İran İslam Cumhuriyeti - Suudi Arabistan Krallığı ilişkileri (1979-2011)
The relations of the Islamic Republic of Iran - Khe Kingdom of Saudi Arabia (1979-2011)
- Tez No: 340266
- Danışmanlar: PROF. DR. MUHİTTİN ATAMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Uluslararası İlişkiler, International Relations
- Anahtar Kelimeler: İran, Suudi Arabistan, İran İslam Devrimi, Arap Baharı, Körfez Savaşları, Iran, Saudi Arabia, Iranian Islamic Revolution, Arab Spring, Gulf Wars
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Abant İzzet Baysal Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 305
Özet
Bu çalışmanın temel ilgi alanı, 1979 İran İslam Devrimi?nden 2011 Arap Baharı?na kadar olan süreçte İran İslam Cumhuriyeti ve Suudi Arabistan Krallığı ikili ilişkilerini incelemek ve tanımlamaktır. İran ve Suudi Arabistan, İslam dünyası, Ortadoğu ve bilhassa Basra Körfezi?nde önemi haiz iki devleti temsil etmektedirler. Böylece, mezkür alanlarda meydana gelen önemli gelişmeleri sağlıklı bir şekilde anlayabilme konusunda Tahran-Riyad ilişkilerinin seyri bize ışık tutabilecek muhtevayı içerisinde barındırmaktadır.Bu bağlamda, İslam Devrimi ile Arap Baharı arasındaki yaklaşık otuz yıllık dönemde İran-Suudi Arabistan ilişkilerinin temel karakteristiği çok boyutlu rekabet olarak kendini göstermektedir. Söz konusu rekabetin yoğunluğunun bazı dönemlerde tırmanması, iki ülke ilişkilerinde gerilim ve çatışmayı beraberinde getirmiştir. Bu nedenle bölgesel rekabetin iyice derinleştiği bazı dönemlerde Tahran-Riyad ikili ilişkileri ya kopmuş ya da kopma noktasına gelmiştir. Bu çalışmada Tahran-Riyad ilişkilerini belirleyen temel unsurlar süreklilik ve değişiklik unsurları olarak iki grupta incelenmiştir. İki ülke ilişkilerinde yönlendirici özelliğe sahip süreklilik unsurları, her iki ülkenin yapısal unsurlarından kaynağını almakta ve günümüze kadar etkisini sürdürmektedir. Bu anlamda İran?ı meydana getiren Fars kimliği, Şii düşüncesi ve cumhuriyet yönetimi ile Suudi Arabistan?ı meydana getiren Arap kimliği, Sünni inanışı ve monarşi yönetimi şeklindeki yapısal unsurlar, İslam Devrimi sonrasında yoğun bir rekabete tutuşmuş ve bu rekabete süreklilik boyutu kazandırmıştır. Değişiklik unsurları ise konjonktürel olarak söz konusu devletlerin birbirlerine yönelik tutum ve davranışlarında büyük oranda etkili olan ulusal, bölgesel ve uluslararası alanda meydana gelen önemli gelişmelerdir. Değişiklik unsurlarına ilişkin olarak 1979 sonrası Tahran-Riyad ikili ilişkileri üç dönem halinde incelenmiştir. Birinci dönem, İslam Devrimi ile başlayıp, 1979 Ayetullah Humeyni?nin vefatı ile sona ermektedir. Bu dönemi belirgin kılan temel dinamik İran?ın ortaya koyduğu bölgesel siyasetin cari sistemin temellerini yıkacak potansiyeli taşımış olması ve Suudi rejiminin güvenliğine hayati bir tehlike oluşturmuş olmasıdır. İslam Devrimi ile İran?ın dış politikası üzerinde şekillendirici özelliği olan iç dinamikler köklü bir şekilde değişmiştir. 1979 akabinde İran?ın anti-statükocu dış politikası ve devrim ihracı politikasına en yoğun şekilde maruz kalan Suudi rejimi, Tahran?ın bu minvalde ilerleyen politikalarına ilişkin endişelerinden hareketle onu dengeleme politikası izleyerek dizginlemeye çalışmıştır. Bu nedenle ikili ilişkilerde 1979-89 dönemi doğrudan rekabet ve çatışma olarak adlandırılmıştır.Tahran-Riyad ilişkilerinde ikinci bir dönem, 1989-2001 arasındaki zaman dilimini kapsamaktadır. Bu dönemi belirgin kılan ana değişkenler 1988?de I. Körfez Savaşı?nın sona ermesi, 1989?da devrim lideri Ayetullah Humeyni?nin vefat etmesi, 1990?da II. Körfez Savaşı?nın patlak vermesi ve İran?ın dış politikasında ve bölge devletleri ile ilişkilerinde yeni bir sayfa açan Haşimi Rafsancani ve daha sonra Muhammed Hatemi?nin liderliğe geçmeleridir. Ulusal ve bölgesel anlamda meydana gelen bu denli önemli gelişmeler İran ve Suudi Arabistan?ın birbirlerine bakışları üzerinde olumlu yansımaları olmuştur. Bunun doğal sonucu olarak Tahran-Riyad ilişkilerinde yumuşama evresi başlamıştır. İki ülke ilişkilerinde üçüncü dönem, 2001-2011 arasındaki zaman zarfını içermektedir. Bu dönemi meydana getiren ve iki ülke ilişkilerinde yoğun bir düzeyde yansımaları olan ana değişken 11 Eylül 2001 saldırılarıdır. 11 Eylül 2001 sonrasında şekillenmeye başlayan yeni Ortadoğu?da meydana gelen gelişmeler İran lehine sonuçlar doğurmuştur. 2001 sonrası ortaya çıkan bölgesel konjonktür Suudileri büyük oranda endişelendirmiş, Tahran ve Riyad?ı tekrar zıt pozisyonlara yerleştirerek aralarındaki rekabeti yeniden tırmandırmıştır.
