Eleştiri, toplum ve bilim: Frankfurt Okulu üzerine bir inceleme
Critique, society and science: An examination on Frankfurt School
- Tez No: 258276
- Danışmanlar: PROF. DR. KURTULUŞ DİNÇER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Eleştiri, Toplum, Bilim, Doğalcılık, Akıl, Kuram, Uygulama, Pratik, İdeoloji, Teknoloji, Critique, Society, Science, Naturalism, Reason, Theory, Application, Practice, Ideology, Technology
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 279
Özet
Bu çalışmada, bilimsel pratiklerde yaşanmakta olan sorunlara felsefi açıdan ne tür müdahale olanakları önerilebileceği sorusu ele alınmıştır. İnsan ve toplum bilimleri bağlamında yanıtlanmaya çalışılan bu sorunun irdelenmesinin gerekçesi; her şeyin serbest piyasa ekonomisine eklemlendirilmesiyle anlamını ve değerini yitirdiği günümüzde, tıpkı diğer toplumsal etkinlikler gibi bilimsel etkinliklerin de kapitalizmin temel söylemleri ve taleplerine bağımlı bir şekilde yürütülmesidir. Bu bağlamda bilimsel çalışmalar, kapitalist sistemin yeni taktik ve stratejilerinin üretilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Yaşanmakta olan bu durumun en belirgin ifadesi theoria ve uygulama arasındaki ilişkide açığa çıkmaktadır. Bu ilişki incelendiğinde salt pragmatik kaygılarla gerçekleştirilen bilimsel çalışmalarda; kuramsal mantığın uygulamanın mantığının hizmetine girdiği sonucuna varılmaktadır. Kısaca bilim ve düşünce dünyasındaki temel problem, theorianın uygulamaya feda edilmesi şeklinde tanımlanabilir. Bu problem çerçevesinde bilimsel pratiklerin toplumsal hayatla bağlantılandırılarak eleştirilmesi gerekli gözükmektedir.Çalışmanın merkezine oturan bu amaç, Frankfurt Okulu'nun eleştirel teori düşüncesiyle gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle, çalışmanın birinci bölümünde Frankfurt Okulu'nun `felsefe' ve `eleştiri' kavramlarına yüklediği anlamlar açıklanmıştır. Bu bağlamda ilk olarak eleştirel teori geleneği düşünürlerinin, felsefenin toplumsal işleviyle Marksist düşünceyi `materyalist kuram' ve `teori ve pratik' kavramları çerçevesinde nasıl ilişkilendirdikleri üzerinde durulmuş, daha sonra da ideologiekritik ekseninde içkin eleştiri, düşünümsellik ve özgürleşme kavramlarına bakışları ele alınmıştır.Çalışmanın ikinci bölümü Frankfurt Okulu'nun toplum anlayışına ve analizine odaklanmıştır. Bu analiz iki temel başlık altında ele alınmıştır. Bu başlıklardan ilkinde toplum ve tarih ilişkisi irdelenmiştir. Bu bölümde eleştirel toplum teorisinin toplum tasarımı ve bu tasarımın özellikleri değerlendirilmiştir. İkinci olarak kapitalist toplum, birey ve doğa ilişkisi üzerinde durulmuştur. Bu ilişkinin irdelenmesi esnasında incelenmiş olan kavramlar; otorite, bilim, rasyonalite ve teknolojidir.Çalışmanın son bölümünde Frankfurt Okulu'nun bilim anlayışı ele alınmıştır. Bu inceleme için iki kavram tercih edilmiştir: `kuram' ve `akıl'. Başka bir ifadeyle, üçüncü bölüm, Frankfurt Okulu düşünürlerinin kuram ve akıl kavramlarına bakış açılarının ayrıntılı bir analizidir. Bu bağlamda ilk olarak Horkheimer'ın, geleneksel ve eleştirel kuram kavramsallaştırmaları üzerinde durulmuştur. İlk kısım bu şekilde tamamlandıktan sonra akıl analizine ve tartışmasına geçilmiştir. Bu tartışmada araçsal aklın temel özelliklerinin neler olduğu ve tarihsel olarak nasıl kurulduğu gösterilmiş ve daha sonra araçsal aklın eleştirisiyle birlikte nesnel akıl kavramı; deney, yöntem ve eleştiri kavramları aracılığıyla ele alınmıştır.Sonuç bölümünde ise, `eleştiri, toplum ve bilim' kavramları aracılığıyla bilim dünyasında yaşanmakta olan soruna felsefi açıdan ne tür müdahale olanakları önerilebileceği sorusu yanıtlanmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
