İlköğretim 5. sınıf Türkçe dersinde eleştirel okuryazarlık uygulamaları: Bir eylem araştırması
Practices of critical literacy in the elementary school 5th grade course of Turkish language: An action research
- Tez No: 312583
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET GÜLTEKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Anadolu Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İlköğretim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 305
Özet
Medyayla ve gelişmiş teknolojiyle doğrudan ya da dolaylı biçimde ilişkili olan kişilerin ya da grupların gücü elinde tuttuğu küreselleşen dünyada özellikle bu güç yapılarının yarattığı yazılı, sözlü, görsel ya da çoklu ortam metinlerinin bireylerin ve toplumların düşünme biçimleri üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır. Yazılı, sözlü, görsel ya da çoklu ortam metinlerinin anlamlandırılabilmesi için eğitim önemli bir rol üstlenmektedir. Eğitim uygulamalarında gerçekleştirilecek eleştirel okuryazarlık uygulamalarıyla; öğrencinin okuduklarını, gördüklerini ve işittiklerini sorgulayarak, kendisine sunulanın ötesinde farklı anlamları görmeleri, farklı bakış açıları geliştirmeleri ve anlamı kendilerinin yapılandırmaları amaçlanır. Bu anlamda eleştirel okuryazar öğrenciler, kendi deneyimleri, değerleri ve görüşleriyle okuduklarını değerlendirme ve yazarın amacını düşünme fırsatına sahip olurlar.Bu araştırmanın amacı, ilköğretim 5. sınıf Türkçe dersinde öğrencilere eleştirel okuryazarlığı kazandırmaya yönelik uygulamaların nasıl gerçekleştirileceğini ortaya koymaktır. Araştırma Türkçe dersinde eleştirel okuryazarlık uygulamaları bağlamında gerçekleştirilen etkinliklere dayandığından nitel araştırma desenlerinden eylem araştırması aracılığı ile gerçekleştirilmiştir.Araştırmanın uygulaması 2008-2009 öğretim yılı bahar döneminde Eskişehir Ticaret Odası İlköğretim Okulu'nun 5/A sınıfındaki öğrenciler üzerinde gerçekleştirilmiştir. Seçilen sınıfta, Türkçe dersinde eleştirel okuryazarlık uygulamalarına ilişkin etkinlikler tüm sınıfa yönelik olarak gerçekleştirilmiş ve örnek etkinliklerin dökümünde ve analizinde ilgili etkinliklere ilişkin sınıfta gerçekleşen tüm olaylar ele alınmıştır.Araştırmada eleştirel okuryazarlık uygulamaları 12.02.2009 tarihinde başlamış, on sekiz haftalık bir uygulama sürecinin sonunda 10. 06. 2009 tarihinde sona ermiştir. Araştırmanın belirlenen amacına ulaşması için veriler araştırmacı günlüğü ve öğrenci günlükleri, video kayıtları ve eleştirel okuma ölçeği olmak üzere farklı veri toplama araçlarıyla toplanmıştır. Araştırmanın verileri betimsel analiz yoluyla çözümlenmiş ve elde edilen bulgular araştırma sorularına bağlı kalınarak yorumlanmıştır. Araştırmada Eleştirel Okuma Ölçeği'nden elde edilen veriler ise SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) paket programı kullanılarak çözümlenmiş ve yorumlanmıştır.Araştırma bulgularına dayalı olarak ortaya çıkan sonuçlar şöyle sıralanabilir:?Etkinlikler, ?