XVII. yüzyıl ikinci yarısında etkin bir Bani ailesi: Köprülüler
An efficient family of patronage in the second half of 17th century: Köprülüler
- Tez No: 263213
- Danışmanlar: DOÇ. DR. YILDIRAY ÖZBEK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Tarih, Art History, History
- Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Köprülüler, Banilik, Köprülü Mehmet Paşa, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Ottoman, Koprululer, Patronage, Koprulu Mehmet Pasa, Koprulu Fazıl Ahmet Pasa, Merzifonlu Kara Mustafa Pasa
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk İslam Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 550
Özet
Bu çalışmanın konusunu, XVII. Yüzyıl ikinci yarısında Osmanlı İmparatorluğu'nda önemli görevlerde bulunan Köprülü ailesi üyelerinin, İmparatorluk toprakları içerisinde girişmiş oldukları imar faaliyetleri oluşturmaktadır. Köprülüler, Köprülü Mehmet Paşa'nın 15 Eylül 1656 tarihinde sadrazam olarak atanmasından sonra, Osmanlı bürokrasisinde etkin olmaya başlamış ve birçok bürokrat yetiştirmiş bir ailedir.Çalışmada, Köprülü Mehmet Paşa, eşi Ayşe Hanım, Fazıl Ahmet Paşa, Fazıl Mustafa Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Amcazade Hüseyin Paşa, Köprülüzade Numan Paşa, Köprülüzade Abdullah Paşa, Köprülüzade El-Hac Ahmet Paşa, Köprülüzade Abdülbaki Bey, Köprülüzade Esad Bey ve Köprülüzade Asım Bey'lerin imar faaliyetleri vakfiye ve arşiv belgelerinden hareketle incelenmiştir. Merzifonlu'nun başarısız Viyana seferinden sonra ailenin siyasal etkinliğinin sona erdiğini söylemek mümkündür. Bu tarihten sonra yetişen aile üyeleri hiçbir zaman atalarının Osmanlı sarayında edinmiş oldukları gücü ve konumu elde edememişlerdir. Özellikle Amcazade Hüseyin Paşa'dan sonra bu güç kaybı daha net bir şekilde hissedilir olmuştur. Bu dönemde yetişen aile üyeleri, ailenin tekrar eski gücünü kazanabilmesi için, saltanat üyeleri ve dönemin güçlü aileleri ile evlilik yoluyla bir takım bağlar oluşturmaya çalışmışlardır. Fakat bu evliliklerde Köprülü aile üyelerinin saraydaki eski güçlerini tekrar kazanmalarına yetmemiştir. Nevşehirli Damat İbrahim Paşa ve kapı halkının bilinçli politikalarıyla, Köprülü ailesi üyeleri artık başkent dışında küçük memuriyetliklerle yetinmeye mecbur bırakılmıştır.Köprülü ailesinin bu tarihi süreci, İmparatorluk toprakları içerisinde girişmiş oldukları imar faaliyetlerine de yansımıştır. Köprülü Mehmet Paşa ile başlayan imar hareketleri, oğlu Fazıl Ahmet Paşa ve damadı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa tarafından yoğun bir şekilde devam ettirilmiştir. Amcazade Hüseyin Paşa'dan sonra artık ailenin saraydaki gücünün azalmasına paralel olarak oluşturulan vakıf kurumlarının da zenginlikleri azalmıştır. Artık aile üyeleri oldukça sınırlı bir bütçe ile yapılar yaptırmaya başlamıştır.Bu çalışmanın ana kaynaklarını teşkil eden aileye ait vakfiye ve arşiv belgelerinden hareketle, Köprülü aile üyeleri tarafından imparatorluk toprakları içerisinde 24 cami, 5 mescit, 10 medrese, 15 hamam, 25 han, 3 bedesten, 19 mektep, 2 palanga, 1 darüşşifa, 4 kütüphane, 6 sebil, 4 türbe, 6 şadırvan, 2 imaret, 2 gümrükhane, 8 su terazisi, 1 namazgah, 2 musalla, 3 dershane-mescit, 2 köprü, 4 arasta, 1 yahudihane, 1 frenkhane, 1 maksem ve su yolları inşa ettirildiği tespit edilmiştir.Bu yapıların dağıldıkları coğrafya dikkate alındığında, özellikle ticari alt yapıya sahip merkezlerin tercih edildiği anlaşılmaktadır. Özellikle ticaret yolları üzerinde yer alan yerleşim merkezleri ve menziller bu tercihte önemli yer tutmaktadır. Amcazade Hüseyin Paşa'dan sonra başkent İstanbul'da aile üyeleri tarafından yapı inşa edilmemiş olması yukarıda bahsedilen saray içerisindeki güç kaybının en bariz örneğidir. Başkentte inşa edilen yapılar Divanyolu ve çevresinde yoğunlaşmakta olup, bu da bu yapıların prestij yapıları olarak inşa edildiklerini göstermektedir.Köprülü aile üyeleri tarafından inşa edilen yapılarla Osmanlı mimarisi'ne çeşitli yenilikler getirilmiştir. Bunlardan bir tanesi başkent İstanbul'da inşa edilen külliyeler içerisinde yer alan bağımsız dershane-mescit uygulamasıdır. Ayrıca dershane-mescitlerin sekizgen planda inşa edilmiş olmaları da aile üyeleri tarafından mimariye getirilmiş bir yeniliktir. Yine Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafından Divanyolu üzerinde inşa edilen bağımsız kütüphane binası ve kütüphanenin organizasyonu, Osmanlı mimarisi açısından bir yenilik olarak karşımıza çıkmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study focuses on the architectural activities supervised by the members of the family Koprulu, many of which held some vital offices in the second half of 17th century under the bureaucratic umbrella of Ottoman Empire. Koprululer is a kind of family that gained a remarkable efficiency within the Ottoman bureaucratic order during the years after Koprulu Mehmed Pasa was appointed as a sadrazam on September 15th,1656 