grup erken dönem Türk İslam sikkesi

    A group of early Turkish Islamic coins found in Van Museum

    ŞEVKET BEYİŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ERCAN ÇALIŞ

  2. Tez No

    742089

    Tunceli Müzesi'nde bulunan İslami dönem sikkeleri

    Coins of the Islamic period in the Tunceli Museum

    ÖMER FARUK ATAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    ArkeolojiVan Yüzüncü Yıl Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. OKTAY BAŞAK

  3. Tez No

    313378

    Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'nde bulunan XII. ve XV. yüzyıllara ait Beylikler Dönemi sikkeleri

    Başlık çevirisi yok

    MUSTAFA POLAT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    Sanat TarihiYüzüncü Yıl Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. BÜLENT NURİ KILAVUZ

  4. Tez No

    481386

    Mardin Müzesindeki Türkiye Selçukluları ile tâbi Artuklular ve El-Cezîre zengîlerinin sikkeleri (467-708 / 1075-1308)

    Turkey's Selçukluları in Mardin Museum and ruined articles and religions cocknology (467-708 / 1075-1308)

    SIDDIK ÖNCÜ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    MüzecilikMarmara Üniversitesi

    Türk Tarihi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. SADİ SÜLEYMAN KUCUR

  5. Tez No

    714034

    Roman and Byzantine Legacy on the Artuqid Coinage with a Corpus of the Artuqid Coins in the Barber Institute Coin Collection

    Artuklu Sikkeleri Üzerinde Roma ve Bizans Mirası ve Barber Enstitüsü Sikke Koleksiyonundaki Artuklu Sikkeleri Kataloğu

    ALİ MIYNAT

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2011

    TarihThe University of Birmingham

    Ortaçağ Tarihi Ana Bilim Dalı

    DR. EURYDICE GEORGANTELI

Geri Dön