Türkiye'de domates salçası üretim ve ihracatının genel durumu ve 1987-1991 döneminde Ege ve Marmara bölgesinde seçilmiş bazı salça üreticisi işletmelerinin incelenmesi
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 27804
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ RIZA KARACA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1993
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 134
Özet
95 IX. ÖZET Türkiye'de, iklim ve toprak koşullarının elverişli olması nedeniyle bütün tarımsal bölgelerde domates üretimi yapılabil mektedir. Türkiye dünya domates üreticisi ülkeler arasında ABD, SSCB ve İtalya'dan sonra dördüncü sırada yer almaktadır. Domates üretiminin en fazla yapıldığı bölgeler, Ege Bölgesi (II. Bölge), Marmara Bölgesi (III. Bölge) ve Akdeniz Bölgesi (IV. Bölge) 'dir. Bu üç tarım bölgesi 1987-1989 yılları ortalamasına göre toplam üretiminin % 76.3 'ünü oluşturmaktadır. Dünya domates salçası üretiminde, ABD, İtalya ve Yunanis tan'dan sonra dördüncü sırada yer alan ülkemizde modern teknolo ji ile üretim I960 yılından sonra başlamıştır. 1970 yılından son ra iç ve dış pazarda talep artmış ve devletin sanayiye sağladığı teşviklerle büyük kapasiteli tesisler devreye girmeye başlamış tır. 1973 yılında domates salçası üretim kapasitesi 58.220 ton/yıl iken, bu oran 1975 yılında % 81.9 oranında artarak 105.920 tona ulaşmıştır. Ancak daha sonraki yıllarda iç ve dış piyasadaki dur gunluk nedeniyle birçok işleune üretimini durdurmuş, bir kısmı da atıl kapasiteyle üretimini sürdürmek durumunda kalmıştır. 1980 yılından sonra piyasa yeniden hareketlenmiş, ancak iş letmeler yeni yatırımlara gitmektense mevcut tesislerini ilâve yatırımlarla genişletmişlerdir. Böylece 1984 yılında domates sal çası üretim kapasitesi 234.000 ton/yıl iken, üretim miktarı ise 162.000 ton/yıl olmuştur. 1990 yılında domates salçası üretim ka pasitesi 300.000 ton iken üretim ise 250.000 ton/yıl 'dır.96 1984-1990 döneminde kapasite % 28» 2 oranında artarken, üretim ise % 54.3 oranında artış göstermiştir. Türkiye'de 1989 yılı itibarıyla domates salçası üreten iş letme sayısı 29' dur. Bunlardan 18 tanesi“Akfa, Beta, Davutköy, Demko, Dosan, Pide, Gönen Gıda, Kerevitaş, Kırkavak, Kulaca, mestaş, Öztusan, Özzafer, Sarıköy, Semkur, Tamek, Tat, Vatan”Marmara Bölgesinde kurulmuş olan fabrikalardır. Bunların 1989 yılındaki toplam üretimi 245.000 ton* dur. Bu rakam Türkiye'deki domates salçası üretiminin % 87.9'unu oluşturmaktadır. Ege Bölgesinde, domates salçası üreten firma sayısı 6' dır. Bunlardan dördü“Coca-Cola, Ege Konserve, Hasan Türek, Tukaş”Manisa yöresinde, diğer ikisi ise“jsurcu, Bonaz”Denizli'dedir. 1989 yılında ürettikleri salça miktarı 27.700 ton' dur. Toplam üretimin % 9.9 'unu oluşturmaktadır. Diğer Bölgelerde bulunan işletmeler şunlardır. îç Anadolu'da Akşehir, Akdeniz'de Ankon, Orta Kuzey' de Bilkon, Karadeniz'de Fatsa ve Türsant'tır. Bu fabrikaların 1989 yılında toplam domates salçası üretimleri 6.000 ton 'dur. Bu da toplam üretimin % 2. 2' sini oluşturmaktadır. Türkiye'de domates salçası sanayinde meydana gelen gelişme lere paralel olarak salça sanayinde kullanılan sanayi tipi doma tes üretimide her geçen yıl artmıştır. 