Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde çöl kaynaklı tozlar ve genel çevresel etkileri
Dust origin of desert in Eastern And South Eastern Anatolia region and general environmental effects
- Tez No: 314269
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. M. TANER ŞENGÜN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 188
Özet
Çöl kökenli tozlar, subtropikal çöl bölgeleri ile karaların denizden uzak iç bölgelerinde genel atmosfer dolaşımı ve çeşitli meteorolojik faktörlere (rüzgarlar, konvektif aktivite ve gezici depresyonlar) bağlı olarak yüzeydeki tozların ( PM1, PM2.5, PM10) atmosfere dahil olması ve daha sonra bu tozların uzun mesafeli atmosferik taşınımı sonucunda meydana gelmektedir. Türkiye'nin coğrafi konumunun çöl bölgelerine yakın olması ve batı rüzgârları (orta enlem gezici depresyonları) kuşağında yer alması nedeniyle son yıllarda Türkiye'ye bol miktarda çöl tozu taşınmaktadır. Türkiye'ye özellikle Sahra Çölü, Suriye-Ürdün Çölü, Suudi Arabistan çölleri, Irak çölleri ve İran çölleri üzerinden gelen çöl tozları en fazla Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Doğu Anadolu Bölgesi'nde etkili olmaktadır. Sözkonusu çöllerden kaynaklanan çöl tozlarının en fazla Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde etkili olmasının nedenleri, bu çöllerin konum itibariyle Batı Rüzgârları ve Orta Enlem Siklonları'nın etki sahalarında olması, Anadolu Yarımadası'na yakın olması ve bu çöllerden taşınan çöl tozlarının Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde etkisini önleyecek geniş ve yüksek topoğrafik engellerin olmamasıdır.Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ni etkileyen çöllerin her birinin bulundukları yerlerde yaşanan iklim koşullarının tamamen aynı olmaması ve farklı jeolojik yapıya sahip arazilerden oluşmasından dolayı buralardan kaynaklanan ve Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ni etkileyen çöl tozlarının kimyasal ve mineralojik özellikleri birbirinden farklıdır. Çalışma alanını etkileyen çöl tozlarının mikroanalitik özelliklerinin tespitinde örnekleme (numune alma) ve mikroanaliz yöntemleri kullanılmıştır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde çöl tozlarının hareketi ve dağılışında doğal ve beşeri faktörler etkili olmaktadır. Doğal faktörler, topoğrafik özellikler (orografya, yükselti, bakı) ve klimatolojik özellikler (sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış) dir. Beşeri faktörler ise yoğun ve düzensiz kentleşme, fosil yakıtlar ve motorlu araçlardır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde çöl tozlarının 2009-2011yıllarına ait verilerine göre çöl tozları, en fazla İlkbaharda daha çok mart-nisan-mayıs aylarında; yazın, haziran, temmuz aylarında sonbaharda ise eylül-ekim aylarında etkili olmaktadır.Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde çöl tozları, doğal ve beşeri ortam üzerinde çok önemli çevresel etkilerde bulunmaktadır. Bu etkiler doğal ortamda öncelikle iklim elemanları üzerinde, bitki ve toprak örtüsünde, su ekosisteminde, hava kalitesi üzerinde ve buzulların erimesinde olmaktadır. İnceleme alanındaki illerde çöl tozlarının geçiş mevsimleri olan ilkbahar ve sonbahar aylarında kuru ve yaş olarak çökelmesi, özellikle pamuk tarımında ürünün kalitesini olumsuz etkilemektedir. Çöl tozlarının yoğun şekilde etkili olduğu günlerde hava kalitesi ve görüş mesafesi düşmektedir. Çöl tozlarının kar üzerine birikmesi sonucunda karın hızlı şekilde erimesiyle afet boyutuna varabilecek çığ, sel ve taşkın olayları meydana gelmektedir. Çöl tozları, beşeri ortamda ise insan sağlığını, faaliyetlerini yapıyı ve yerleşmelerini etkilemektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde çöl tozları, insan sağlığında özellikle göğüs hastalıkları üzerinde olumsuz etkilerde bulunmaktadır. Tozlu günlerde hastaneye başvuranların sayısı tozsuz günlere göre % 20 daha fazladır. İnsan faaliyetlerinde ise çöl tozları, turizm, ulaşım ve arıcılık faaliyetlerini etkilemektedir. Çöl tozları, ev ve işyerlerinde kullanılan klimaların tıkanmasına ve bozulmasına, metalik eşyaların erken paslanmasına ve otomobillerin boyalarında toz ve kum fırtınaları sonucunda çiziklerin meydana gelmesine neden olmaktadır. Çöl tozlarının kale, heykel ve anıt gibi tarihi ve kültürel olarak büyük öneme sahip olan yapılar üzerine kuru ve yaş olarak çökelmesi sonucunda kimyasal olarak yapılar üzerinde aşınmaya ve ayrışmaya neden olmaktadır.Bu çalışmada, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde çöl kaynaklı tozların klimatolojik, jeomorfolojik ve mikroanalitik özellikleri, gelişimleri, doğal ve beşeri ortam üzerine etkileri değerlendirilerek ortaya çıkabilecek sorunlara karşı çeşitli çözüm önerileri sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Desert dusts consist of the result of insert into atmosphere and atmospheric transport of