Application of standard types of construction contracts in Kazakhstan
Uluslararası inşaat sözleşmelerin Kazakistan'da uygulanması
- Tez No: 356147
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. GÜRKAN EMRE GÜRCANLI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2014
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 141
Özet
Dünyanın bugünkü hale gelmesi konusunda küreselleşmenın etkisi büyüktur. Küreselleşme süreci önceden kapatılmış olan birçok yeni pazarlara ulaşmak için kapılar açtı. Bu olay, inşaat endüstisi dahil, bütün endüstrilere yeni bir itki vermiş. İnşaat endüstrisi daima gelişmekte olan dünyanın lider endüstilerin birisidir ve küreselleşme inşaat sektörü için yeni fırsatları tanıtmış. Fakat firsatlar atması ile birlikte riskler de artıyor.“Risk”günlük hayatta yaygın kullanımlı bir terminoloji. Riskin dünya kadar çeşidi vardır. Bir hedefi düzene getirmek için hedefe doğru alınan yolda ortaya çıkacak olan tüm riskleri yönetmek üzere hazır olmak lazım. Bu herhangi bir hedef türü için uygulanır ve tabi inşaat endüstrisi için de aynısı geçerlidir. İnşaatın temel amacı, insanların yaşam ve çalışma ortamı için gerekli yapılar üretmek ve yönetmektir. Eğer kimse inşaatta başarılı olmak istiyorsa karşılaşacağı riskleri ustaca yönetebilmesi gerekiyor. İnşaat sözleşmeleri, ortaya çıkabilecek olan birçok riski yönetmenin temelidir. İnşaat sözleşmelerin ana taraftarı İşveren ile Müteahhittir ve her ikisinin de kendilerine ait yükümlülükleri vardır. Proje ile ilgili risklerin neredeyse tamamı bu iki temel oyuncuların sorumlulukları. Bir inşaat projenin baraşarılara imza atması için bütün riskler sözleşme taraftarı arasında dengeli bir halde yayınlanması lazım. Projenin ne derecede başarılı olacağı o proje katılımcıların kendine ait riskleri ne kadar başarılı bir derecede yönetebilmelerine bağlı. İnşaat projesine yönelik alınan risklerin doğru belirlenmesi projeyi başarılı bir şekilde gerçekleştirmenin anahtarıdır. Tartışılmak üzere hazırlanan belirli bir proje için kesin sözleşmenin doğru seçilmesi işveren ve işçi olan ana oyuncuların her ikisi için de hayati önem taşımaktadır. Günümüzde dünya çapında tanınan yetkili kuruluşlar tarafından sağlanan standart sözleşmelerin çeşitli türleri vardır. En popüler olanlar ise İnşaat Mühendisleri Enstitüsü (ICE) sözleşmeleri, Ortak İhale Mahkemesi (JCT) sözleşmeleri, Yeni Mühendislik Sözleşmeler (NEC), Amerikan Mimarlar Enstitüsü (AIA) sözleşmeleri ve Müşavir Mühendisler Uluslararası Federasyonu (FIDIC) sözleşmeleridir. Her kuruluşun farklı amaclara hedeflenen çeşitli sözleşme tipleri vardır. İnşaat Mühendisleri Enstitüsü altı farklı sözleşme türlerini sunuyor. Ortak İhale Mahkemesi'nin dokuz çeşit sözleşmeleri bulunmaktadır. Yeni Mühendislik Sözleşmeler kendi kontratlarını üç temel kategoriye ayrıyor: NEC3 Yapı Sözleşmeleri, NEC3 Servis Sözleşmeleri ve NEC3 Tedarik Sözleşmeleri. Amerikan Mimarlar Enstitüsü ise kendi sözleşmelerini iki ana gruba sınıflandırıyor: sözleşme serileri ve sözleşme aileleri. Adları geçen bütün farklı sözleşmelerin yaygın olmasına rağmen dünyada en çok tercih edilen Müşavir Mühendisler Uluslararası Federasyonu tarafından hazırlanan FIDIC sözleşmeleridir. Yukarıda belirtilen tüm inşaat sözleşmeleri sadece yurtiçi inşaat pazarlarında değil, aynı zamanda uluslararası inşaat projelerinde de kullanılmaktadır. Yabancı inşaat pazarının nüfuz etmesini sağlamak derin düşünceler gerektiren bir karardır. Uluslararası inşaat projelerinin daha riskli olması dolayısıyla yurtdışı faaliyetlerini genişletmeye karar veren her inşaat şirketi, yurtiçi projeleriyle karşılaştırarak, çok daha fazla risk faktörlerini dikkate almaları gerektiğini düşünmeleri lazım. M.Hastak ve A.Shaked uluslararası inşaat