1970'li yıllarda 300-350 bin ton dolayında olan sanayi tipi domates üretimi, 1980' li yılların başlarında 600.000 ton 'a ulaşmıştır. 1987 yılında sanayi tipi do mates üretimi 900.000 ton' dur. Bu miktar toplam domates üretimi-97 nin % 18 'ini oluşturmaktadır. 1989' da 1.700.000 ton sanayi tipi domates üretimi yapılmıştır. Bu rakam toplam domates üre timimizin % 30.1'ini oluşturmaktadır. Türkiye'de 60 çeşit sanayi tipi domates üretimi yapıl maktadır. Bu çeşitlerin en önemlileri Rio Grande, 2274, &io Fugo, pv 6203, Ked Ball ve Urbana 'dır. Son yıllarda SANDOM Projesi kapsamında araştırmalar yapılarak ülke koşullarına en iyi uyum sağlayacak, yüksek kuru madde, düşük PH, koyu renk li ve dayanıldı domates çeşitleri bulunulmaya çalışılmaktadır. Domates salçası üreten firmalar sanayi tipi domatesleri sözleşmeli üretim yoluyla sağlamaktadırlar. Sözleşmeli üretim de, üreticinin arkasında güçlü firmalar bulunmaktadır. Girdiler i fide, gübre, ilaç) çiftçinin sağlayacağından daha ucuza, daha sağlıklı ve organize şekilde fabrikalar tarafından temin edil mektedir. Ayrıca işletmeler de işleyecekleri hammaddeyi zamanın da, istedikleri kalite ve miktarda sağlamaktadırlar. Sözleşmeli üretim hem çiftçiyi hem de fabrikayı korumaktadır. Türkiye domates salçası ihracatına 1967 yılında üç ton gi bi bir miktarla başlamıştır. Bu yıldan sonra ihracat her ge çen yıl artmaya başlamış ve 1973 yılında 17.509 tona ulaşmıştır. 1975-1977 yıllarında salça ihracatının devlet tarafından vergi iadeleri ile desteklenmesi ve yeni pazarlar yaratılması sonucunda salça ihracatı bu dönemde 22.492 tona çıkmıştır. 1978 yılında yaşanan krizle ihracat 4*159 tona düşmüştür. 1970-1979 döneminde Türkiye'nin domates salçası ihracatında98 meydana gelen gelişmeleri şu şekilde belirtebiliriz : - Türkiye'deki domates üretim potansiyelinin yüksekliği. - Dünya pazarlarında rekabet edebilecek kalitede salça imal edebilen modern işletmelerin kurulmuş olmaları. - İşletmelerin üreticiyle kontrat yapmak suretiyle ihti yaçları olan kaliteli hammaddeyi temin etmeleri. - İthalatçı ülkelerdeki bazı büyük firmaların ülkemizde domates salçası endüstrisinin gelişmesi için yapmış oldukları teknik yardımlar. - İhracatta FOB satışların ve 5 kg.lık kutular halindeki ambalajlama tarzının pazarlama güçlüklerini ortadan kaldırmış olması. - Vergi iadesi uygulamasının ve diğer teşvik tedbirleri nin sağladığı yararlar. - 1980 yılından sonra üretimde yeni yatırımlara gidilmiş olması. Düzenli artış eğilimi gösteren domates salçası ihracatında büyük miktarlara ulaşılmasını sağlamıştır. Böylece 1991 yılında domates salçası ihracatımız 149.030 ton ve 124.653 dolara ulaş mıştır. 1991 yılı itibarıyla domates salçası ihracatında en büyük pazarımız % 19.3'lük payı ile Cezayir'dir. Bu ülkeyi % 17.7 ile Japonya izlemektedir. Üçüncü sırayı ise % 12.9 ile İsviçre almak tadır.99 Türkiye'de domates salçası ihracatında teşvik tedbirleri uygulanmaktadır. Bu tedbirler, Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Primi Uygulaması ve İhracat kredisidir. Destekleme ve Fiyat İs tikrar Fonu Primi Uygulaması olarak domates salçası tonu başına 50 dolar ödenmektedir. Türkiye, domates salçası ihracatında dünyada İtalya ve Yu nanistan'dan sonra üçüncü sırada yer almaktadır. İtalya'nın sal ça ihraç potansiyeli 1987 yılında 249.103 ton iken, bu oran 1990 yılında 275.226 ton olmuştur. Bu dönemde İtalya'nın salça ihraca tında % 10.4 oranında artış meydana gelmiştir. Aynı dönemde Yuna nistan'ın salça ihracatı % 0.5 oranında bir artışla 188. 