dusts on soil cover (such as PM1, PM2.5, PM10) to distant regions by effect of various winds and mobil depressions, depending on different meteorological factors and general atmospheric circulation in subtropical desert areas and the inner regions of the land away from the sea. The Sahara Desert, the deserts of Suudi Arabia, Iran and Iraq deserts impact eastern and southeastern Anatolia regions. The eastern and southeastern Anatolia regions were effected during certain times of the year reasons such as by dusts that derive from this deserts to effect westerly winds and mid-altitude cyclones, to be close to the Anatolian peninsula, not to be wide and high topographic barriers that prevent from desert dusts that moved this deserts.The chemical and mineralogical properties of desert dusts that affect Eastern and Southeastern Anatolia Region are different because of difference climatic conditions of The Sahara Desert, Deserts the Peninsula of Arap and Desert Iran-Irak that affect Eastern and Southeastern Anatolia Region and lands with different geological formation of the structure. Sampling and microanalysis methods were used in the determination of micro-analytical properties of desert dusts that affects work area. Natural and human factors effect on movement and distribution of dust deserts in the Eastern and Southeastern Anatolia Region. Natural factors are topographic features (orografya, elevation, aspect) and the climatological parameters (temperature, pressure, wind, humidity and rainfall). Human factors are dense and irregular urbanization, fossil fuels and motor vehicles. Desert dust are effect in the Eastern and Southeastern Anatolia Region in according to the data for the years 2009-2010 the desert dust the spring March-April-May, June, July in summer months, in fall september,october.Desert dusts effect too much on natural and human environments. These effects are in natural environment on climate, vegetation and soil cover, water resources and glacial melting and In human environment on structure and activities of human health and settlements. Sedimentation as dry and wet deposition of desert dust in provinces in the study area in spring and autumn effect negative on the quality of cotton agriculture. Air quality and visibility decreases when desert dusts densitiy. Avalanches and flood occur deposition on snow desert dusts with rapid melting of snow. To inform the public taking the necessary measures authorized persons and organizations require preventing loss of life and property in such cases. Desert dust in the Southeastern Anatolia impact negative human health. The number of applicants to the hospital in dusty days are than dust-free days % 20. Desert dusts affect tourism, transport and the beekeeping activities. Desert dusts cause to clogging and deterioration of air conditioners used in homes and businesses the early corrosion of metallic objects, to scratches to occur as a result of dust and sand storms that paints cars. Dust in the desert castles, such as statues and monuments on the historical and cultural structures which are of great importance as the dry and wet deposition as a result of corrosion and decomposition of chemical lead structures.Climatological, geomorphological and micro-analytical characteristics dust deserts of Eastern and Southeastern Anatolia Region, development, effects on natural and human environment evaluated and solutions versus problems that arise were presented in this study.
Benzer Tezler
- Çöl tozlarının Elazığ Diyarbakır Adıyaman ve Şanlıurfa illerinde insan ve bitki üzerindeki etkileri
The effect of desert dust on plants and human health which has influence in Elazığ, Diyarbakır, Adıyaman and Şanlıurfa cities
HARUN REŞİT BAĞCI
- Türkiye'de 2014-2018 yılları arasında tespit edilen köpek ve kedi kuduz vakalarının kümelenme analizi ile incelenmesi
Investigation of the cluster analysis of detected canidae and felidae rabies cases in Turkey between 2014 and 2018
FEVZİYE İPEK KESKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk SağlığıAnkara ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MELTEM ÇÖL
- Antalya'da depolanmış ürün ve materyalde zararlı böcek ve akar türleri.Yayılışları ve habitatları üzerine araştırmalar.
Başlık çevirisi yok
YILDIRIM YANAROĞLU
- De Martonne ve Köppen metodlarının Türkiye istasyonlarına uygunluk derecesi
Başlık çevirisi yok
ŞÜKRAN ÇAMLI
- Atmosferik partikül maddelerin (PM) kimyasal karakterizasyonunun belirlenmesi ve kaynaklarının tespit edilmesi: Şanlıurfa örneği
Determining the chemical characterization of atmospheric particulate matters (PM) and source appointment: The case of Sanlıurfa
MUHAMMED YEŞİLDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Çevre MühendisliğiHarran ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TUBA RASTGELDİ DOĞAN
DOÇ. DR. MELİK KARA