Geri Dön

Türkiye Türkçesinde gereklilik kipliği

Necessity modality In Turkish

PDF İndir

  1. Tez No: 300579
  2. Yazar: OSMAN ALİ ÇETİN
  3. Danışmanlar: YRD. DOÇ. SEYFULLAH TÜRKMEN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2011
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Bozok Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 94

Özet

Bu çalışmada, Türkiye Türkçesinde gereklilik kipliği konusu incelenmiştir. Türkiye Türkçesindeki gereklilik işaretleyicilerinin neler olduğu, bu işaretleyicilerin zaman, görünüş gibi dil kategorileriyle ilişkisi, ifade ettikleri farklı kiplik anlamlar, bu anlamları hangi bağlamlarda ne tür ilişkilerle ifade ettikleri, kullanım sıklıkları ele alınmış, yerli ve yabancı kaynaklarda konunun işleniş biçimi betimlenmiştir.Çalışmada; gereklilik işaretleyicileri morfolojik, sözlüksel, morfolojik ve sözlüksel ögelerin birleşmesiyle oluşan morfoloji leksikoloji bağıntılı gereklilik işaretleyicileri olmak üzere üçe ayrılmıştır. Asıl morfolojik gereklilik işaretleyicisi ?mAlI olmakla birlikte çeşitli bağlamlarda ?(y)AcAk, -(X)yor, -(X/A)r, ? (y)A, ?sA biçimbirimlerinin de gereklilik kodladığı görülmüştür. Sözlüksel gereklilik işaretleyicileri farz, farz kıl-, farz ol-, gerek-, gerek, gerek duy-, gerek gör-, gerek kal-, gerekli + ek fiil, gerek ol-, gerek var, icap et-, lâzım, lâzım gel-, lâzım ol-, lüzum, lüzum gör-, lüzum kal-, lüzumlu + ek fiil, lüzum ol- , mecbur, mecbur et-, mecbur hisset-, mecbur kal-, mecbur kıl-, mecbur ol-, mecburiyeti var, şart, şart koş-, şart ol-, zorunlu, zorunlu kıl- sözcüklerinden oluşmaktadır. Morfolojik ve sözlüksel ögelerin birleşmesiyle oluşan gereklik işaretleyicileri -mA gerek-, -mAk gerek-, -mAk gerek, -mA gerek, -sA gerek, -mA icap et-, -mAk icap et-, -mA lâzım, -mAk lâzım, -mA mecbur bırak-, -mAk mecburiyetinde + ek fiil, -mAk mecburiyetinde kal-, -mAk mecburiyeti var, -mA şart, -mAk şart, -mAk zorunda + ek fiil, -mak zorunda bırak-, -mAk zorunda hisset-, -mAk zorunda kal-, -mA zorunlu + ek fiil, -mAk zorunlu + ek fiil, -mA zorunlu ol- yapılarından oluşmaktadır.

Özet (Çeviri)

In this study the subject of necessity modality in Turkish is investigated. Turkish necessity markers, these markers? relationship between the categories of language, such as aspect and tense, their different necessity meanings that they express, how and in which contexts these necessity modalities express thsese meanings and frequency of using are examined. Also the investigating format of the issue in national and international literature are depicted.In the study, the necessity markers are divided into three categories as morphological, lexical and necessity markers that connected with morphology and lexicology. It seems that the main morphological necessity marker is ?mAlI and morfems such as ?(y)AcAk, -(X)yor, -(X/A)r, ? (y)A, ?sA also express necessity. Lexical necessity markers consist of the following words; farz, farz kıl-, farz ol-, gerek-, gerek, gerek duy-, gerek gör-, gerek kal-, gerekli + ek fiil, gerek ol-, gerek var, icap et-, lâzım, lâzım gel-, lâzım ol-, lüzum, lüzum gör-, lüzum kal-, lüzumlu + ek fiil, lüzum ol- , mecbur, mecbur et-, mecbur hisset-, mecbur kal-, mecbur kıl-, mecbur ol-, mecburiyeti var, şart, şart koş-, şart ol-, zorunlu, zorunlu kıl-. Necessity markers that consist morphological and lexical structures are -mA gerek-, -mAk gerek-, -mAk gerek, -mA gerek, -sA gerek, -mA icap et-, -mAk icap et-, -mA lâzım, -mAk lâzım, -mA mecbur bırak-, -mAk mecburiyetinde + ek fiil, -mAk mecburiyetinde kal-, -mAk mecburiyeti var, -mA şart, -mAk şart, -mAk zorunda + ek fiil, -mAk zorunda bırak-, mAk zorunda hisset-, mAk zorunda kal-, -mA zorunlu + ek fiil, -mAk zorunlu + ek fiil, -mA zorunlu ol-.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    342276

    Eski Türkiye Türkçesinde kiplik

    Modality in old Turkey Turkish

    PELİN MANAP

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Türk Dili ve EdebiyatıTrakya Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. OĞUZHAN DURMUŞ

  2. Tez No

    849257

    Harezm Türkçesinde eylem kipliği

    Event modality in Khwarezm Turkish

    MUHAMMET YASİN ÇAKIR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DilbilimKaradeniz Teknik Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ÇİĞDEM USTA

  3. Tez No

    644567

    Halide Edip Adıvar'ın 'Handan' romanında kiplikler üzerine bir metin analizi

    A textual analysis of modality in Halide Edip Adıvar's novel 'Handan'

    FATMA NUR AKA

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    DilbilimManisa Celal Bayar Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYŞE İLKER

  4. Tez No

    888841

    Bucaktan Sesler adlı eser esasında Gagavuz Türkçesinde fiil

    Verbs in Gagauz Turkish Based on 'Bucaktan Sesler'

    HATİCE ÇAM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DilbilimNiğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEVLÜT GÜLTEKİN

  5. Tez No

    540589

    Eski Türkçede mental fiiller

    Mental verbs in old Turkish

    KUBAN SEÇKİN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DilbilimKaradeniz Teknik Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ÇİĞDEM USTA

Geri Dön