076 tona, Türkiye'nin ihracatı ise % 20.3 'lük bir artış göstererek 124.585 tona ulaşmıştır. Çalışmada, Türkiye'de domates salçası üretim ve ihracatına örnek olması açısından Ege ve Marmara Bölgesinde bulunan toplam altı işletme ile anket yapılmıştır. Bu işletmelerden Tukaş, Coca- Cola ve Ege Konserve, Ege Bölgesinde, Akfa, Vatan ve Tat Konserve ise Marmara Bölgesinde kurulmuş olan fabrikalardır. Anket yapılan domates salçası üreten işletmelerin en çok kullandıkları domates çeşitleri, Rio Grande, Rio Fuego, FV 6203 ve hibrit çeşitleridir. Salçalık domatesler sözleşmeli üretim yoluyla karşılanmaktadır. İşletmeler tarafından satın alınacak domates fiyatlarını Ziraat Odası temsilcileri ve fabrika müdürleri biraraya gelerek belirlemektedirler. Son beş yılda 11987-1991) domates alım fiyat-100 larx şöyledir : Fabrikalar son beş yıllık (1987-1991) domates salçası üretim miktarlarla da önemli değişmeler olmamıştır. Tukaş Fabri kasının 1987-1991 yıllarında ortalama domates salçası üretim miktarı 11.600 ton iken kapasite kullanım oranı % 77'dir. Aynı oranlar Coca-Cola Fabrikası için 5.300 ton ile -p 96, Ege Konser ve için 3.789 ton ile % 84, Akfa için 18.900 ton ile # 86, Vatan Konserve için 10.852 ton ile % 60, Tat Konserve için ise 22.173 ton ile % 89' dur. Domates salçası üreten işletmelerde çalışan personelden teknik elemanlar yüksekokul mezunudur. İşçiler ise ilkokul, orta okul ve lise mezunu durumundadırlar. Fabrikalar tarafından üretilen salçalar ana bayiler kanalıy la iç pazara sunulmaktadır. Anket yapılan işletmelerden Coca-Cola ürününü yalnızca dış piyasaya satmaktadır, îukaş Fabrikası üret tiği ürünün % 50 «sini, Ege Konserve % 30 »unu, Akfa % 25'ini, Va tan ve Tat Konserve ise ürettikleri ürünün % 20-25' ini İÇ pazara vermektedir.101 Domates salçası üreten firmalar İhracat yapaoaklarx ül keleri önceden belirlemekte ve mümkün olduğu kadar çok ülkeye dışsatım yapmaya çalışmaktadırlar. Son beş yılda salça ihracat fiyatları Coca-Cola Fabrikasında 1000-1200 dolar/ton, diğer beş işletmede 800-1000 dolar/ton arasında değişme göstermiştir. Anket yapılan işletmeler özellikle çiftçiler bazın da teşvik yapılması gerektiğini bunun yananda kredilerin düşük faizle verilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Domates salçası ihracatında her ülkenin istediği özellik- lerdeki ambalajlarda ürün gönderilmektedir. İthalatçı ülkeler genellikle 0.5, 1, 5, 200, 210 kg., ve aseptik ambalajlarda ürünü talep etmektedirler. Ürünlerin yurt dışına gönderilme şekli ihracat yapılacak ülkelerle önceden yapılan satış anlaşmasına bağlı olarak F.O.B ya da C.I.F olarak gerçekleştirilmektedir. Fabrikalar arasındaki rekabet, fiyatların düşmesine neden olduğu için son yıllarda ortadan kalkmıştır. Her işletme kendi pazarına ihracat yapmaktadır.
