16. yy. Osmanlı Kur'anlarının sayfa düzenlemesi
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 27371
- Danışmanlar: PROF. DR. NURHAN ATASOY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: El Sanatları, Crafts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1994
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 362
Özet
- 110 - 6. ÖZET İslâm sanatında özel bir yer tutan Kur'an nüshaları, birçok sanat kolunun ortak ürünü olarak yüzyıllar boyu çeşitli islâm ülkelerinde özenle hazırlanmıştır. Çeşitli sanat alanlarında klâsik üsluba ulaşılan XVI. yy. Osmanlı sanatında, Kur'an yazımı, süslemesi ve sayfa tasarımı belirli bir üst seviyeye, klâsizme ulaşmıştır. Bu üsluba hakim olan sayfa düzeninin yaratılmasında, boşluk, yazı ve süsleme yüzeylerinin oluşumunda kullanılan birim ve oranları araştıran bu çalışmada; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Türk İslâm Eserleri Müzesi ve Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanelerinin zengin kolleksiyonlarmdaki Kur'anlar incelenmiş, konuya açıklık getirebilecek veya yardımcı olabilecek bütün inceleme ve araştırmaların gözden geçirilmesine çalışılmıştır. Bu dönem Kur'anlarının sayfa düzenlemelerinde tasarımların geometrik olduğu, alanları oluşturan biçimlerin birbirine dik ve paralel bölünmelerden meydana geldiği her bölümün içine tezhip ve yazı yerleştirildiğini görmekteyiz. Yazı ve süslemelerin oluşturduğu estetik bütünlük, sayfa tasarımlarmdaki oranların uygunluğu ile sağlanmıştır. Detaylı olarak üzerinde çalışılan 38 Kur'an üzerinde yapılan ölçümlerde birim ve oranların sayfa düzlenlemelerinde esas olduğu tespit edilmiş, ancak tek bir birim ölçünün hepsi için geçerli olmadığı da gözlemlenmiştir. Bu da dönemin kitap sanatının ayrıcalığını belirlememizde yardımcı olmuştur. Yaratılan kompozisyonların, bu devir Osmanlı sanatına hakim olan klasik üslubun bir parçası olarak estetik uyumla zenginliği bir araya getirdiği, bazı kurallarla bu güzelliği temin etme yollarına ulaşıldığı ortaya çıktığı belirgindir. Düzenlemelerde, bir ölçü biriminin katları ele alınarak, yaratılan alanlarda kullanılmış, bu şekilde bütün ve parçalar arasında bir uyum yaratıldığı da kendiliğinden bir kere daha ortaya çıkmıştır.- 111 - Kitap sanatı için geçerli olan bu çalışmanın, diğer sanat kollarında da aynı şekil¬ de araştırılmasını diler, belki de bu bağlamda etkileri dalga dalga üç kıta üzerinde yayılan ve sanatları yönlendiren Osmanlı Sanatının üslûplarının doğduğu, devrin en seçkin ustalarının bir araya getirilip çalıştırıldığı, yenilikleri sunmaları için her türlü imkânın verildiği saray atölyelerinde, daha güzele varmak için, ne gibi kuralların ortaya atıldığını ve uygulandığını da anlayabiliriz. Bu bize Osmanlı sanatının kendine has özelliklerinin belirlenmesindeki gizli yolları da öğretecek ve belki de bütün sanat dallarını birbirine bağlayan üslup birliğinin sırlarını da ortaya koyacaktır. En önemlisi de saray atölyelerinden, Nakkaşhane'nin Osmanlı üslubu, gelişimi ve değişiminde oynadığı rol olacaktır. Konu tek bir çiçek motifinden bir küçük tezhip kompozisyonuna, tezhibler grubun¬ dan minyatür sahnesine, çini, seramik, maden, işleme, halı desenlerine, yazı ve süsleme kompozisyonlarına, mimari süsleme ve mimari alanlar arasındaki ilişkiye kadar uzanır. XVI. yy. başına tarihlenen Osmanlı Kur'anlarında birden fazla zahriye sayfası olduğu bunlara sonda da yer verildiği görülmektedir. Sunu yazısının olmadığı bu zahriye sayfalarında, tam sayfayı kaplayan levha tezhip yapılmıştır. Yüzyılın ortalarına doğru çift zahriye sayfaları bırakılmış, sona falname ve hatim duası eklenmiştir. Kur'an'ın ilk iki ayeti olan Fatiha ve Bakara surelerinin yazıldığı sayfalarda sure metni merkezi dörtgenlere alınmıştır. Ana şema yatay üçe bölünme ile oluşturulmuştur. Sure metninin bulunduğu kısım dikey üçe bölünmüş sure başlıkları ile metin arasına bordur niteliğinde olan koltuklar yerleştirilmiştir. Ketebe sayfalarında yazılar genellikle aşağı doğru daralan bir üçgen içerisine alınmış, zaman zaman yandaki boşluklar tezhible doldurulmuştur. Tezhiplerde altın, gümüş ve değerli boyalardan elde edilen renklerin kullanıldığı gözlemlenmiş, XVI. yy. yarısında ortaya çıkan natüralist çiçek motiflerinin tezhibleri doldurduğu görülmüştür. Ölçü, denge renk uyumu ve son derece ince fırça işçiliği ile eşsiz örnekler yaratılan XVI. yy. Osmanlı Kur'an sayfalarında kuvvetli bu simetri izlenmektedir. Sayfalar hem- 112 tek başlarına hem de çift sayfa simetrisi düşünülerek tek bir kompozisyon olarak hazırlanmışlardır. Çalışmamızda, araştırmalarımızı kitap sanatı bakımından çok zengin örnekler verilmiş olan; çok çeşitli etkiler altında yeni sanat kuramları arayışlarını içeren, XV. yüzyılı izleyen XVI. yy. ile sınırlamayı uygun gördük. Eşi bulunmaz değerde eserleri barındıran zengin İstanbul kütüphanelerindeki devrin seçkin ustaların ellerinden çıkmış; klasikler arasına girmiş eserleri inceledik. Yüzyıllar öncesinden, yüzyıllar sonrasına kadar uzanan estetik bütünlüğün oluşumunda katkıları olan ustaların tekniklerini değerlendirdik. Ulaştığımız sonuçlarında, bizden sonra bu alanda çalışmalar yapmak isteyen değerli araştırmacılar için kaynak olacağını bilmenin mutluluğunu duyduk.