projelerde karşılaşabilecek riskleri üç ana kategorilere ayırmışlar: Macro veya ülke düzeydeki riskler – o ülkede çalışmayı hedefleyen yatırımcı karşılaşabilecek genel riskler tanıtımı; Piyasa düzeydeki riskler – belirli ülkenin inşaat piyasasındaki karşıya çıkabilecek riskler. Piyasa düzeydeki riskler Macro düzeydeki riskleri de içeriyor; Proje düzeydeki riskler – belirli bir piyasa kapsamında belirli bir proje ile ilgili riskleri inceliyor ve bu son kategori önceki iki kategori riskleri de göz önüne alıyor. Günümüzde birçok gelişmekte olan ülkeler dünyaya gelişen başkentlerini gösterdi ve birçok sanayi için, özellikle, inşaat için yatırım yapmaya hazır olduklarını ortaya koydu. Bu ülkelerin maddi kaynakları yeterli olup, fakat kendi hedeflerini yerine getirmek için yeterli altyapıya ve bilgiye sahip olmadıkları söylenebilir. Bu durum, şanlı gelirleri elde etmek üzere yabancı inşaat şirketleri için sonsuz fırsatlar veriyor. Ancak, bu tür işler büyük bir risk ile birlikte yürür. Kazakistan bu ülkelerden biridir. Orta Asya'da yer alan Kazakistan, bölgenin hızla gelişmekte olan ülkeleri arasında yer alıyor. Doğal kaynaklara zengin olan bu ülke gelirlerin büyük payını doğal kaynak ihracatından kazanıyor. Ayrıca, yabancı yatırımcıların ülkeye katkıları da oldukça büyüktür. Kazakistan'ın en hızla büyüyen sektörlerin birisi inşaat endüstrisidir. İnşaat sektörünün hızlı büyümesine rağmen sektördeki gelişmeler yavaş bir şekilde gerçekleşiyorlar. Buna birçok neden var: inşaat sektörünün maddi-teknik temelin yıpranması, normatif-hukuksal temelin eskimesi, bilimsel-teknik temelin geride kalması önde gelen nedenler. Ülkenin kalifiye personel, güncel bilgiler ve en son teknolojiler konusunda tecrübesinin eksiklik olduğunu söylemek kolaydır. Fakat Hükümet son yıllarda farklı gelişim programları yürütmeye başladı. Kazakistan Cumhuriyetin 2010-2014 yıllar arası hızlandırılmış endüstriel-innovasyon gelişim hükümet programı; 2010-2014 inşaat endüstrisi gelişimi ve Kazakistan'da yapı malzemeleri üretimi programı; ve başka sektörlerin gelişimin hedefleyen programlar başlatıldı. Kazakistan Cumhuriyetin 2010-2014 yıllar arası hızlandırılmış endüstriel-innovasyon gelişim hükümet programın ana hedefi Kazakistan'a yapılmakta olan direkt yatırımların arttırılmasıdır. Kazakistan Cumhuriyeti Milli Bankası verilerine göre, bağımsızlıkta yaşanan on yedi yıl içinde, 1993 ile 2009 yıllar arasında, ülke ekonomisine 108,05 milyar ABD doları miktarında yatırım yapılmıştır. Programın diğer hedeflerin birisi de Organize Sanayi Bölgelerin oluşturulması. Bu konuda Türkiye'nin tecrübesi örnek olarak görünüyor. Bu program 2003-2015 Endüstriel ve İnnovasyon Gelişimi Stratejisi devami olarak değerlendirilebilir. 2010-2014 inşaat endüstrisi gelişimi ve Kazakistan'da yapı malzemeleri üretimi programının temel hedefleri program başlığından kolay anlaşılabilir, fakat hedefler bununla bitmiyor. Programın başka hedefleri: inşaatta kullanılan teknik mevzuatın ve standartların dünya standartlarına göre reform edilmesi; kentsel planlama geliştirilmesi; inşaatta üçretlendirme-fiyatlandırma sistemin geliştirilmesi; ve konut inşaatın daha ileri bir seviyeye çıkartılması. Günümüzde Kazakistan'da inşaat faaliyetleri 2225 teknik mevzuat ve standartlar ile ayarlanıyor. Kentsel planlama konusuna geldiğimizde ükle çapında imar planın olmadığı ortaya çıkıyor. 2001 yılına kadar Kazakistan'da üçretlendirme-fiyatlandırma hesaplamaları eski Sovyetler Birliği döneminden kalan standartlar üzerinden yapılmıştı. 