Geri Dön

?İlm-i fürusiyet? isimli baytarnamenin veteriner hekimliği tarihi, at yetiştiriciliği ve hastalıkları açısından incelenmesi

An ınvestıgatıon of baıtarname called ?Ilm-i fürusiyet? from perspectıve of hıstory of veterınary medıcıne and horse breedıng and dıseases

PDF İndir

  1. Tez No: 298698
  2. Yazar: ALİ YİĞİT
  3. Danışmanlar: PROF. DR. AŞKIN YAŞAR
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Deontoloji ve Tıp Tarihi, Veteriner Hekimliği, Medical History and Ethics, Veterinary Medicine
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2011
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Selçuk Üniversitesi
  10. Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Veteriner Hekimliği Tarihi ve Deontoloji Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 270

Özet

İslam Uygarlığı Dönemi veteriner hekimliğinin önemli kaynaklarını oluşturan ve genelde at yetiştiriciliği, hastalıkları ve tedavilerini içeren yazma eserler ?baytarname?, ?haylname?, ?esbname? ve ?feresname? olarak isimlendirilmektedir. Bu eserlerin kapsamlı olanları ise atlarla ilgili ayet, hadis ve rivayetler; atların karakterleri, renkleri, yaş tayini, at alırken nelere dikkat edileceği, atın anatomisi, bakımı ve beslenmesi, eğitimi, hastalıkları ile tedavileri konularını içermektedir. İslamiyet öncesi Doğu ve Batı bilgilerinin de önemli kaynağını oluşturan ve (şimdiye kadar tespit edilen verilerden hareketle) Osmanlı Türkçe'sine (Osmanlıca) çevirileri ilk olarak 14.yy'dan itibaren yapılmaya başlanan bu eserlerin, günümüz uygulamaları ile karşılaştırıldığında bile önemli bilgiler içerdikleri bildirilmektedir.Bu çalışmada, tez konusu eser(ler)in bilim tarihi, veteriner hekimliği tarihi, at yetiştiriciliği ve hastalıkları açısından incelenip, daha önce yapılmış yazma eser çalışmaları ve günümüz bilgileri ile karşılaştırılarak bilim ve veteriner hekimliği tarihine katkı sağlanması amaçlandı.Çalışmanın materyalini, biri Süleymaniye Kütüphanesi'nde (?Tercüme-i Baytarname?) diğeri ise Milli Kütüphane'de (?İlm-i Fürusiyet?) olan ve farklı tarihlerde (1479?1802) yazılmış olan yazma eserler oluşturdu.Eser(ler)in bibliyografik ve bilimsel özelliklerinin saptanması amacıyla Türkiye'de yazma eserlerin toplandığı kütüphanelerde (İstanbul, Manisa, Bursa, Ankara, Konya) yer alan yazma eserler (baytarnameler) ile genel düzeyde karşılaştırıldı. Daha önce yapılan baytarname çalışmalarının yanı sıra genel tarih kaynakları ve veteriner hekimliği folklor araştırmaları da bu kapsamda incelendi.Çalışmada eser(ler)in, İslam Uygarlığı döneminin önemli kaynaklarını oluşturan baytarnamelerin genel özelliklerini (atın savaşlardaki önemi, bazı hadis ve şiirlerde atın önemi, at yetiştiriciliği, hastalıkları ve bunların tedavileri) taşımasının yanı sıra önemli sayılabilecek farklı alan bilgilerini (bilim tarihi, botanik gibi) de içerdiği; Hibetullah b. Mahmud İbn Mevdud tarafından Arapça bir eserden Osmanlı Türkçesine tercüme edilen Tercüme-i Baytarname'nin 10, Tercüme-i Baytarname'den kopya edildiği anlaşılan İlm-i Fürusiyet'in ise 9 bölümden (atın sevilen/sevilmeyen özellikleri, atta görülen don ve nişaneler, gebelik, atın kusurları, hastalıklar, bu hastalıkların tedavileri gibi) oluştuğu belirlendi. Ayrıntılı inceleme sonucunda eser(ler)in yapı ve içeriği ile ilgili daha doğru ve kesin bilgilere ulaşıldı.Eser(ler)deki ayet, hadis ve şiirlerde at ile ilgili söylenen söz ve şiirlerin atın insanın yaşamındaki önemini anlamak açısından önemli bilgiler içerdiği; at yetiştiriciliği, hastalıkları ile bunların tedavileri konusunda çoğu zaman doğru ve ayrıntılı bilgilerin verildiği; bazı hastalıkların tedavi seçeneklerindeki zenginlik ile müellifin (yazarın) ?mücerrebdir?, ?benim katımda, bence?, ?bu tedavi hepsinden iyidir? vb ifadeleri ile kaynak eserlerden (Yunan, Hint vb) tercümelerin yanı sıra deneyimlerin de bu eserlere yansıtıldığını gösterdiği; daha önce yapılan ve ulaşılabilen baytarname çalışmalarıyla benzerliklerin yanı sıra önemli farklı noktaların (boyun uzunluğunun 2 zira` olarak belirtilmesi, gebeliğin devam ettirilmesi için önerilen tedavi, uyuz tedavisi uygulanan atın sütünü içen tayın da tedavi olacağı vb) olduğu belirlendi.Yapılan taramalar sonucunda Tercüme-i Baytarname adlı eserin Türkçeye tercüme edilen ilk eserler arasında yer aldığı; veteriner hekimliği ve bilim tarihi açısından olduğu kadar dil açısından da önemli kaynak niteliği taşıyan eser(ler)in bugüne kadar yapılan baytarname çalışmaları ile karşılaştırılmaları sonucunda özellikle terminolojik terim farklılıklarının giderilmesi için disiplinler arası çalışmalara gereksinim duyulduğu söylenebilir.Bu çalışmada incelenen eser(ler)in at yetiştiriciliği, hastalıkları ile tedavileri konusunda tarih kaynağı olma öneminin yanı sıra organik hayvan yetiştiriciliği ve günümüz alternatif hekimliğinde önem taşıyan alternatif, bitkisel tedavi bakımından da değerlendirilmesi gereken önemli birer kaynak niteliği taşıdıkları sonucuna varıldı.