This study examines the question of what kinds of possibilities of philosophical intervention into problems experienced in scientific practices can be suggested. The ground for the investigation of this problem, the answer to which is sought within the context of human and social sciences, is that in the current predicament, where everything loses its meaning and value by being articulated with the market economy, scientific studies just like other social activities are conducted in a way that is dependent on basic discourses and demands of capitalism. In this context, scientific studies play an important role in the production of new tactiques and strategies of the capitalist system. This situation is exposed in the relationship between theoria and application. Once this relationship is examined, it is concluded that scientific studies that are carried out for solely pragmatic reasons evince the subordination of the logic of theory to the logic of application. The basic problem in the world of science and thought can be briefly defined as a sacrifice of theoria to application. Within the framework of this problem, it seems that a critique of scientific practices by relating them to social life is necessary.This central objective of the study is attained with the critical theory of Frankfurt School. For this reason, the meanings given to the concepts `philosophy? and `critique? by the Frankfurt School are explained in the first chapter. First, it is emphasized how the thinkers within the tradition of critical theory relate the social function of philosophy with Marxist thinking within the frameworks of `materialist theory? and `theory and practice.? Second, their perspective on concepts of critique, reflexivity, and emancipation are discussed around the axis of ideologiekritik.The second chapter of the study is focused on the conception and analysis of society by the Frankfurt School. This analysis is undertaken in two subsections. First, the relation of society to history is investigated. Here the societal design of the Frankfurt School and its features are evaluated. Second, the relations between capitalist society, individual and nature are scrutinized. The concepts of authority, science, rationality and technology are examined in this context.In the last chapter the Frankfurt School?s conception of science is discussed. For this analysis the concepts of `theory? and `reason? are selected. Namely, the third chapter is a detailed analysis of the Frankfurt School thinkers? perspectives on the concepts of theory and reason. First, Horkheimer?s conception of traditional and critical theory is examined. Following this, the focus shifts to the analysis of reason and discussion. The demonstration of main features of instrumental reason and its historical construction is followed by criticism of instrumental reason and analysis of substantive reason through the concepts of experiment, method and critique.In the conclusion, an answer to the question `what kinds of philosophical interventions in the problems of the world of science are possible? is sought through the concepts of `critique, society and science.?
Benzer Tezler
- Leisure as criticism in architectural texts
Mimarlık metinlerinde bir eleştiri aracı olarak Leisure kavramı
BERNA GÖL
Doktora
İngilizce
2017
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BELKIS ULUOĞLU
PROF. DR. BÜLENT TANJU
- Gaskell's North and South, Dickens's Great Expectations and Hardy's Jude the Obscure: A dialectical social criticism
Elizabeth Gaskell'ın North and South, Charles Dickens'ın Great Expectations ve Thomas Hardy'nin Jude the Obscure romanlarına diyalektik eleştiri
ÖMER ÖĞÜNÇ
Doktora
İngilizce
2015
DilbilimHacettepe Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HURİYE REİS
- Uluslararası ilişkilerde Neo-Gramşiyan yaklaşım: Robert W. Cox ve eleştirel teorisi
Neo-Gramscian approach in international relations: Robert W. Cox and his critical theory
DOĞAN ARAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Uluslararası İlişkilerSelçuk ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEZİR AKYEŞİLMEN
- Die Sprache und der Sprachstil Arno Schmidt's in: 'Die Gelehrtenrepublik'
Başlık çevirisi yok
ZİHNİ TUNCER