Üretim, Tüketim ve Verimlilik? temasına yönelik seçilen metinler temel alınarak planlanmış ve uygulanmıştır. Uygulama sürecinin ilk aşamasında, metinde işlenen konuya yönelik olarak öğrencilerin kişisel deneyimleri ve bilgilerinin konuşulduğu eleştirel olmayan konuşmalar gerçekleştirilmiştir. Eleştirel olmayan bu konuşmalar, eleştirel sınıf tartışmaları ve sorgulamalar için bir tür geçiş aşaması olarak işlev görmüştür.?Öğrencilerin başlangıçta ?Üretim, Tüketim ve Verimlilik? teması kapsamında eleştirel olmayan konuşmalarla başlayan uygulama sürecini, metnin sosyal ve ekonomik bağlamı ile mesajına, yapılma amacına ve yazarın bakış açısına yansıtma yapabilmeleri, metindeki problemlerin nedenlerini ve çözüm önerilerini ortaya koyabilmeleri ve çok yönlü bakış açısı kazanabilmelerine yönelik sorgulamalar ve eleştirel sınıf tartışmaları izlemiştir.?Uygulama sürecinde yapı bozma-yapım çözüm (deconstruction) ve yeniden yapım-yeniden oluşturma (reconstruction) döngüleri gerçekleştirilmiştir. Yapımçözüm aşamasında, metinler sorularla eleştirel olarak incelenmiş, öğrencilerin metinlerde çelişkili buldukları ve eleştirdikleri yerler gerekçeleriyle birlikte tartışılmıştır. Bu tartışmalar, gerek metindeki sorunların ortaya konulması gerek asıl anlam ve mesaj ile bu mesajı veren metindeki karakterin davranışlarının analiz edilmesini sağlamıştır. Yeniden yapım aşamasında ise öğrencilerin, metindeki karakterlerden çoğunlukla karşıt ya da farklı davranışlar göstermesini önermeleri ve metne farklı açıdan bakmaları sağlanmıştır.?Eleştirel bakış açısının bilinçli ve amaçlı bir biçimde geliştirmelerini sağlamak amacıyla ?Metnin mesajı nasıl oluşturulmuş? Bu metni başkaları nasıl farklı bir biçimde anlayabilir?? gibi sorularla metindeki gerçekliğin ve sunulanın ötesine geçerek yazarın/senaristin istediği gibi algılanmasına neden olan durumların sorunsallaştırılması sağlanmıştır.?Metnin sosyal ve ekonomik bağlamına yönelik sorgulamaların yapıldığı eleştirel sınıf tartışmalarında öğrenciler, metnin mesajına karşı alternatif bir söylem geliştirmişlerdir. Bu durum eleştirel okuryazarlık alanyazında ?yazarın/senaristin metnine karşı okuyucunun karşı konum alması? biçiminde açıklanmaktadır.?Eleştirel okuryazarlık uygulamalarında, metinlerin analizini ve eleştirisini yapmanın ötesinde buradaki sorunları dönüştürme başka bir ifadeyle sorunları çözmeye yönelik eylemi gerçekleştirme aşaması gerçekleştirilmiştir.?Metinlere ilişkin eleştirel sınıf tartışmalarında öğrencilerin analiz ve sentez yapma, çıkarımda bulunma, karar verme ve değerlendirme ile kanıt/gerekçe gösterebilme gibi eleştirel ve sorgulayıcı düşünme becerilerini gerektiren yanıtlar vermenin yanı sıra eleştirel düşünmeyi gerektiren sorular sorabilme becerileri gelişmiştir.?Öğrencilerin, gerek metinlerde görünen mesajın arkasında görünmeyen asıl mesajı ve ana düşünceyi ortaya çıkarmaya gerek metinde görülenlerin yazarın/senaristin düşünceleri ve değerleri olduğuna ve yazarın/senaristin bunun doğruluğunu kanıtlayacak biçimde metni oluşturduğuna yönelik farkındalık kazandıkları görülmüştür.?Eleştirel okuryazarlık uygulamaları öğrencilerin, sorunsallaştırdıkları metinlere ya da gerçek yaşam sorunlarının çözümlerine yönelik eleştirel yazma becerileri gelişmiştir.
