Hoca Çeşme en alt evresinin tarihlenme sorunları (4.ve 3.evre çanak çömleği değerlendirmesinin tarihlenme sorununun çözümüne katkısı) (Metin)
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 36293
- Danışmanlar: PROF.DR. MEHMET ÖZDOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1994
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 194
Özet
193 Çalışmanın esas konusunu oluşturan Hoca Çeşme höyüğünde 1990-1993 yıllan arasındaki kazı çalışmaları sonucu elde edilen, 3. Evre'den toplam 8706 tane ve 4. Evre'den de toplam 4317 tane çanak çömlek parçası olmak üzere 123 toplama biriminden elde edilen 13023 tane parçanın tamamının mal tanımlaması yapılmıştır. Hoca Çeşme 4. ve 3. Evrelerinde bulunan çanak çömleğinin mal türlerine göre ayrımı yapıldıktan sonra, kullanılan kap biçimlerini anlamak ve biçim serilerini oluşturmak için belirleyici tipolojik özelliklere sahip tüm parçalar değerlendirilmeye alınmıştır. Yapılan gruplamalarla, Hoca Çeşme'de söz konusu evrelere ait toplam 841 tane ağız, 458 tane dip, 8 tane ayak, 354 tane tutamak, 1 kulp ve 64 bezemeli parça ele alınmıştır. Bu parçalardan tipolojik seriyi temsil eden toplam 200 tane ağız, 2 tane kapak, 14 tane dip, 4 tane ayak, 83 tane tutamak, 1 kulp, ve 30 bezemeli parça çizilerek katalog kısmında ayrıntılı olarak tanıtılmaktadır. Bunun dışında çizimi yapılmayan parçaların da tipolojik dağılımı yapılmıştır. Hoca Çeşme'de kazılar sırasında saptanan 7 tabaka ya da yapı katını küçük buluntu, çanak- çömlek özelliklerine ve 14 C tarihlerine göre 4 kültür evresi içerisinde toplanmıştır. Genel olarak bakıldığında en eski tabakası olan 7. yapı kati ile temsil edilen 4. Evreden, 2. yapı katı ya da 2. Evreye kadar olan süreçde aynı kültürün gelişerek süregeldiği anlaşılmaktadır. Başka bir deyiş ile 4. Evreden 2. Evreye kadar bir devamlılık izlenir. Buna karşılık 1. Evre olarak tanımladığımız en üst tabaka tümüyle diğerlerinden farklı özellikler taşımaktadır. Hoca Çeşme höyüğünde saptanan kültür evreleri ile bunların en belirgin özelliklerim, yeniden eskiye doğru şu şekilde özetleyebiliriz : l.Evre: 1. tabaka ya da l.Evre olarak tanımladığımız dönemin, en az, 3 alt evreye ayrılması gerektiği, çanak çömlek üzerinde yapılan ilk incelemeler sırasında belli olmuştur (Özdoğan 1993:183-184). Bunlardan la evresi olarak tanımladığımız dönemin belirleyici buluntu türleri arasında Kumtepe la - Beşik-Sivri Tepe türü açkı bezemeli kaseler (fig.20), Karanova IV türü kaplar ve özellikle Proto-Meriç - Paradimi türü olarak bilinen kaideli kaplar bulunmaktadır. Bu bakımdan bu kültür katının Trakya'da Toptepe I, Aşağı Pınar 3-4, Bulgaristan'da Karanovo IV'ün orta dönemleri, Sırbistan'da Vinça A-B geçişi ve Teselya'da Tsangli, Larisa evresiyle, Anadolu'da Kumtepe la dönemi ile çağdaş olduğu düşünülmektedir. lb Evre'si, özellikle, siyah açkılı çanak çömleğin yaygın olduğu dönem olarak görülür. Bunlarla birlikte çok sayıda ayaklı dörtgen veya üçgen kutu biçimli kaplar, omurgalı kaseler, yüksek konik ayaklı, dudakları içten kalınlaştırılmış tabaklar, mahmuzlu kulplar görülmektedir (fig.18). Kullanılan bezeme öğeleri arasında yiv, oluk, baskı-nokta bezeme ile çizgi ve kesme yöntemi ile yapılmış çizgisel bezemelerde görülmektedir. Bu evre genel olarak Karanovo III sonu, Vinça A evresi, Aşağı Pınar 5. tabakası ve Yarımburgaz 0 tabakasıyla eşleştirilmektedir lc Evre'si, siyah açkılı malların yanı sıra çok sayıda yüzeyi kabalaştmlmış, tırnak-çentik baskılı, kaba çanak çömlek ile belirlenir. Çanak-çömlek topluluğu Toptepe IV-II evreleri ve Bulgaristan'da Karanovo II-III geçiş dönemi, Starçevo-Vinça geçiş dönemi ile194 benzeşmektedir 2.Evre: Bu evre, daha alt tabakadan süregelen kırmızı astarlı açkıh malların devam etmesinin yanı sıra kızıl-kahverengi ve siyah renkli kapların da ilk kez sayıca belirgin bir şekilde ortaya çıkmasıyla daha önceki evrelerden ayrılmaktadır. 