Özet (Çeviri)
102 SUMMARY Because of the convenience of the earth and climate conditions tomato production could be done in all agricultural regions of our country. Turkey has the 4 th place in tomato producing countries of the world, after USA, SSCB and Italy. Aegean region (, 2. nd region) are the first three regions which tomato production is mostly done. These three regions are producting the % 76.3 of Turkey's avarage production between the years 1987 and 1989. Our country, which is now the 4 th biggest tomato paste producer of the world after USA, Italy and Greece, started to use modern technology since I960. After 1970 the demand in domestic and foreigh market increased and factories with large capacities integrated with the incentives supplied by the government. The tomato paste production which was 58.220 tons in 1973 increased % 8I.9 up to 105.920 tons in 1975. But in the following years because of the stagnation in domestic and foreign market many companies stopped their production and some continued their production with the same capacity. After 1980 the market have fluorished again but the companies enlarged their factories instead of building new ones. Thus in 1934 the tomato paste production was 162.000 tons while the production capacity was 234.000 tons/year. In 1990 the production was 250.000 tons and the capacity was 300.000 tons/year. Between 1984-1990 the capacity increased % 28.2 while the production increased %54.3.103 In 1989 the number of tomato paste producing factories in Turkey was 29. The 18 of them“Akfa, Beta, Davutköy, Demko.Dosan, Fide, Gönen Gxda, Kerevitaş, Kırkkavak, Kulaca, Mestaş, Öztusan, Özzafer, Sarxkoy, Semkur, lamek, Tat, Yatan”were the factories which were settled in Marmara region. Their total production in 1989 was 245.000 tons which was the % 87.9 of Turkey's production. The number of tomato paste producing factories in Aegean region was 6 in 1989. The Coca-Cola, Ege Konserve, Hasan Türek and Tukaş“ were in manisa, ”Burcu and Honaz" were in Denizli. Their total production was 27.700 tons which was the % 9.9 of Turkey's total production. The other factories in other regions are : Akşehir in Central Anatolia, Ankon in Mediterranean, Bilkon in Central North, Fatsa and TUrsant in Black Sea. The total production of these factories in 1989 was 6.000 tons which was the % 2.2 of total production of Turkey. parallel to the development of tomato paste production industrial type tomato production have increased every year. The amount of industrial type tomato production increased up to 600.000 tons in 1980 since it was 300-350.000 tons in 1970. In 1987 the industiral type tomato production was 900.000 tons which was % 18 of total tomato production in 1989 it reached up to 1.700.000 tons which occupied % 30.1 of total production. 60 kinds of industrial type tomato is being produced in Turkey. The most important ones of these are Rio Grande, 2274»104 Rio Fuego, PV 6203, Red Ball and Urbana. In the last few years, the most convenient types of industrial tomato to our country conditions ^with a high rate of dry material, low PH, dark color) are tried to be found with researches in the project SANDOM. The tomato, paste producing companies supply their tomatoes with contract farming and there are strong companies supporting the farmer. The supporting materials like suplings, fertilizers, drugs are supplied by companies with a cheaper, better and more organized way than the farmer can do it. In this way the companies could supply the raw materialin the time, in the quality and in the amount they want to have. This way of production protects both the farmers and the companies. Turkey started to export tomato paste in 1967 with 3 tons which was a very small amount. After that it increased year by year and it reached up to 17.509 in 1973. As a result of finding new market's and the supports of the government with tax refunds, tomato paste export reached 22.492 tons between 1975 and 1977» And this amount decreased to 4.159 tons with a sudden cry sis in 1978. Between 1970 and 1979 the developments in Turkey's tomato paste production could be said that : - The high tomato producing patentral of our country. - The existence of modern factories which are capable to compete in world market.105 - The way of contract farming which let the companies to get enough and high ouality tomatoes. - The tecnical supports of tomato importing developed contries to the tomato paste industry in our country, - The FOB sales and 5 kg. boxes which has done away with the sales problems. - The tax refund and other incentive measures. - The new investments