Moğolcada fiil birleşmeleri
Compound verbs in Mongolian
- Tez No: 924093
- Danışmanlar: PROF. DR. BÜLENT GÜL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türkiyat Araştırmaları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 251
Özet
Bu çalışma, Moğolca fiil birleşmeleri yapılarını gramerleşme teorisi açısından incelemeyi ve Türkçe-Moğolca dil ilişkilerinin niteliğine bu bağlamda açıklama getirmeyi amaçlamaktadır. Fiil+zarf-fiil+fiil birleşmeleriyle oluşan ve kılınış, görünüş, kip gibi dilbilgisel kategorilerin işaretleyicisi olma eğilimi gösteren bu fiil yapıları, Moğolcanın tarihsel ve çağdaş dönem örneklerinden seçilerek gramerleşme teorisi çerçevesinde incelenmiştir. Çalışma; Giriş, Gramerleşme~Dilbilgiselleşme Teorisi, Moğolcada Fiil Birleşmeleri, Sonuç ve Kaynakça bölümlerinden oluşmaktadır. Başlangıçta tezin sistematiğini anlayabilmek için ön hazırlık niteliğinde olan bir Giriş bölümü yer almaktadır. Çalışmanın kuramsal temelini oluşturan birinci bölümünde ise gramerleşme teorisi; temel kavramları, parametreleri, aşamaları ve ilkeleri kapsamında ele alınmıştır. Ayrıca gramerleşmenin alt alanlarından biri olarak temas kaynaklı (contact-induced grammaticalization) gramerleşme konusuna yer verilmiştir. Çalışmanın uygulama veya analiz kısmını oluşturan ikinci bölümünde ise Moğolcada Fiil Birleşmeleri incelenmiştir. Burada tespit edilen fiiller; kavram alanları, gramerleşme süreçleri ve geliştikleri yeni dilbilgisi kategorileri ile fiil birleşmeleri yapıları açısından değerlendirilmiştir. Tarihsel karşılaştırmalı inceleme sonucunda her iki dilde de fiil birleşmelerini oluşturan fiillerin anlamsızlaşma, kategorisizleşme, aşınma gibi gramerleşme süreçlerinden geçerek başlangıçta bağımsız sözlüksel birimlerken dilbilgisel alanda işlevsel birer öge olma aynı zamanda da dilin yeni sözvarlığı üretiminin bir aracı olarak birleşik yapılar oluşturma özellikleri tanıklanmıştır.
Özet (Çeviri)
The present study aims to analyze Mongolian verb compound structures in terms of grammaticalization theory, to explain the nature of Turkish-Mongolian language relations in this context. These verb structures, formed by verb+converb/verb+verb combinations and tendentiously markers of grammatical categories such as action, aspect, and modality, are selected from historical and contemporary examples of Mongolian and analyzed within the framework of grammaticalization theory. The structure of the study is as follows: an introduction, a discussion of grammaticalization theory, a presentation of verb compounds in Mongolian, a conclusion, and a bibliography. The introduction is a preliminary to the systematics of the thesis, and the first chapter provides the theoretical basis of the study by discussing grammaticalization theory within the scope of its basic concepts, parameters, stages, and principles. Additionally, the study incorporates the sub-field of contact-induced grammaticalization as a constituent of grammaticalization. The second part of the study involves an examination of verb combinations in Mongolian. The verbs identified in this section are evaluated based on their concept areas, grammaticalization processes, and the new grammatical categories they have developed, along with their verb compound structures. The employment of historical comparative analysis has enabled the identification of grammaticalization processes such as de-grammaticalization, de-categorization, and erosion, which have been observed in verbs forming verb compounds in both languages. These verbs were initially independent lexical units; however, they have evolved to become functional elements within the grammatical field, concurrently forming compound structures as a means of new vocabulary production in the language.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesi ve çağdaş Moğolca karşılaştırmalı şekil bilgisi
The comparison of Turkish and modern Mongolian grammar
MAİTSETSEG KHURELBAATAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAZIM KÖKTEKİN
- Tuva Türkçesinde fiil söz yapımı
Verb formation in Tuvan Turkish
BUKET BARAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLSÜM KİLLİ YILMAZ
- Hakas Türkçesinde fiil söz yapımı
Verb formation in Khakas Turkish
ERSİN KARTLAŞMIŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLSÜM KİLLİ YILMAZ
- Dolganca Moğolca dil ilişkileri
Language contacts between Dolgan and Mongolian
HASAN GÜZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DilbilimHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURETTİN DEMİR
- Türkiye Türkçesi ve Halha Moğalcasında fiil zaman şekilleri
The indicative forms in Turkey Turkish and Khalkha Mongolian
MYAGMARSÜREN UUGANBAYAR
Doktora
Türkçe
2004
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMA BARUTCU ÖZÖNDER