3. ve 4. Evre'de gördüğümüz kırmızı astarlı ve açkılı çanak-çömlek bu evrede genel olarak daha kaba ve kaim kenarlıdır ve özellikle, daha önceki evrelerde görülmeyen daha büyük boyutlu kaplar da bu evrede ortaya çıkar. Bu evrede ilk kez görülmeye başlanan siyah renkli çanak-çömlek üzerinde genellikle kırmızı renkli bir astar tabakası görülür. Astarın yüzeye sıvaştırılmış gibi uygulanması ve çoğu kez de yüzeyde dökülmüş durumu bunun bazen fırınlamadan sonra uygulandığı izlenimini vermektedir. Az sayıda olmakla birlikte, belirleyici bir özellik olarak kırmızı üzerine beyaz ve ender olarak da siyah üzerine beyaz boya bezeme görülür. Diğer bezeme öğeleri arasında, ince ve sivri uçlu bir aletle yapıldığı anlaşılan dikey dalgalı çizgiler görülmektedir. Gene bu evrenin küçük buluntu topluluğu içinde belirleyici özellik olarak“baskı kalıplarına”(pintadera) Taşlanmaktadır. Genel olarak bu evrenin Balkan kronolojisi içindeki yerini kesin olarak saptayacak veriler oldukça azdır. Çizgisel ve kıvrık çizgilerden oluşan beyaz boya bezemeliler parçalar Karanova I ve kısmen II ile benzeşmekte ancak bunlardan alev dizisi şeklindeki üçgen bezemeli olan parça Klasik Sesklo, sıvaştırılmış kırmızı astar ise Proto Vinça çanak-çömleği ile yakınlık göstermektedir. Buna karşılık ince çizgi bezemelilerin bazıları Toptepe III ve IV. evrelerinin nitelikli mallan ile kısmen benzeşir. Buna göre Hoca Çeşme II evresinin kısmen veya tümüyle Karanova I-II evresiyle çağdaş olduğunu ve oldukça uzun bir süreci yansıttığını ileri sürebiliriz. 3. Evre ve 4.Evre: Kazık delikleriyle belirlenen ve yuvarlak planlı kulübelerin bulunduğu 5. ve 6. tabakalar 3. Evre olarak tanımlanmıştır. 3. Evrede özenli yapılmış kırmızı astarlı parlak açkılı çanak çömleğin hakim tür olarak görülür. Genel olarak 3. Evre ile benzer yapı planları ve yerleşme düzeni sergilemesine rağmen anakaya üzerinde ve anakayaya oyularak yapılan yapıların bulunduğu 7.tabaka 4.evre olarak tanımlanmıştır. Bu evrede.ince kenarlı, kırmızı açkılı çanak çömlek görülmektedir. Sonuç olarak Hoca Çeşme'nin ilk Evreleri Marmara Bölgesinde Fikirtepe kültürünün sonlan, Yanmburgaz 5 ve Çoşkuntepe ile, Göller Bölgesinde Hacılar V-I. tabakaları ve Kuruçay'm 11-13. tabakalan ile çağdaş olduğu söylenebilir. Balkanlarda ise Hoca Çeşme 4. ve 3. Evrelerinin Ön ve Öncü Sesklo, Achilleion Ia,Ib, Neo Nikomedeia, Anza la ve Franchthi I Evresi ile çağdaş olduğu söylenebilir.193 Çalışmanın esas konusunu oluşturan Hoca Çeşme höyüğünde 1990-1993 yıllan arasındaki kazı çalışmaları sonucu elde edilen, 3. Evre'den toplam 8706 tane ve 4. Evre'den de toplam 4317 tane çanak çömlek parçası olmak üzere 123 toplama biriminden elde edilen 13023 tane parçanın tamamının mal tanımlaması yapılmıştır. Hoca Çeşme 4. ve 3. Evrelerinde bulunan çanak çömleğinin mal türlerine göre ayrımı yapıldıktan sonra, kullanılan kap biçimlerini anlamak ve biçim serilerini oluşturmak için belirleyici