Geri Dön

Gramerleşme ve sözcükselleşme bağlamında eski Türk dilinde zarflar

Adverbs in old Turkic within the context of grammaticalization and lexicalization

  1. Tez No: 423559
  2. Yazar: OSMAN ALİ ÇETİN
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. FERRUH AĞCA
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2016
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 264

Özet

Bu çalışmada; öncelikle dilbilim ve Türkoloji araştırmalarında zarflar betimlenmiş ardından sözcükselleşme ve gramerleşme teorileri açıklanmış, bu teoriler bağlamında eski Türk dili alanında asra, ınaru, içgerü, içre, ilgerü, kisre, öŋre, taşgaru, yokaru, kin, barça, anca ~ inçe, başlayu, ikile ~ ikileyü, birdem ~ birtem, birdemleti, birdemlig, yindem ~ yintem, örü, udu, basa, kata, oza, üze, yana ~ yene ~ yine, kodı, takı, arıtı, tüketi, uzatı, akuru ~ akru, bütürü ~ bütrü, keŋürü, ötrü ~ ötürü, turkaru, yagru ~ yaguru ~ yakru, yaşuru ~ yaşru, aşnu, ertiŋü, yanturu ~ yantru ~ yanduru ~ yandru, tutçı ~ tuçı ~ tutşı ~ tutaşı, kop, başlap, amtı, edgüti, idi, neŋ zarfları incelenmiştir. İncelemeler sonucunda kimi zarfların isim türünden sözcüklere çeşitli isim çekim eklerinin gelmesiyle semantik değişim, kategori değişimi, fonetik erozyon gibi gramerleşme süreçlerinden geçerek gramerleştiği kaynaşma, birleşme, semantik ve sentaktik kayıp gibi gramerleşme karakteristiklerini yansıttıkları görülmüştür. Kimi zarfların ise fiil türünden sözcüklere çeşitli fiil çekim eklerinin gelmesiyle semantik değişim, kategori değişimi, fonetik erozyon gibi gramerleşme süreçlerinden geçerek gramerleştiği donuklaşma, birleşme, semantik ve sentaktik kayıp gibi gramerleşme karakteristiklerini yansıttıkları görülmüştür. Az sayıda zarfın ise gramerleşmenin son aşaması olan fonetik erozyona uğradığı tespit edilmiştir.

Özet (Çeviri)

In this study, adverbs in linguistics and Turcology studies were described first, then theories of lexicalization and grammaticalization were explained. The following adverbs, which are in old Turkic, asra, ınaru, içgerü, içre, ilgerü, kisre, öŋre, taşgaru, yokaru, kin, barça, anca ~ inçe, başlayu, ikile ~ ikileyü, birdem ~ birtem, birdemleti, birdemlig, yindem ~ yintem, örü, udu, basa, kata, oza, üze, yana ~ yene ~ yine, kodı, takı, arıtı, tüketi, uzatı, akuru ~ akru, bütürü ~ bütrü, keŋürü, ötrü ~ ötürü, turkaru, yagru ~ yaguru ~ yakru, yaşuru ~ yaşru, aşnu, ertiŋü, yanturu ~ yantru ~ yanduru ~ yandru, tutçı ~ tuçı ~ tutşı ~ tutaşı, kop, başlap, amtı, edgüti, idi, neŋ were analysed within the context of those theories. As a result of the analysis, it was found that some adverbs, with the junction of various noun inflectional suffixes to nominal words, grammaticalized by undergoing grammaticalization processes such as semantic change, decategorialization and phonetic erosion and reflected characteristics of grammaticalization such as tarnishing, fusion, semantic and syntactic loss. It was also found out that some other adverbs, with the junction of various verb inflectional suffixes to verbal words, grammaticalized by undergoing grammaticalization processes such as semantic change, decategorialization and phonetic erosion and reflected characteristics of grammaticalization such as coalescence, fusion, semantic and syntactic loss. Few adverbs were also identified to undergo phonetic erosion, which is the final stage of grammaticalization.

Benzer Tezler

  1. Eski Türkçede er- fiili -fonksiyonel ve semantik bir inceleme-

    Er- verb in old Turkic -a functional and semantic study-

    SELİN BAYRAK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FERRUH AĞCA

  2. Çağdaş Türk lehçelerinde yardımcı fiiller

    The auxiliary verbs in the modern Turkish dialects

    SERTAN ALİBEKİROĞLU

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Türk Dili ve EdebiyatıFırat Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHAT ÜSTÜNER

  3. Oğuz Türkçesinde fiil birleşmeleri tarihsel karşılaştırmalı bir inceleme denemesi

    Compund verbs in Oghuz Turkish: An historical and comparative linguistic analysis

    FARUK GÖKÇE

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. DURSUN YILDIRIM

  4. Yeni Uygurca gramerleşmiş fiillerin Türkiye Türkçesine çevirisi üzerine bir inceleme

    A study on the translation of new Uyghur postverbial construction into Turkish

    CİHANGİR DEMİR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    DilbilimHacettepe Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NURETTİN DEMİR

  5. Türkçede gramerleşme: Gramerleşmiş zarf-fiiller

    Grammaticalization in Turkish: Grammaticalized converbs

    NURGÜL GÖKTÜRK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DilbilimHacettepe Üniversitesi

    Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İBRAHİM AHMET AYDEMİR