and employed many of its members in public service.Throughout this dissertation, the architectural activities of Koprulu Mehmet Pasa and his spouse Ayse Hanım, Fazıl Ahmet Pasa, Fazıl Mustafa Pasa, Merzifonlu Kara Mustafa Pasa, Amcazade Hüseyin Pasa, Kopruluzade Numan Pasa, Kopruluzade Abdullah Paşa, Kopruluzade El-Hac Ahmet Pasa, Kopruluzade Abdulbaki Bey, Kopruluzade Esad Bey ve Kopruluzade Asım Bey have been examined based on the related waqfiyas and archival documents. It can be suggested that the political power of the family tended to cease beginning from the Merzifonlu?s fruitless expedition to Wien. The other family members during the years following the failure mentioned above could never re-gain the power that their ancestors held once at Ottoman court. Especially after Amcazade Huseyin Pasa, this lose of power came out clearer than ever. The family members during this period tried to build some ties by marriages with the members of saltanate and the other efficient families of the period in order to re-gain their former power. However, these marriages failed for them to re-gain their former power at the court. The members of the family Koprulu were forced to content theirselves with minor public services in the outside of the capital, Istanbul with the conscious political attempts of Nevsehirli Ibrahim Pasa and the people at the court.The historical happenings the family Koprulu experienced also reflected into the architectural activities supervised throughout the imperial territory. The architectural activities launched by Koprulu Mehmet Pasa were sustained by his son Fazıl Ahmet Pasa and his son-in-law Merzifonlu Kara Mustafa Pasa. Parallel to the decreasing power of the family at Ottoman court after Amcazade Huseyin Pasa, the wealth of the waqf institutions tended to diminish as well. Accordingly, the family members built the architectural works with too limited budgets.Based on the waqfiyas and archival documents of the family forming the backbone of this dissertation, Koprululer, as a family, was determined to have built 24 mosques, 5 masjids, 10 madrassahs, 15 Turkish baths (hamam), 25 han, 3 bedesten, 19 school buildings (maktab), two palanga, a darüşşifa (hospital-like institution of the age), four libraries, six sebil, four tombs, six şadırvan, two imarat, two gümrükhane, eight water scale, a namazgah, two musalla, three classroom-masjid, two bridges, four arasta, a yahudihane, a frenkhane, a maksem and water canals throughout the imperial territory.When to take the geographical distribution of these architectural works into consideration, it can be concluded that the centers whose commercial infrastructure was already mature was specially preferred for the construction. The highly populated centers on the prominent trade routes played a vital role on the preference mentioned above. That none of the members of the family did not supervise any architectural work in Istanbul during the years following Amcazade Huseyin Pasa seems to be the clearest indicator of the power loss of the family at Ottoman court. The works to have been built in Istanbul accumulated at Divanyolu and near around, and this proves for them to have been constructed as prestigious buildings.The buildings supervised by the members of Koprululer brought various innovations to Ottoman architecture. One of them is the application of classroom-masjid at the kulliyahs built in Istanbul. Also, the octagonal structure of classroom-masjid is another innovation for the Ottoman architecture. The library building built individually at Divanyolu by Koprulu Fazıl Ahmet Pasa and its architectural organization can be assessed as one of the innovations to be mentioned.
Benzer Tezler
- II. Abdulhamit'in Ortadoğu politikası
II. Abdulhamit'in Middle East policy
LEYLA TUNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Siyasal BilimlerCumhuriyet ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÜLAY ERCİNS
- La Vie artistique litteraire culturelle et sociale l'Izmir en langue Française (du XVII'eme siecle a nos jours)
Fransızca'da İzmir'in sanatsal edebi kültürel ve toplumsal yaşamı (XVII'inci yüzyıldan günümüze)
HASAN ZORLUSOY
Doktora
Fransızca
1993
Fransız Dili ve EdebiyatıDokuz Eylül ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EROL KAYRA
- Güney İtalya Lecce'de Barok Dönem (XVII. yüzyıl) kiliseleri
Baroque Period (XVII. century) churches in Lecce South Italy
SİNEM CEYLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sanat TarihiOndokuz Mayıs ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NADİRE TUBA YİĞİTPAŞA
- Contribution a la recherche d'un cadre juridique pour un droit international de laconcurrence plus efficace
Daha etkin bir uluslararası rekabet için hukuki çerçeve arayışı
ALİ CENK KESKİN
Doktora
Fransızca
2009
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
PROF. DR. JEAN MARC SOREL
PROF. DR. HALİL ERCÜMENT ERDEM