Conceptualization of emotion through body part idioms in Turkish: A cognitive linguistic study
Türkçede duyguların bedenle ilgili deyimler aracılığıyla kavramsallaştırılması: Bilişsel dilbilimsel bir inceleme
- Tez No: 415960
- Danışmanlar: PROF. DR. SAKİBE NALAN BÜYÜKKANTARCIOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2015
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 298
Özet
Bu çalışma, Türkçe konuşan bireylerin beden bölümleriyle ilgili deyimler aracılığıyla duyguları kavramsallaştırma biçimlerini bilişsel dilbilimsel bir çerçevede incelemeyi amaçlamaktadır. Bu tez çalışması üç sorunu irdelemektedir: (i) duygu ifade eden deyimlerdeki beden bölümü sözcüklerinin dağılımı; (ii) bir beden bölümü sözcüğü içeren deyimlerdeki duygu kavramlarının sınıflanması ve dağılımları; (iii) bir duygu türü ifade eden bedene ait deyimlerin temelini oluşturan kavramsal eğretilemeler ve ad aktarımları. Çalışmanın veri tabanını çeşitli sözlüklerden elde edilen ve bir beden bölümü sözcüğü içeren (örn. kalp, göz vs.) 488 adet deyim oluşturmaktadır. Çalışmada önce deyimlerde ifade edilen duygu türleri belirlenip sınıflandırılmış, daha sonra bu deyimlerin altında yatan kavramsal eğretilemeler ve ad aktarımları ortaya çıkartılmıştır. Türkçe deyimlerdeki duygu türlerinin belirlenmesinde ve sınıflandırılmasında Ortony, Clore and Collins'in (1989) duygu sınıflandırması modeli temel alınmış, ancak model çalışmanın özelliğine göre Türkçe için yeniden geliştirilmiş, böylece Türkçe üzerine yapılacak benzer çalışmalar için model önerisi sağlanmıştır. Araştırmacı tarafından tespit edilen duygu türlerinin deyimlerle olan bağlantıları ve bunların doğruluğu bağımsız değerlendirici çözümlemesi yöntemi ile sınanmış ve duygu türlerinin doğrulukları teyit edilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde ve kavramsal ilişkilerin belirlenmesinde Lakoff & Johnson (1989) ve Kövecses (2000a, 2005) tarafından geliştirilen Kavramsal Eğretileme Kuramı temel alınmıştır. Çalışmanın verileri 28 duygu türü ve en fazla türde duygu ifade eden ilk 19 beden bölümünden oluşmaktadır. Deyimlerdeki beden bölümlerinin ve ifade ettikleri duygu türlerinin sayısal dağılımları tablo ve figürlerle sunulmuştur. En yüksek kullanım frekansına sahip beş duygu türü (üzüntü, sıkıntı, öfke, hoşlanma/sevgi, korku) için kavramsal eğretilemeler ve ad aktarımları çözümlenip deyimlerle kurulan ilişkileri açıklanmıştır. Çalışma, belirli beden bölümlerinin duyguların kavramsallaştırılmasında üretken kaynak alanlar olduklarını ve Türkçe açısından bir bilişsel-kültürel kavramlaştırma modeli oluşturduklarını göstermektedir. Bu bağlamda, kavramsal eğretilemeler ve ad aktarımları, her ne kadar bedensel deneyimlere dayansayalar ve evrensel ortaklıklar gösterseler de, dilsel yansımalarında kültürün önemli bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. Çalışma, soyut duygunun somut beden bölümleriyle ilşkilendirilmesi sonucu Türkçede kültürel olarak nasıl kavramsallaştığını, toplumsal ve bireysel olarak zihinsel şemaların yapılandırılmasında oynadığı rolü göstermesi ve böylece kültüre özgü duygu şemalarını ortaya koyması açısından önem taşımaktadır.
Özet (Çeviri)
This dissertation seeks to illuminate the embodied cognition of Turkish speakers via the idiomatic language they use to communicate their emotions. More specifically, it addresses three problems: (1) distribution of the body part terms used in idioms to express emotions; (2) categorization and distribution of emotion concepts in relation to the body part idioms; (3) conceptual metaphors and metonymies underlying the body part idioms that express an emotion type. The study utilizes 488 idioms that contain body part words (e.g. heart, eye etc.) that are obtained from several dictionaries of idioms. It first identifies and categorizes the emotion types expressed in these idioms, and second reveals the conceptual metaphors and metonymies underlying these idioms. In determining the emotion types expressed in the idioms, the emotion categorization model of Ortony, Clore and Collins (1989) is based on, however, the model is restructured for Turkish in respect to the features of the study. An interrater analysis is conducted to test the emotion types of the idioms determined by the researcher, and the accuracy of the emotion types are confirmed. Conceptual Metaphor Theory, developed by Lakoff and Johnson (1989) and Kövecses (2000a, 2005), is employed to analyse the data and to determine the conceptual mappings. Data consists of 28 emotion concepts and 19 distinct body parts expressing a higher variety of emotion types. The quantitative distribution of the body parts in the idioms and the emotion types they express are presented in tables and figures. The conceptual metaphors and metonymies are analyzed under five emotion categories with the highest frequencies (i.e. sadness, distress, anger, liking/love, fear). The study demonstrates that particular body parts are productive source domains in Turkish for the conceptualization of particular emotion concepts, and they constitute a complex cognitive-cultural conceptualization model for Turkish. Although conceptual metaphors and metonymies are grounded in bodily experience and show universal tendencies at the generic level, their linguistic manifestations reveal important roles of cultural influences. The study is significant in that it unveils how emotion is culturally conceptualized and embodied in Turkish due to its association with the concrete body parts, and demonstrates the role it plays in the construction of cognitive schemas both socially and individually.
Benzer Tezler
- Yeni milliyetçi ideoloji olarak ulusalcılık: İzmir örneği üzerinden ulusalcıların duygularının analizi
Ulusalcilik as a new nationalist ideology: Analysis of the emotions of ulusalcis through the case of Izmir
GÜNCE SABAH ERYILMAZ ERDAMAR
Doktora
Türkçe
2024
Siyasal BilimlerGalatasaray ÜniversitesiSiyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN ÖZGÜR ADADAĞ
- Metonymy in Turkish: A corpus-based cognitive linguistic analysis
Bilişsel dilbilim kuramı çerçevesinde Türkçe'de metonomi: Derlem-temelli bir inceleme
SERAP ALTUNAY
Doktora
İngilizce
2024
DilbilimMersin Üniversitesiİngiliz Dilbilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PINAR İBE AKCAN
- Çalışanların şükran duygularının organizasyon içindeki yüksek kaliteli ilişkiler ve performans üzerine etkisi'
The effects of collective gratitude on high quality connections and performance'
BÜŞRA MÜCELDİLİ
- Kutadgu Bilig metaforları
Metaphors of Kutadgu Bilig
ÖZGE EKER
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULLAH KÖK
- 'Suç' filmi bağlamında belgesel ve kurmacanın anlatım olanaklarının tartışılması
A discussion of narrative possibilities in fiction and documentary within the context of the film, 'Suç' (Crime)
DERVİŞ ZAİMAĞAOĞLU
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2020
Sahne ve Görüntü SanatlarıMaltepe ÜniversitesiGüzel Sanatlar Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELAHATTİN YILDIZ