Özet (Çeviri)
The main involvement of this study is to investigate and describe bilateral relations between Islamic Republic of Iran and the Kingdom of Saudi Arabia from the 1979 Iranian Islamic Revolution to the 2011 Arab Spring. Both prominent states, Iran and Saudi Arabia, have occupied crucial status in the Muslim World, the Middle East, particularly the Persian Gulf. Therefore, political dimension of Tehran-Riyadh relations are harboring content that can shed a light on our understandig of critical develepments in aforementioned regions.In this context, during the three decades between the Iranian Islamic Revolution and Arap Spring, fundamental characteristic of Iran-Saudi Arabia relations has been seen as a multi-dimensional competition. In some periods, enhancement of this rivalry has resulted in tension and confrontation bilateral relations. In this thesis, principal elements shaping Tehran-Riyadh relations have been examined in two groups: continuity factors and rupture factors. Continuity elements which have directing feature in two countrys? relations have stem from structural features and maintain their effects until the present time. Therefore, there exists a tough and continous competition between the Persian identity, the Shia consideration, the Republic system that generates Iran and the Arab identity, the Sunni understanding and the Monarchy rule that creates Saudi Arabia. On the other hand, rupture elements have important national, regional and international developments which largely affect attitudes and behaviors of these two states. Hence, the Tehran-Riyadh relations after 1979 have been investigated in three eras. First period begins with the 1979 Iranian Islamic Revolution and finishes with the death of Ayatollah Ruhollah Khomeini in 1989. The main dynamic that determined this period is the regional policy of Iran that has potential which to destroy pillars of the current system. With the 1979 Iranian Islamic Revolution, domestic variables effecting the foreign policy of Iran have deeply changed. After 1979, due to Iran?s revisionist foreign policy and endeavor to export its revolution, Saudi regime have pursued balancing and containment policy. As a result of this, 1979-89 era of these states? mutual relations is defined as the direct competition and confrontation. The second period in relations of Tehran and Riyadh includes time session between 1989-2001. Essential variables in this period are the end of I. Gulf War in 1988, the death of the revolution leader Ayatollah Khomeini in 1989, outbreak of II. Gulf War in 1990 and coming to leadership of Hashimi Rafsanjani who opened the new chapter foreign policy of Iran and Iran?s relations with neighbouring states. With the significant developments in their internal and external politics in the 1990s, both Iran and Saudis have brought positive implications on each other. As a natural result of these, the detente era has began in Tehran-Riyadh relations. In two states? relations? the thirth period covers the time 2001-2011. This period?s essential independent variable, the September 11, 2001 attacks, have caused this era and deeply reflected itself on these states? relations. Important developments that took place in the new Middle East after 2001, have generated results in favour of Iran. Moreover The September 11, 2001 has placed Iran and Saudis opposite position again and enhanced an intensive of competition as a result of deep concerns of Saudis.
Benzer Tezler
- İran ve Suudi Arabistan ilişkilerinde uyuşmazlık nedenleri
Causes of disputes in Iran and Saudi Arabia relations
MEHDI MATINJAVID
Doktora
Türkçe
2019
Uluslararası İlişkilerİstanbul ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SAADET GÜLDEN AYMAN
- Ortadoğu'da güç mücadelesi çerçevesinde bir kimlik çatışması olarak mezhepçilik
Sectarianism as an identity conflict within the scope of power struggle in Middle East
GİZEM ÖRGEV
Doktora
Türkçe
2019
Uluslararası İlişkilerİstanbul ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SAADET GÜLDEN AYMAN
- Körfez'de güç mücadelesi: İran - Suudi Arabistan rekabeti
Power struggle in the persian gulf: The competition between Iran and Saudi Arabia
YASİN DURDU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Uluslararası İlişkilerGazi ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜREL YILMAZ ŞAHİN
- The foreign policy of the United States towards Saudi Arabia and Iran in the 21st century
21. yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri'nin Suudi Arabistan ve İran dış politikası
CANSU TOKAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Uluslararası İlişkilerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. IŞIK KUŞÇU BONNENFANT
- İran ve Suudi Arabistan rekabeti'nin bölgesel çatışmalar üzerindeki etkisi: Yemen örneği
The impact of the Iran and Saudi Arabia rivalry on the conflicts in middle east: Yemen case
ESRA ÇOMARLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Uluslararası İlişkilerAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiŞarkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SAYİM TÜRKMAN