İran'da milli kimlik inşası Farslık ve Şiiliğin içselleşmesi ( Şeriati, Motahhari ve Bazergan'ın düşünceleri üzerine)
Construction of national identity in İran; internalization of Persian-ness and Shiite-ness (on opinions of Shariati, Motahhari, and Bazargan)
- Tez No: 257821
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NİLÜFER ÖZCAN DEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Siyasal Bilimler, Sosyoloji, Political Science, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Kimlik, Milli kimlik, Dini Kimlik, Şiilik, Farslık. İranlılık, Identity, National Identity, Religious Identity, Shia, Iranianism
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Bölümü
- Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 88
Özet
Bu çalışmada İran'da milli kimlik inşa süreci ele alınmıştır. İran'da milli kimlik inşası geniş bir yelpazeyi kapsadığı için bu konu üzerinde fikir sahibi olan üç düşünür ile çalışmamızı sınırlandırdık. Çalışmamıza konu olan üç düşünür; sosyolog Ali Şeriati, din adamı Mortaza Motahari, siyasetçi Mehdi Bazergan olmuştur. İran'da milli kimlik tanımlamalarında üç yaklaşım bulunmaktadır. Birinci yaklaşıma göre; İran milli kimliği İslam dininin İran'a gelmesinden öncedir. İslam dini İran milli kimliğini karşısındadır. Bu yaklaşım daha çok 1979 İran İslam Devrim öncesi resmi milli kimlik tanımı olarak da Pehlevi döneminde geçerliydi. İkinci yaklaşıma göre; İran milli kimliği İslam'ın İran'a gelmesi ile başlamıştır. Burada milli kimlik dini bir kimlik olarak ortaya çıkmakta ve daha çok din adamları tarafından özellikle İran İslam Cumhuriyetinin kurucusu olarak bilinen Humeyni tarafından dile getirilmiştir. Üçüncü yaklaşıma göre ise İran milli kimliği İslam öncesi ve sonrasındaki İran'da ortaya çıkan Şiilik ile bir araya gelerek oluşmuştur. Bu yaklaşım kendi içerisinde bir bütünü teşkil etmemektedir. İran'da milli-dini akımlar ve İran İslam Cumhuriyeti resmi kimlik ideolojisi bu yaklaşıma dayanmaktadır. Yukarıda adını kullandığımız 3 fikir sahibi kişi ise dini-millik akım içerisinde yer almaktadırlar.İran'ın milli kimlik yapılanmasında din faktörü önemlidir. Din faktörü içerisinde ise İslam ve Şiilik İran kapsamında etkili değişkenler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun yanı sıra İran dili olarak Farsça yine başka bir değişken olarak İran milli kimlik oluşmasında önemli rol oynamaktadır. Yukarıda adı geçen üç fikir sahibi kişinin düşüncelerinde de Fars dili ve Şiiliğin İran milli kimlik inşasında rolleri açık şekilde dile getirilmiştir. Bu üç düşünür ?İranlı Kimdir?? sorusuna yanıt arayarak hem İslam öncesi İran'a hem de İslam sonrası İran'a vurgu yapmaktadırlar. Onlara göre İran kültürü İslam dininden etkilendiği kadar, İslam dini de İran kültüründen etkilenmiş ve Şiilik şeklinde ortaya çıkmıştır. Yani Şiilik İran kültürünün bir ürünü olarak gösterilmeye çalışılmaktadır. İran'da Farsların dışında, Türkler, Araplar, Kürtler, Belüçiler? de yaşamaktadır. Türkler İran'da bin yıllık hakimiyet geçmişine sahip olmalarına rağmen İran milli kimlik inşasında onların dilleri ve kültürleri bir değişken olarak gösterilmemektedir.İslam dünyasında Şiilik mezhebinin başını çektiği İran'da bu mezhebin İranlılaştırılmış (farslaştırılmış) olduğunu görmekteyiz. Hadislere dayanarak Hz. Mohammed'in ve Hz. Ali'nin İranlıları (Farsları) övmesi, Şiilerin 3. İmam'ı olarak bilinen İmam Hüseyin'in eşinin İran son şahının kızının olması, İmam Hüseyin ve İran'ın eski kahramanlarından olan Siyavuş ile kıyaslanması Şii mezhebinin farslaştırma sürecindeki örnekler olarak karşımıza çıkmaktadır. İran'da Şiiliğin ortaya çıkışındaki İran milliyetçiliğinin Arap milliyetçiliğine karşı önemli rolü olduğu söylenmektedir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACTKHOSHBAKHT, Lotfali. Construction of national identity in Iran; internalization of Persian-ness and Shiite-ness (On opinions of Shariati, Motahhari, and Bazargan). Master?s Thesis. Ankara, 2010.In this study, through