Tarihsel süreçte Eşarilik Maturidilik ilişkisi
The relationship of Asharism and Maturidism in the historical process
- Tez No: 302135
- Danışmanlar: PROF. DR. SÖNMEZ KUTLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 336
Özet
Eşarilik ve Maturidilik İslam düşüncesinin oluşum sürecinde hem düşünsel hem de toplumsal açıdan önemli roller üstlenmiştir. Bu çalışma, Eşarilik ve Maturidiliğin ayrı ayrı teşekkül süreçlerini ele almaktan çok, her ikisinin birlikte teşekkül ettikleri dini-kültürel ve siyasî-toplumsal bağlamı analiz etmiştir.Eşarilik ve Maturidiliğin tarihsel süreçte çeşitli dinî toplumsal aidiyetlerle ilişkili olmuşur. Özellikle Eşarilik bu süreçte Küllabilik, Şafiilik, Malikilik ve Sufilik gibi kelam, fıkıh ve tasavvuf yelpazesinde çok sayıda dinî-toplumsal aidiyetle eklemlenmiştir. Bu sayede İslam coğrafyasının geniş bir bölümünde farklı tonlarda ve içeriklerde temsil imkânı bulmuştur. Eşarilikle karşılaştırıldığında Maturidiliğin hâkim olduğu sosyo-kültürel çevre daha sınırlıdır. Bunun arka planında Maturidiliğin yalnızca Mürciî-Hanefî çevrelerde karşılık bulması ve başlangıçta Mâverâünnehir gibi sınırlı bir bölgede temsil edilmesi yatmaktadır.Eşarilik - Maturidilik ilişkisi doğrusal bir gelişim çizgisi göstermemiş, aksine çeşitli bağlamlara ve değişkenlere bağlı olarak farklı ilişki tiplerinin ortaya çıktığı bir seyir izlemiştir. İki mezhep arasındaki ilişkide bölgesel farklılaşmanın rolü büyüktür. Bölgesel farklılaşma ile kast edilen İslam coğrafyasının Doğu bölgelerindeki düşünce dinamikleri ile Batı bölgelerindekinin birbirinden farklı oluşudur. V./XI. asırdan sonraki süreçte Horasan ve Mâverâünnehir bölgesinde fıkıh ve kelam eksenli ve akılcı bir yaklaşım kendisini göstermekte iken, Irak, Şam ve Mısır bölgesinde ise fıkıh ve hadis eksenli nakilci faaliyetler ön plana çıkmaktadır.Eşarilik ve Maturidiliğin fikri çerçevelerinin şekillenmesinde içinde bulundukları sosyo-kültürel bağlamın yanı sıra taraftarlarının zihniyet yapılarının da önemli bir rolü bulunmaktadır. Bu noktada Eşarilik daha eklektik bir görüntü vermektedir. Bundan dolayı Eşarilik çoğu kez içinde bulunduğu epistemik kabın şeklini almış, bu da mezhep içerisinde farklı zihniyet yapılarının oluşmasına kapı aralamıştır. Gerçekten de Eşarilik tek bir zihniyetten ziyade, birden fazla zihniyetin birbiriyle rekabet ettiği bir gelişim sürecine sahiptir. Eşarilikle kıyaslandığında Maturidiliğin zihniyet yapısının sabit bir görüntü verdiği ve mezhebin baştan itibaren sistematik örüntüsünün korunduğu görülmektedir. Bu yüzdendir ki, İmâm Mâturîdî sonraki asırlarda bile mezhebin zihniyet gelişim çizgisi açısından tavan olma vasfını koruyabilmiştir. Ancak Eşarilikte Eş`arî'nin konumunun bir tavan olmaktan çok, taban niteliği taşıdığı ve Eşariliğin fikri çerçevesinin ise daha çok bu taban üzerinde genişlemesini sürdürdüğü görülmektedir. Eşarilik sahip olduğu eklektik yapı dolayısıyla, dinamik bir hüviyet kazanmış, tasavvuf ve felsefe zemininde kendine özgü farklılaşmalar üretebilmiş ve çok daha geniş kitlelere taşınabilme imkanı bulmuştur. Buna karşın Maturidilik, daha sabit bir içerikte ve sınırlı bir sosyo-kültürel bağlamda temsil imkanı bulmuştur.