tipolojik özelliklere sahip tüm parçalar değerlendirilmeye alınmıştır. Yapılan gruplamalarla, Hoca Çeşme'de söz konusu evrelere ait toplam 841 tane ağız, 458 tane dip, 8 tane ayak, 354 tane tutamak, 1 kulp ve 64 bezemeli parça ele alınmıştır. Bu parçalardan tipolojik seriyi temsil eden toplam 200 tane ağız, 2 tane kapak, 14 tane dip, 4 tane ayak, 83 tane tutamak, 1 kulp, ve 30 bezemeli parça çizilerek katalog kısmında ayrıntılı olarak tanıtılmaktadır. Bunun dışında çizimi yapılmayan parçaların da tipolojik dağılımı yapılmıştır. Hoca Çeşme'de kazılar sırasında saptanan 7 tabaka ya da yapı katını küçük buluntu, çanak- çömlek özelliklerine ve 14 C tarihlerine göre 4 kültür evresi içerisinde toplanmıştır. Genel olarak bakıldığında en eski tabakası olan 7. yapı kati ile temsil edilen 4. Evreden, 2. yapı katı ya da 2. Evreye kadar olan süreçde aynı kültürün gelişerek süregeldiği anlaşılmaktadır. Başka bir deyiş ile 4. Evreden 2. Evreye kadar bir devamlılık izlenir. Buna karşılık 1. Evre olarak tanımladığımız en üst tabaka tümüyle diğerlerinden farklı özellikler taşımaktadır. Hoca Çeşme höyüğünde saptanan kültür evreleri ile bunların en belirgin özelliklerim, yeniden eskiye doğru şu şekilde özetleyebiliriz : l.Evre: 1. tabaka ya da l.Evre olarak tanımladığımız dönemin, en az, 3 alt evreye ayrılması gerektiği, çanak çömlek üzerinde yapılan ilk incelemeler sırasında belli olmuştur (Özdoğan 1993:183-184). Bunlardan la evresi olarak tanımladığımız dönemin belirleyici buluntu türleri arasında Kumtepe la - Beşik-Sivri Tepe türü açkı bezemeli kaseler (fig.20), Karanova IV türü kaplar ve özellikle Proto-Meriç - Paradimi türü olarak bilinen kaideli kaplar bulunmaktadır. Bu bakımdan bu kültür katının Trakya'da Toptepe I, Aşağı Pınar 3-4, Bulgaristan'da Karanovo IV'ün orta dönemleri, Sırbistan'da Vinça A-B geçişi ve Teselya'da Tsangli, Larisa evresiyle, Anadolu'da Kumtepe la dönemi ile çağdaş olduğu düşünülmektedir. lb Evre'si, özellikle, siyah açkılı çanak çömleğin yaygın olduğu dönem olarak görülür. Bunlarla birlikte çok sayıda ayaklı dörtgen veya üçgen kutu biçimli kaplar, omurgalı kaseler, yüksek konik ayaklı, dudakları içten kalınlaştırılmış tabaklar, mahmuzlu kulplar görülmektedir (fig.18). Kullanılan bezeme öğeleri arasında yiv, oluk, baskı-nokta bezeme ile çizgi ve kesme yöntemi ile yapılmış çizgisel bezemelerde görülmektedir. Bu evre genel olarak Karanovo III sonu, Vinça A evresi, Aşağı Pınar 5. tabakası ve Yarımburgaz 0 tabakasıyla eşleştirilmektedir lc Evre'si, siyah açkılı malların yanı sıra çok sayıda yüzeyi kabalaştmlmış, tırnak-çentik baskılı, kaba çanak çömlek ile belirlenir. Çanak-çömlek topluluğu Toptepe IV-II evreleri ve Bulgaristan'da Karanovo II-III geçiş dönemi, Starçevo-Vinça geçiş dönemi ile194 benzeşmektedir 2.Evre: Bu evre, daha alt tabakadan süregelen kırmızı astarlı açkıh malların devam etmesinin yanı sıra kızıl-kahverengi ve siyah renkli kapların da ilk kez sayıca belirgin bir şekilde ortaya çıkmasıyla daha önceki evrelerden ayrılmaktadır. 