Özet (Çeviri)
In this global world ruled by individuals or groups directly or indirectly interested in media and developed technologies, there is great influence of written, verbal, visual or multi-media texts created especially by these rulers on the thinking ways of individuals and societies. Education plays an important role in giving meaning to written, verbal, visual or multi-media texts. The underlying purpose of the critical literacy applications to be carried out in educational practices is to help students interrogate what they have read, seen and heard; to see the different meanings of what they have been presented; to develop different viewpoints; and to structure the meaning on their own. In this respect, critically-literate students have the opportunity to evaluate what they have read in line with their own experiences, values and thoughts and to think about the purpose of the author. Among the most important courses that will help students acquire the critical literacy skill is the course of Turkish Language.The purpose of the present study was to reveal how applications regarding students? acquisition of critical literacy in the elementary school 5th grade course of Turkish Language were carried out. As the study was based on activities carried out in the context of critical literacy applications in the course of Turkish Language, it was designed as action research, which is among qualitative research models.The study was carried out with 5th grade students at Eskisehir Ticaret Odasi Elementary School in the Spring Term of the academic year of 2008-2009. With the students chosen, sample activities related to critical literacy applications were carried out in the course of Turkish Language, and all the events that occurred in class were taken in to consideration during the transcription and analysis of these sample activities.In the study, the critical literacy applications stared on the 12th of February, 2009 and, following an eight-week application process, ended on the 10th of June, 2009. In line with the purpose of the study, the data were collected via different data collection tools such as researcher?s journal and students? journals, video records, semi-structured interviews and a reading scale. The research data were analyzed with the descriptive analysis technique, and the findings obtained were interpreted depending on the research questions. In the study, the data collected via the Critical Reading Scale were analyzed and interpreted with the help of the package program of SPSS (Statistical Package for the Social Sciences).Based on the research findings, the results obtained could be summarized as follows:?The activities were planned and applied based on the texts chosen regarding the theme of ?Production, Consumption and Productivity?. In the first phase of the application process, before going on with the activities for reading and interrogating the text, non-critical conversations covering the personal experiences and knowledge of the students were held. These non-critical conversations served as a kind of transition phase for critical class discussions and interrogations.?The application process started initially with non-critical conversations within the scope of the theme of ?Production, Consumption and Productivity? ended with interrogations and critical class discussions for the students to gain a multi-faceted perspective, to reveal the causes of the problems in the text, to put forward related solutions to these problems and to reflect upon the purpose of the text, its social and economic context, its message and upon the perspective of its author.?The application process involved the cycles of deconstruction and reconstruction In the deconstruction phase, the texts were examined critically with questions, and the parts that the students found contradicting with the texts and criticized were discussed with their reasons. These discussions helped not only reveal the problems in the text but also analyze the original meaning and message as well as the behavior of the character that gives that message in the text. In the reconstruction phase, the students mostly suggested opposing or different behavior when compared to the behavior of the characters in the text and viewed the text from a different perspective.?In order to help them develop a critical perspective consciously and purposefully, with such questions as ?how was the message of the text formed?? how differently can others understand this text??, by going beyond the reality in the text and beyond what is presented in the text, the situations causing the text to be perceived in the way the author/scenarist wanted problematized.?During the critical class discussions which allowed interrogations regarding the social and economic context of the text, the students developed an alternative discourse opposing to the message of the text. This situation is explained in the literacy related to critical literacy as ?the opposing attitude of the reader towards the author/scenarist?s text?.?Beyond analyzing and criticizing the texts, the critical literacy applications included transformation of the problems, which is the phase of taking action for solving the problems.?With the applications carried out, the students not only developed their ability to provide answers that require such skills as critical and interrogative thinking skills as conducting analysis and synthesis during the critical class discussions regarding the texts, drawing implications, making decisions and evaluations and providing proof/reasons but also developed their ability to direct questions that require critical thinking.?The students raised their awareness not only of revealing the main idea and the original message hidden behind the apparent message in the texts but also of the fact that what is apparent in texts actually reflects the thoughts and values of the author/scenarist and that the author/scenarist has formed the text in a way to confirm this reflection.
Benzer Tezler
- Görsel kültür kuramının ilköğretim 4. sınıf görsel sanatlar dersinde uygulanması
Application of the visual culture concept in visual art courses in the 4th classes of primary schools
RUKİYE DİLLİ
Doktora
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. ŞENİZ AKSOY
- Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlıklarının geliştirilmesi: 'Bilim Teknoloji Sosyal Değişme' dersinin eylem araştırması ile tasarlanması
An action research for designing science technology social change (STSC) course to promote preservice social science teachers' scientific literacy
CANAN TUNÇ ŞAHİN
- Öğrenme amaçlı yazma uygulamalarının ortaokul öğrencilerinin fen başarısı ve yazma becerilerine etkisi
The effect of writing to learn practices on middle school students' science achievement and writing skills
EBRU SİVRİKAYA
Doktora
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimTrabzon Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEVZAT YİĞİT
- Fen ve teknoloji dersinde ?vücudumuzda sistemler? ünitesinde fen okuryazarlığını geliştirici etkinliklerin kullanılmasının başarıya, tutuma ve bilimsel süreç becerilerine etkisi
The effect on success, attitude and scientific process skills of the use of scienctific literacy developing activities in the unit named 'systems of our body' in science and technology course
EFE GÜÇLÜER
Doktora
Türkçe
2012
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TEOMAN İSMAİL KESERCİOĞLU
- Medya okuryazarlığı dersini alan öğrencilerin medyaya bakışı: Kayseri örneği
Students course field view of media literacy for the media: Example Kayseri
İKBAL BOZKURT AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Eğitim ve ÖğretimSelçuk ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ENDERHAN KARAKOÇ