Gramerleşme ve sözcükselleşme bağlamında eski Türk dilinde zarflar
Adverbs in old Turkic within the context of grammaticalization and lexicalization
- Tez No: 423559
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FERRUH AĞCA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 264
Özet
Bu çalışmada; öncelikle dilbilim ve Türkoloji araştırmalarında zarflar betimlenmiş ardından sözcükselleşme ve gramerleşme teorileri açıklanmış, bu teoriler bağlamında eski Türk dili alanında asra, ınaru, içgerü, içre, ilgerü, kisre, öŋre, taşgaru, yokaru, kin, barça, anca ~ inçe, başlayu, ikile ~ ikileyü, birdem ~ birtem, birdemleti, birdemlig, yindem ~ yintem, örü, udu, basa, kata, oza, üze, yana ~ yene ~ yine, kodı, takı, arıtı, tüketi, uzatı, akuru ~ akru, bütürü ~ bütrü, keŋürü, ötrü ~ ötürü, turkaru, yagru ~ yaguru ~ yakru, yaşuru ~ yaşru, aşnu, ertiŋü, yanturu ~ yantru ~ yanduru ~ yandru, tutçı ~ tuçı ~ tutşı ~ tutaşı, kop, başlap, amtı, edgüti, idi, neŋ zarfları incelenmiştir. İncelemeler sonucunda kimi zarfların isim türünden sözcüklere çeşitli isim çekim eklerinin gelmesiyle semantik değişim, kategori değişimi, fonetik erozyon gibi gramerleşme süreçlerinden geçerek gramerleştiği kaynaşma, birleşme, semantik ve sentaktik kayıp gibi gramerleşme karakteristiklerini yansıttıkları görülmüştür. Kimi zarfların ise fiil türünden sözcüklere çeşitli fiil çekim eklerinin gelmesiyle semantik değişim, kategori değişimi, fonetik erozyon gibi gramerleşme süreçlerinden geçerek gramerleştiği donuklaşma, birleşme, semantik ve sentaktik kayıp gibi gramerleşme karakteristiklerini yansıttıkları görülmüştür. Az sayıda zarfın ise gramerleşmenin son aşaması olan fonetik erozyona uğradığı tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
In this study, adverbs in linguistics and Turcology studies were described first, then theories of lexicalization and grammaticalization were explained. The following adverbs, which are in old Turkic, asra, ınaru, içgerü, içre, ilgerü, kisre, öŋre, taşgaru, yokaru, kin, barça, anca ~ inçe, başlayu, ikile ~ ikileyü, birdem ~ birtem, birdemleti, birdemlig, yindem ~ yintem, örü, udu, basa, kata, oza, üze, yana ~ yene ~ yine, kodı, takı, arıtı, tüketi, uzatı, akuru ~ akru, bütürü ~ bütrü, keŋürü, ötrü ~ ötürü, turkaru, yagru ~ yaguru ~ yakru, yaşuru ~ yaşru, aşnu, ertiŋü, yanturu ~ yantru ~ yanduru ~ yandru, tutçı ~ tuçı ~ tutşı ~ tutaşı, kop, başlap, amtı, edgüti, idi, neŋ were analysed within the context of those theories. As a result of the analysis, it was found that some adverbs, with the junction of various noun inflectional suffixes to nominal words, grammaticalized by undergoing grammaticalization processes such as semantic change, decategorialization and phonetic erosion and reflected characteristics of grammaticalization such as tarnishing, fusion, semantic and syntactic loss. It was also found out that some other adverbs, with the junction of various verb inflectional suffixes to verbal words, grammaticalized by undergoing grammaticalization processes such as semantic change, decategorialization and phonetic erosion and reflected characteristics of grammaticalization such as coalescence, fusion, semantic and syntactic loss. Few adverbs were also identified to undergo phonetic erosion, which is the final stage of grammaticalization.
Benzer Tezler
- Eski Türkçede er- fiili -fonksiyonel ve semantik bir inceleme-
Er- verb in old Turkic -a functional and semantic study-
SELİN BAYRAK
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERRUH AĞCA
- Çağdaş Türk lehçelerinde yardımcı fiiller
The auxiliary verbs in the modern Turkish dialects
SERTAN ALİBEKİROĞLU
Doktora
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHAT ÜSTÜNER
- Blues as musical pidgin-reflections from Türkiye
Müzikal bir pidgin olarak blues-Türkiye'den izlenimler
NİKOLAUS GRILL
Doktora
İngilizce
2025
Dilbilimİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. SONGÜL KARAHASANOĞLU
- Oğuz Türkçesinde fiil birleşmeleri tarihsel karşılaştırmalı bir inceleme denemesi
Compund verbs in Oghuz Turkish: An historical and comparative linguistic analysis
FARUK GÖKÇE
Doktora
Türkçe
2007
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DURSUN YILDIRIM
- Moğolcada fiil birleşmeleri
Compound verbs in Mongolian
NİLAY ALTUNAY
Doktora
Türkçe
2025
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT GÜL