2001 yılında Kazakistan kendi tarihinde ilk kez kendi üçretlendirme-fiyatlandırma veri tabanı oluşturmuştır. Bu yeni veri tabanı 561 teknik mevzuattan oluşuyor. Konut inşaatı canlandırmak üzere 2005-2007 yıllar arası Konut İnşaatı Geliştirme hükümet programı uygulanmıştı. Programın hedefı 15,8 milyon metre kare konut teslim edilmesi iken programın sona erme rakamları 17,9 milyon metre kareye ulaştı. Fakat 2008 yılında yaşanan dünya ekonomik krizi Kazakistan inşaat sektörünü önemli ölçüde etkiledi ve konut inşaatında bir düşüş nedeni oldu. 2010-2014 inşaat endüstrisi gelişimi ve Kazakistan'da yapı malzemeleri üretimi programının ana amaçların birisi Kazakistan inşaat sektöründe kullanılmış olan inşaat malzamelerin yerli üretimini arttırmaktır. Bu hedefe ulaşılabilmesi için en büyük engel olan yapı malzemeleri fabrikaların araç gereçlerin eski olması ve dolaysıyla onların enerji tüketimi yüksek olmasıdır. 2008 yılında temel yapı mazlemelerin üretimi aşağıdaki rakamlarla temsil edilebilir: çimento – 5837 bin ton, önyapımlı (prekast) beton – 2713 bin ton, seramik tuğla – 450 bin metre kare, sıhhi tesisat gereçleri – üretilmiyor, ısı yalıtım malzemeleri – 20,8 bin ton. Aynı 2008 yılında aynı yapı malzemelerin tüketimine geldiğimizde: çimento – 7601 bin ton, önyapımlı (prekast) beton – 2723 bin ton, seramik tuğla – 19534 bin metre kare, sıhhi tesisat gereçleri – 17,1 bin ton, ısı yalıtım malzemeleri – 63,8 bin ton rakamlar karşımıza geliyor. Dolaysıyla, temel yapı malzemelerin yerel üretimi yetersiz olması net. Kazakistan inşaat sektörünün güclü taraftarı: büyük pazar (Beyaz Rusya, Kazakistan ve Rusya Gümrük Birliği 170 milyonluk nüfuse sahip); Gelişim Enstütülerin var olması; zengin ham madde kaynakların var olması; yapı malzemelerin daima artmakta olan sabit talebi. Zayıf taraftarı ise: teknik ekipmanın düşük dereceli olması; araç gereçlerin yıpranma derecesinin yüksek olması; sabit varlıkların yavaş yenilenmesi; fabrikaların modernizasyon (yenileştirme) için sermayeleri yetersiz olması; üretimin enerji tüketimi ve kaynak tüketimi yüksek olması; teknik mevzuatlar ve standartların dünya standartları kadar gelişmemiş olması; fabrikalar yerleşimi dengesiz olması; inşaat sektörün mevsimsel olması; uzmanlar sayısının aşırı derecede yetersiz olması; ithal edilmiş olan yapı malzemelerin kontrol sistemin gelişmemiş olması. Hükümet inşaat sektörünün zayıf taraftarın bir kısmını yabancı yatırımlar aracılığıyla çözüleceğini hedefliyor ve bu nedenle yukarıda adı geçen yarıtım programını uygulamış. Fakat yabancı yatırımcıları çekmek için onlara konforlu ortam sağlamak lazım ve bu konu inşaat kontratları da kapsıyor. Yabancı yatırımcılar işbirliği kendileri daha önceden çalışmış olan sözleşmeler üzerinden yürütmeye tercih ediyorlar. Günümüzde uluslararsı projelerde tercih edilen sözleşmeler – FIDIC sözleşmeleridir. Kazakistan'da ise dünya çapında ünlü olan uluslararası sözleşmelerin kullanılımı yeni bir fenomen, dolaysıyla pek yaygın değil. Kullanmakta olan sözleşmelerin ezici çoğunluğu Medeni Kanun bazlı inşaat sözleşmeleridir. Medeni Kanunun 32. bölümü 'Sözleşmeler' olarak geçiyor ve adı geçen bölümün 2. faslı 'İnşaat sözleşmelerin özellikleri' olarak adlandırılıyor. Bahsedilmiş olan sözleşmelerin dışında diğer yaygın kullanılımlı sözleşme tipi 'Konut inşaatında ortaklık sözleşmesi'. Bu iki tip sözleşmeler inşaatın neredeyse tamamında kullanılmaktadır. Çeşitli uluslararası sözleşmelerinden kullanılmış olan sadece FIDIC sözleşmeleridir. Fakat FIDIC sözleşmelerin Kazakistan'da kullanılması ile ilgili bir takım zorluklar mevcut. Bu zorlukların ayrıntıları bu tezde incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