Özet (Çeviri)
The Asharism and the Maturidism both intellectually and socially played an important role in the formative period of Islamic Thought. This study analyses the religio-cultural and politico-social contexts in which the Asharism and the Maturidism were formed together, rather than dealing with their formative periods separately.The Asharism and the Maturidism were associated, in the course of history, with various religio-social identities. In this process, the Asharism, in particular, interlaced with many religio-social identities in the theological, legal and mystic aspects such as the Kullâbism, Shâfiism, Mâlikism and Sufism. Thus, in the most part of the Islamic world, it found a chance to be represented in different tones and contents. Compared to the Asharism, the socio-cultural framework in which the Maturidism spread was more limited. This was because of the fact that the Maturism was approved only in the Murjite-Hanafite circles and represented at the outset in a limited area, i.e. Transoxiana.The relationship of Asharism and Maturidism did not show a linear line of development, on the contrary, on the basis of various contexts and variables, it progressed in a line during which a different types of relationship developed. The regional differantiation had a remarkable role in the relationship between two schools. What is meant by regional differantiation is the fact that the intellectual dynamics in the Eastern regions of Islamic geography showed differences from those of the Western regions. From the 5th/11th century onward, while a fiqh and kelâm-based rational approach was seen in Transoxiana, in Iraq, Damascus and Egypt the fiqh and hadith-based traditional activties came to the fore.In the formation of intellectual frameworks of the Asharism and Maturidism, not only the socio-cultural context, but also the mentality of their adherents played a considerable role. At this point, the Asharism displayed a more eclectic character and took the shape of the epistemic context, and this paved the way for the formation of different forms of mentality in the school. In fact, the Asharism has a development process in which numerous mentalities, rather than only one, competed with each other. Compared to the Asharism, it is seen that the Maturidism showed more stable form of mentality. It is therefore that even in later centuries al-Mâturîdî maintained its character of being masterpiece, and his views were regarded as the most referenced ones by the Hanafite-Maturidite circles. Nevertheless, the position of al-Ash`arî for the Asharite tradition was a bottom, not a top, and the intellectual framework of Asharism continued to develop on the basis of this bottom. Because of its eclectic nature, the Asharism gained a dynamic character and produced on the ground of philosophy and mysticism peculiar distinctions. This point was probably the main reason for the fact that the Asharism became the most dominant school in the Islamic geography. Likewise, because of its stable character, the Maturidism was represented in a more limited socio-cultural milieu.
Benzer Tezler
- Şeyhülislam Ebussuûd Efendinin kelâmî görüşleri
Theological views of Ebusuûd Efendi
VAHİT GÜNEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZDEN KANTER
- Mâtürîdîlik ve Eş'arîlik arasındaki ihtilâflı meselelerde Kemâlüddîn el-Endicânî'nin yeri (Sıdku'l-Kelâm kitabı özelinde)
The position of Kamāl al-Dīn al-Andijānī on the disputed issues between Matudirism and Ash'arism (A specific reference to the book Ṣidqu al-Kalām)
AYŞENUR ÇALIŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİbn Haldun ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAYRETTİN NEBİ GÜDEKLİ
- Tarihsel süreçte Eş'arilik Malikilik ilişkisi
Malikis and Ash'aris and the dogmatic relationship among them
AISHA ABULQASEM KHALIFA AJJOUAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinKastamonu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ATALAN
- Hadis usulünün teşekkülünde sosyo-politik ve sosyo-kültürel bağlam
Socio-political and socio-cultural context in the formation of hadith methodology
RECEP KÖKLÜ
Doktora
Türkçe
2022
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SALİH KESGİN
- COVİD-19 salgınının Batman ilindeki özel spor işletmeleri üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi: Bir vaka çalışması
Evaluation of possible effects of the COVID-19 outbreak on private sports businesses in batman province: A case study
ABDULLAH YÜKSEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
SporMardin Artuklu ÜniversitesiBeden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ENES IŞIKGÖZ