the process of construction of national identity in Iran the religion, language and nationality factors have been covered. As the process covers a wide range, we preferred to limit the study to 3 persons who hold a view on the topic. Sociologist Ali Sheriati, Cleric Mortaza Motahari and Politician Mehdi Bazergan are the three thinkers who are the subjects of this study. In Iran, there are three approaches to the national identity definition. According to the first approach, Iran?s national identity developed before Islam and Islam stands against the national identity of Iran. This approach was influential during the Shah Pahlavi era before the Islamic Revolution of 1979. According to the second approach; the Iranian national identity developed after Islam dominated Iran. This approach presents the Iranian national identity as a religious one and is advocated by clerics, especially by Khomeini, the founder of the Islamic Republic of Iran. According to the third approach; the Iranian national identity is a combination of the pre-Islamic era and post Islamic Shia. This approach has a unity in itself. The national-religious movement in Iran and the official identity ideology of the Islamic Republic of Iran are based on this approach. The above mentioned three thinkers are the representatives of the national-religious movement.Religion plays a major role in Iran?s national identity structure process. In Iran, Islam and Shia appear as the two strong variables of the Religious factor. Farsi (Persian Language) is another variable which plays a part in the development process of the Iranian national identity. The above mentioned thinkers also clearly state that Farsi plays a role in Iran?s national identity structure process. These three thinkers are looking to answer the question: ?Who is the Iranian?? and are emphasizing on both the pre-Islamic and the post-Islamic Iran. According to them, Islam and the Iranian culture have mutually influenced each other and Islam came forth in the form of Shia. This means; Shia is represented as a product of the Iranian culture. Turks, Arabs, Kurds, and Beluchis are the other ethnic communities living in Iran alongside with the Persians. Turks have ruled Iran for more than a thousand years, still, their language and culture are not considered to be a constituent of the Iranian national identity.In Iran ?which is the leader of the Shiite Islamic World-, we see that Shia has been ?Persified?. Prophet Mohammed?s and Ali?s words praising the Iranians (Persians), Imam Hussein?s ? known as the third Imam of the Shiite Sect ? marriage to the daughter of the last Iranian Shah and phrases that compare Imam Hussein with the ancient Persian Hero Siyawush are the examples of the Persification efforts of the Shiite sect. It is told that the element of Iranian nationalism in the emergence of Iranian Shia, plays a major role against Arab nationalism.
Benzer Tezler
- İran'da uygulanan politikalar bağlamında Türk kadınının kimlik ve dil aktarım sürecindeki rolü
The role of Turkish women in the process of identity and language transfer in the context of the policies implemented in Iran
HAJAR KABIRI
- Osmanlı Devleti'nde 19.yüzyılın ikinci yarısında evliliğe tahdit tedbirleri: İranlılarla evlilik yasağı
Restrictions on marriage in the second half of the 19th century in the Ottoman Empire: Prohibition of marriage with Iranian
VEDAT YURT
- 'Vatan için ölmek': Türkiye'de şehit asker kültünün sosyo-politik inşası ve şehit aileleri dernekleri
'Dying for the motherland': The socio-political construction of martyr soldier cult and martyr family associations in Turkey
ŞAFAK AYKAÇ
- Azerbaycan'ın yakın tarihinde milli kimlik arayışları üzerine sosyolojik bir inceleme
Başlık çevirisi yok
ABULFEZ SÜLEYMANOV
- İranlı Türkolog Dr. Cevad Heyet'in Türkçe dil yazıları
Turkish language writings of Iranian Turkologist Dr. Cevad Heyet
RABİA YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. AYŞE İLKER