in tomato paste production after 1980, Have caused to reach large amount in tomato paste export which had a regular increase trend. As a result the tomato paste export of our country reached up to 149.030 tons with 124.653 dollars. The largest market for our tomato export in 1991 was Algeria with a share of % 19.3. Then comes Japan with % 17.7 and Switzerland with % 12.9. In Turkey there are incentive measures for tomato paste export. These are the premium on supporting and price stabiliza tion and exporting credits. Porthe premium on supporting and price stabilization 50 dollar/tone is being paid. Turkey is the third largest tomato paste exporting country in the world, after Italy and Greece.. Italy's tomato paste exporting potential increased from 249*103 tons to 275*226 tons between 1987 and 1990. In this perriod the increase in the tomato paste export of Italy was % 10.4, Greece was % 0.5 and Turkey was % 20.3*106 In this study, for Turkey's tomato paste production and export, 6 factories in Eagean and Marmara region are taken to be an example. Which are : Tukaş, Coca-Cola and Ege Konserve are in Aegean and Akfa, Vatan and Tat are in Marmara region. The mostly used types of tomato by these factories are Rio Grande, Rio Fuego, FV 6203 and hybrid types. The tomatoes are produced by contract production. The price of tomatoes to be bought by companies is decided by member of agricultural chamber and companies together. The last five year's prices are : The tomato paste production of these factories haven't changed for the last five years. The production of Tukaş factory between 1987 and 1991 has been 11.600 tons/year and the used capucity was % 77. The amount of avarage production per year and the rate of used capacity has been 5.300 tons and % 96 for Coca- Cola, 3.789 tons and % 84 for Ege Konserve, 18.900 tons and % 86 for Akfa, 10.852 tons and % 60 for Vatan Konserve, 22.173 tons and % 89 for Tat Konserve.107 The education level of technical staff of these factories are mostly at a university level. The workmen are generally graduated from primary secondary and high school. The tomato pastes produced by the factories are distrubuted by the main distributors. Only Coca-Cola company exported % 100 of its product in 6 campanies. The rate of the sales of factories in domestic market is % 50 for Tukaş, % 30 for Ege Konserve, % 25 for Akfa and % 20-25 for Yatan and Tat. The companies generally decide before the countires they will export and they want to increase the number of these countries as much as possible. For the last 5 years the export price of tomato paste have between 1000-1200 dollars/tone for Coca-Cola and 800-1000 dollars/tone for the other 5 companies. The companies wanted the farmers to be supported and the credits with low interest. The tomato paste is exported with 0.5, 1, 5, 200, 210 kg. aseptic package according to the countries demands. The products are sent to foreign countries with FOB of CIF according to the cauntract. Because the rivalry between the factories have lowered the prices for the last years, now every company is exporting its product to a different country.
Benzer Tezler
- Güney Marmara bölgesi domates işleme sanayiinde işgücü planlaması ve farklı performans kriterlerine göre firmalararası karşılaştırma
Başlık çevirisi yok
ŞULE BUDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
ZiraatUludağ ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. BAHATTİN ÇETİN
- Farklı üretim teknikleri ile üretilen domates sularının bazı kimyasal ve antioksidan özelliklerinin raf ömrü boyunca karşılaştırılması
Comparison of some chemical and antioxidant properties of tomato juice produced by different methods during shelf life
HATİCE YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Gıda MühendisliğiBursa Uludağ ÜniversitesiGıda Bilimi ve Teknolojisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YASEMİN ŞAHAN
- Türkiye'de endüstriyel tesislerde termal güneş enerjisini ve proses atık ısısını kullanabilecek potansiyeli belirleme
Determining the potential of solar thermal energy and waste heat recovery utilization in industrial plants in Turkey
ŞADAN ERTEKİN MİS
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
EnerjiMarmara ÜniversitesiÇevre Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ARİF NEŞET KADIRGAN
YRD. DOÇ. DR. GÖKÇEN ALEV ÇİFTÇİOĞLU
- Marmara bölgesinde gıda sanayiinde yabancı sermayeli işletmelerin ekonomik yapısının ve gıda sanayiindeki yerinin araştırılması
Analysis of the economic structure of foreign enterprises in the food industry in the Marmara region and their role in the food industry
TÜLİN YÜCEL