Risk is a terminology that is widely used in daily life. There is a huge variety of different kinds of risks. In order to archive a goal one must be ready to manage risks that will arise on his way to the goal. This formula applies to any kind of goal, and construction industry in not an exception. Main aim of construction is to produce and manage necessary structures for people's living and working environment. If one wants to succeed in construction then he needs to manage risks skilfully. Construction contracts are the basis of managing many kinds of risks that might arise. Correct risk allocation to the parties of the construction project is the key to successful execution of the project. Accurate selection of exact type of contract for specific project under consideration is vital for both main players – employer and employee. Nowadays there are various types of standard forms of contracts provided by a number of competent organizations recognized worldwide. Most popular are Institution of Civil Engineers (ICE) contracts, the Joint Contracts Tribunal (JCT) contracts, New Engineering Contracts (NEC), the American Institute of Architects (AIA) contracts, and International Federation of Consulting Engineers (FIDIC) contacts. All afore mentioned construction contracts are widely used not only in domestic construction markets, but also in international construction projects. Entering foreign construction market is a decision that requires deep considerations. The fact that international construction projects are more risky is obvious, therefore every construction company that decides to expand its operations overseas needs to consider several more risk factors, comparing to domestic projects. Globalization opened doors to many new markets access to which previously was closed. Nowadays large amount of developing countries revealed its grown capitals to the world and are willing to invest money in many industries, particularly, construction. These countries have funds, but don't have a sufficient infrastructure and knowledge to fulfil their own goals. This situation gives endless opportunities to foreign construction companies to make a sound profit. However, this kind of business is related with big risks. Kazakhstan is one of these countries. Situated in Central Asia, Kazakhstan is among rapidly developing countries of the region. As it is easy to assume, country is experiencing lack of: qualified personnel, up to date knowledge, and latest technologies. The aim of this research is to evaluate usage of standard forms of construction contracts in Kazakhstan and difficulties related to it.
Benzer Tezler
- Süre uzatımı ve ek ödemelerin KİK ve FIDIC anahtar teslimi sözleşmeleri çerçevesinde incelenmesi
Review of extension of time and additional payment in the public procurement authority KIK and FIDIC turnkey contracts
DİDEM AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DENİZ İLTER
- Maliyet artı ücret tipi bir otel renovasyon projesinde karşılaşılan sorunların değerlendirilmesi ve CMAA standardı ile uygulanan proje yönetiminin karşılaştırılması
Evaluation of the problems that seen in a cost plus hotel renovation project and comparison between CMAA standard and applied project management
BURÇİN SİNEM YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜRKAN EMRE GÜRCANLI
- Özel inşaatlarda maliyet muhasebesi ve bir uygulama
Cost accounting and application of special construction
ONUR GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İşletmeİstanbul Okan Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSEYİN MERT
- TMS-11 inşaat sözleşmeleri standardına göre inşaat muhasebesi ve vergi uygulamaları
IAS-11 accounting of construction and tax applications according to construction contracts standard
TOLGA YILMAZ
- Yüklenici inşaat işletmeleri için proje özelliklerinin ve riskin dikkate alındığı finansal planlama modeli
A Financial planning model based on project characteristics and risk for contracting firms
ELÇİN TAŞ