Özet (Çeviri)

Written works which make up important sources of veterinary medicine in Islam Civilization Era are called ?baytarname?, ?haylname?, ?esbname? and ?feresname?. They generally include information about horse breeding, its diseases and treatments, as well. The most comprehensive ones include verses, hadiths and narratives about horses, their characteristics, colors of horses and topics like age determination techniques, guidelines for buying horses, the anatomy of horse, how to look after and train them and their diseases. It is reported that these works which were the source of information at the Pre-Islamic period in the East and West and (based on data obtained so far) which were started to be translated into Ottoman Turkish in the 14th century include significant information even compared to modern applications.This study aims to contribute to the history of science and veterinary medicine by examining the work(s) -which are the subject of this mater thesis- in terms of history of science, veterinary medicine history, horse breeding and diseases and by comparing previous studies on written works and current information.The material of the study is composed of two written works: one in Süleymaniye Library (?Tercüme-i Baytarname?) and the other is in National Library (?İlm-i Fürusiyet?) both of which were written in different years (1479?1802).With an aim to determine bibliographic and scientific characteristics of the works, they were generally compared with other written works (veterinary books) in other libraries of written works in Turkey (İstanbul, Manisa, Bursa, Ankara, Konya). Besides previous studies on veterinarian books, general history sources and veterinary folklore studies were examined in this context.In the study, besides general characteristics of baytarnames- (the place of horse in battle field, the importance of horse in some hadiths and poems, horse breeding, its diseases and their treatments) which make up a significant part of sources in Islam Civilization period, it was determined that they also included important information from other fields (like science history, botanic). It was found out that Tercüme-i Baytarname (Translation of Veterinary Book) which was translated from Arabic to Ottoman Turkish by Hibetullah b. Mahmud İbn Mevdud has 10 chapters and that İlm-i Fürusiyet which was understood to be copied from Tercüme-i Baytarname has 9 chapters (including topics like desired/ unwanted characteristics of horses, the signs and marks seen on horses, pregnancy, the defects in horses, diseases, and their treatments etc.). More accurate and certain information about the form and content of the work(s) has been reached, as a result of detailed investigation.It was introduced that the verses, hadiths, poems and sayings about horses in these works(s) emphasize the importance of horse in human life and that correct and detailed information about horse breeding, disease and various methods of treatments are given in these work(s). Besides the authors? translation from some reference books (Greek, Indian sources), they also reflected their own experiences in their works by using statements, such as; ?it was proven?, ?To me, I think?, ?this is the best treatment?. These book(s) included similar information as previous veterinarian studies (which were available to us), but there are also several different points made in them (the determination of optimal neck length to be ?2 zira`?, treatment recommended to continue pregnancy, the fact that foals with mange problem can recover when they drink the milk of horse who is treated for mange).It was determined that the book called Tercüme-i Baytarname (Translation of Veterinary Book) is one of the first books translated into Turkish. These work(s) which is important source not only for veterinary medicine and history of science but also for language were compared with veterinary studies implemented so far. The results indicate that there is a need for further interdisciplinary studies to resolve the issues concerning terminological differences. Consequently, the work(s) examined in this study are not only important resources in terms of horse breeding, its diseases and their treatments but they are also substantial resources to be considered in modern world organic animal breeding and in alternative herbal treatments which are essential for modern alternative veterinary medicine.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    737466

    Baytarnâmeler bağlamında at, atçılık, at hastalıkları ve tedavileri

    In the context of baytarnâmes, horse, horsemanship, horse diseases and their treatments

    FATİH KÖSE

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Halk Bilimi (Folklor)Sivas Cumhuriyet Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHTAP ERDOĞAN TAŞ

  2. Tez No

    694985

    İslam tarihinin ilk dönemlerinde veteriner hekimlik faaliyetleri (Hicri I-III. /Miladi VI-IX. yüzyıllar)

    Veterinary practices in the early islamic history (Hijri I-II. /Miladi VI-IX. centuries

    TUĞBA VELİOĞLU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinOndokuz Mayıs Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. METİN YILMAZ

  3. Tez No

    582247

    Tuhfetü'l-Mülûk ve's-Selâtin (Giriş-inceleme-metin-dizin)

    Başlık çevirisi yok

    AMİNE ŞİRİN HASRET

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DilbilimSakarya Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. PAKİ KÜÇÜKER

  4. Tez No

    469165

    Îlm-î Emrâz-ı Dâhiliyye adlı eserin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi

    The evaluati̇on of transcri̇pti̇on of i̇nternal affai̇rs İlm-i̇ Emrâz-i Dâhi̇li̇yye

    HALUK KAYNAK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Deontoloji ve Tıp TarihiGaziantep Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. REŞİT YAŞAR BÜYÜKOĞLU

  5. Tez No

    853432

    Bir kelamcı olarak Abdullatif Harpûtî'nin yeni ilm-i kelam hareketindeki yeri ve önemi

    The place and importance of Abdullatif Harputî as a theologian in the new ilm-i kalam movement

    FATMA İLHAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DinÇankırı Karatekin Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. YAŞAR ÜNAL

Geri Dön