Özet (Çeviri)
113 - 7. İNGİLİZCE ÖZET Reproductions of the Koran have a special place in Islamic art. For centuries, influenced by various art forms, they have been prepared with great care in Islamic countries. In the XVIth century, the Ottoman style was classical. The Koranic scripts, illuminations and page designs had also reached this higher artistic level. My research aims at exploring the units and proportions used in the classical style in page design and in margins, scripts and illuminations. I have studied the Korans in the rich collections of the Istanbul University Library, and in the libraries of the Museum of Turkish and Islamic Art and Topkapi Palace. I have also gone through the works on the subject that could provide any further clarification. The Korans from this period have page designs with illuminated areas that are geometric, in which the forms have straight and parallel borders with illumination and script inside. The harmony of the dimensions and proportions in page design create the aesthetic beauty in the relationship between the script and the illumination. My detailed study of the 38 Korans and its dimensions shows that page design was based on units and proportions. However, the same unit was not always used. This is a characteristic of book design in this period. The Koran Designs matched the then dominant classical style in Ottoman art, combining harmony and richness. There were also several methods applied in achieving the beauty in composition. The arrangements indicate the multiple use of a unit of measurement. Hence, the harmony between the whole and its parts. It would be interesting to do similar research in other fields of art. They might reveal the methods for further refinement worked out and applied in the court studios. For it was there that the various styles of Ottoman art, which spread over and influenced three continents, emerged. Leading artists were invited to and worked in these studios. They had everything at their disposal for innovation.- 114 - Such studies could also teli us more about the hidden tools of Ottoman art in achieving its distinctive features and disclose the secrets of its stylistic unity. Above ali, it vvould be most interesting to find out more about the contribution of“Nakkaşhane”to the development and transformation of the“Ottoman Style”. The relationships in question range from single floral motifs to small illuminations, from a group of illuminations to miniatures, porcelain, pottery, metals, embroidery and carpets as well as calligraphy, ornamental compositions and architecture. in the Ottoman Korans of the early XVIth century, there is more than öne frontispiece and they are also used at the end. The frontispiece does not include an introduction, but it has illuminated frames covering the vvhole page. By the middle of the century, the use of double frontispiece had stopped and“falname”and“hatim duası”had been added at the end. in the Koran, the text in the pages including its first two verses (Fatiha and Bakara Suras) is inside central rectangles. The main design has three horizontal divisions, vvhereas the three divisions in the text section are perpendicular. in the colophon pages, the script is usually in a rectangle which tapers downwards. The margins are sometimes illuminated. Gold, silver and colours obtained from other precious dyes are used in illuminations, vvhere the naturalistic floral figures that emerged in mid XVIth century were also used. in the pages of the XVIth century Ottoman Korans, there are unparalelled examples of proportion, balance, and extremely fine brushvvork. The use of symmetry is strong. The pages have the same layout, in vvhich the symmetry of both a single page and double page is considered. l decided to limit my research to the study of the XVIth century, vvhich follovved a century during vvhich many valuable books were produced and, under various influenceş, new concepts in art were searched for. l studied the classical vvorks of the great masters of the period that are in the vvell-stocked libraries of istanbul. The results of my research are presented in the follovving pages.
Benzer Tezler
- Tire Necip Paşa Kütüphanesi'nde bulunan elyazması Kur'ân-ı Kerîmler
Illuminated Qur'ans in the Tire Necip Pahsa Library
YEŞİM AKSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
El SanatlarıAtatürk ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. OKTAY HATİPOĞLU
- 18. yy. tezhip sanatında naturalist üslupta çiçekler
Flowers of naturalist style in the 18th century
ATİLLA YUSUF TURGUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTezhip Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. FARUK TAŞKALE
- İstanbul müze ve kütüphanelerindeki Ahmed Karahisari hatlı yazma eser ciltlerinin incelenmesi
Examination of Ahmed Karahisari's calligraphy manuscript bindings in the museums and libraries of Istanbul
SELMAN KÜÇÜKKÖMÜRLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. SACİT AÇIKGÖZOĞLU
- Yeni Cami'nin akustik açıdan performans değerlendirmesi
Evaluation of the acoustical performance of the New Mosque
EVREN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVTAP YILMAZ DEMİRKALE
- 16. yy Üsküdar tarihi camilerinde yer alan hat eserleri ve hattatları
Calligraphy artworks on Üsküdar historical mosques and calligraphers of 16th century
NİYAZİ ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıSakarya ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. MESUDE HÜLYA DOĞRU