3. ve 4. Evre'de gördüğümüz kırmızı astarlı ve açkılı çanak-çömlek bu evrede genel olarak daha kaba ve kaim kenarlıdır ve özellikle, daha önceki evrelerde görülmeyen daha büyük boyutlu kaplar da bu evrede ortaya çıkar. Bu evrede ilk kez görülmeye başlanan siyah renkli çanak-çömlek üzerinde genellikle kırmızı renkli bir astar tabakası görülür. Astarın yüzeye sıvaştırılmış gibi uygulanması ve çoğu kez de yüzeyde dökülmüş durumu bunun bazen fırınlamadan sonra uygulandığı izlenimini vermektedir. Az sayıda olmakla birlikte, belirleyici bir özellik olarak kırmızı üzerine beyaz ve ender olarak da siyah üzerine beyaz boya bezeme görülür. Diğer bezeme öğeleri arasında, ince ve sivri uçlu bir aletle yapıldığı anlaşılan dikey dalgalı çizgiler görülmektedir. Gene bu evrenin küçük buluntu topluluğu içinde belirleyici özellik olarak“baskı kalıplarına”(pintadera) Taşlanmaktadır. Genel olarak bu evrenin Balkan kronolojisi içindeki yerini kesin olarak saptayacak veriler oldukça azdır. Çizgisel ve kıvrık çizgilerden oluşan beyaz boya bezemeliler parçalar Karanova I ve kısmen II ile benzeşmekte ancak bunlardan alev dizisi şeklindeki üçgen bezemeli olan parça Klasik Sesklo, sıvaştırılmış kırmızı astar ise Proto Vinça çanak-çömleği ile yakınlık göstermektedir. Buna karşılık ince çizgi bezemelilerin bazıları Toptepe III ve IV. evrelerinin nitelikli mallan ile kısmen benzeşir. Buna göre Hoca Çeşme II evresinin kısmen veya tümüyle Karanova I-II evresiyle çağdaş olduğunu ve oldukça uzun bir süreci yansıttığını ileri sürebiliriz. 3. Evre ve 4.Evre: Kazık delikleriyle belirlenen ve yuvarlak planlı kulübelerin bulunduğu 5. ve 6. tabakalar 3. Evre olarak tanımlanmıştır. 3. Evrede özenli yapılmış kırmızı astarlı parlak açkılı çanak çömleğin hakim tür olarak görülür. Genel olarak 3. Evre ile benzer yapı planları ve yerleşme düzeni sergilemesine rağmen anakaya üzerinde ve anakayaya oyularak yapılan yapıların bulunduğu 7.tabaka 4.evre olarak tanımlanmıştır. Bu evrede.ince kenarlı, kırmızı açkılı çanak çömlek görülmektedir. Sonuç olarak Hoca Çeşme'nin ilk Evreleri Marmara Bölgesinde Fikirtepe kültürünün sonlan, Yanmburgaz 5 ve Çoşkuntepe ile, Göller Bölgesinde Hacılar V-I. tabakaları ve Kuruçay'm 11-13. tabakalan ile çağdaş olduğu söylenebilir. Balkanlarda ise Hoca Çeşme 4. ve 3. Evrelerinin Ön ve Öncü Sesklo, Achilleion Ia,Ib, Neo Nikomedeia, Anza la ve Franchthi I Evresi ile çağdaş olduğu söylenebilir.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Eski Anadolu'da tarım (Neolitik Çağdan Urartulara kadar)
Agriculture in Ancient Anatolia (From the Neolithic Period to the Urartians)
MUHAMMED BURAK YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihAğrı İbrahim Çeçen ÜniversitesiEskiçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İNAN YÜKSEL
- Neolitik Dönem'de Batı Anadolu'da Melos/Mılos Ve Gıalı kökenli obsidyenin yayılımı
The spread of Obsidian Originating from Melos/Milos and Giali in Western Anatolia during the Neolithic Period
GÜNAY DİNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
ArkeolojiDokuz Eylül ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ENGİN AKDENİZ
- Kuzeybatı Anadolu'da Neolitik Dönem geçim ekonomisinde hayvanların ve hayvansal ürünlerin yeri
The context of animals and animal products in Neolithic Period subsistance economy in Northwestern Anatolia
BAHAR İZDAL ÇAYDAN
- Anadolu Selçuklu veziri Sahip Ata Fahreddin Ali'nin mimari eserleri
Architectural buildings of the Sahip Ata Fahr'al-din Ali the viziers of the Anatolian Seljuks
ALPTEKİN YAVAŞ
- Üsküdar'ın vakıf eser kültür mirası ve korunması için öneriler
Uskudar?s waqf cultural heritage and proposals for it?s conservation
BETÜL GELENGÜL EKİMCİ
Doktora
Türkçe
2011
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE ZEYNEP AHUNBAY