Diyarbakır sivil mimarisinde tasarım öğesi olarak su yapıları (Havuz, selsebil, serdab)
Design elements as water structures in Diyarbakır civil architecture (Pool, salsabil, serdab)
- Tez No: 428285
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İSMAİL AYTAÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Su Kaynakları, Havuz, Selsebil, Serdab, Diyarbakir, Aqueducts, Pool, salsabil, Serdab
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 334
Özet
Bu araştırmada, Güneydoğu Anadolu'nun stratejik bir mevkiinde bulunan ve tarihi süreç içerisinde kesintisiz iskâna uğramış Diyarbakır'ın, sivil mimarisinde tasarım görevi bulunan su öğeleri incelenmiştir.“Diyarbakır Sivil Mimarisinde Tasarım Öğesi Olarak Su Yapıları (Havuz, Selsebil ve Serdab)”isimli tezin temel amacı, Diyarbakır mimarisinde işlevsel ve sanatsal boyutuyla uygulandığı mekânlara karakter kazandıran havuz, selsebil ve serdabları belirlemektir. Bu amaçla yola çıkılan çalışmamızda Diyarbakır'ın, sivil mimarisinde tasarım görevi bulunan su öğeleri bir bütün halinde değerlendirerek, Anadolu su mimarisi içerisinde kendine özgü yerinin ortaya konması hedeflenmiştir. Çalışma neticesinde Diyarbakır sivil mimarisindeki su öğelerinin tespiti yapılarak, sanat tarihi bilim disiplini içerisinde evler, hanlar, köşk ve kamu yapılarında görülen havuzlar, selsebiller ve serdablar detaylı olarak hem malzeme, hem teknik hem de süsleme açısından değerlendirilmiştir. Tez çalışmamız süresince Suriçi mahalle ve sokaklarında yaşanan olumsuz olaylardan ötürü çalışmamız içerisinde yer alan bazı öğeler ve bunun tamamlayıcısı olan yapılar zarar görmüştür. Eserlerin zarar görmeden önce tarafımızca incelenerek, bilim dünyasına kazandırılması ve bilgilerin gelecek nesillere aktarılabilir hale getirilmesitezimizin önemini artırmıştır. Yaptığımız bu çalışmanın Diyarbakır'ın kültür birikimine bir nebze olsun katkı sağlaması en büyük temennimizdir. Çalışma beş temel konu başlığı doğrultusunda yapılmıştır. Birinci bölümde Diyarbakır'ın tarihi ve coğrafyası, ikinci bölümde ise Türk Mimarisinde su yapılarının kavramı ve tarihsel gelişimine yerverilmiştir. Üçüncü bölümde Diyarbakır'da su kaynaklarından yola çıkarak suyolları tespit edilip kente ne zaman girdiği ve Diyarbakır konut mimarisinde avlu, eyvan ve serdab odalarında vazgeçilmez bir unsur olan havuzlar ve yazlık köşklerde karşımıza çıkan su öğeleri ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, çalışmamız boyunca yaklaşık 225 adet konuta ulaşılmış fakat önemli örnek olarak 26 yapının su öğelerine yer verilmiştir. Toplamda 31 havuz, 2 selsebil ve 3 serdabtan meydana gelen 36 adet su öğesi malzeme, teknik özellikleri, süsleme ve tarihlendirme yönünden benzer bir anlatımla ve ayrıntılı bir biçimde ele alınarak incelenmiştir. Aynı zamanda havuzlarda süsleme unsuru olarak kullanılan 2 havuz taşma çanağına ve 3 havuz boşaltma haznesine de havuzlar incelenirken yer verilmiştir. Su öğelerinin yanında yer alan su kuyularına da değinilmiş fakat katalog kısmında yer verilmemiştir. Beşinci bölümde ise ulaşılan bu su öğeleri kendi aralarında daha önceden yapılan tipolojiler kaynak alınarak hem plan bakımından hem de konum bakımından tipolojilerine ayrılıp bir kaynak oluşturulmuştur. Son olarak Diyarbakır sivil mimarideki su öğeleri kent, bölge ve ülke genelindeki örneklerle karşılaştırılarak sonuçlandırılmıştır. Bu çalışma Diyarbakır sivil mimarisinin tarihi ve kültürel geçmişine ışık tutacak önemli veriler içermektedir.
Özet (Çeviri)
This research examines the aqua elements, which have a design function in the civil architecture of city of Diyarbakır, which are opened for continuous development throughout history and situated in the strategic location of Southeast Anatolia. The main objective of the Master Thesis, titled as“Pools, Cold Water and Public Foundation in Diyarbakır Civil Architecture”is to determine pool, salsabil and cold waters, which acquire character to the spaces with functional and artistic dimension in the Diyarbakır architecture. However, we have encountered with salsabil element not with foundation in the civil architecture of Diyarbakır during our study in the master thesis, titled as“Pools, Cold Water and Public Foundation in Diyarbakır Civil Architecture”. The objective of this study is to assess the aqua elements which function as design in the civil architecture of Diyarbakır as a whole and present its unique position in the Anatolian aqua architecture of Diyarbakır. As a result of the study, aqua elements of the Diyarbakır civil architecture has been determined and houses, public houses, pavilion and pools, salsabils and fountains in the public structures have been assessed in terms of material, technique and decoration within the framework of art history discipline. The study has been conducted on five main topics. First of them is when it entered into the city by specifying the aqueducts from the water sources in Diyarbakır; secondly water elements which we have encountered in the pools and summer houses, which are the indispensable factors in the yard, iwan and cold water rooms in the residence architecture of Diyarbakır. In the third section, approximately 225 houses have been reached during our study but only water elements of the 26 structures have been given as an important sample. 36 water elements, consisting of 31 pools, 2 salsabil and 3 cold water in total, have been examined by addressing in detail with same expression method in terms of material, technical features, decoration and date. At the same time, 2 pool overthrow pots and 3 pool drain tanks used as a decoration element in the pools have been given as example while examining the pools. Water wells beside the water elements have been addressed but it is not specified in the catalogue part again. In the third section, these water elements have been categorized according to the typologies in terms of plan and location by taking previous typologies, which have been conducted themselves, as a resource and a resource has been created. Finally, water elements in civil architecture of Diyarbakir were compared with the samples in the city, region and country. This study contains important data that will shed light on the historical and cultural background of Diyarbakır's civil architecture.
Benzer Tezler
- Diyarbakır'daki Hristiyan mimarisinde Türk-İslam etkili süslemeler
In Christian religious architecture in Diyarbakır Turkish-Islamic decorations
VEYSEL OĞUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLSEN BAŞ
- Artuklu mimarisinde figürlü süslemeler
Figured ornaments in Artuklu architecture
SİBEL DÜZGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiNecmettin Erbakan ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET ÇAYCI
- Mardin merkez'de sivil mimari süslemelerinde tipolojik çözümleme
Başlık çevirisi yok
SENEM KAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. EROL ETİ
- Mardin anıtsal yapılarında değişmişlik ve özgünlük sorunları
Problems of authenticity and transformation in the monumental buildings of Mardin
MURAT ÇAĞLAYAN
Doktora
Türkçe
2017
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÜLSÜM TANYELİ
- Diyarbakır'ın Dicle kıyısındaki köşk yapıları
Instruction of puvlions at the bank of Dicle
PINAR ÇİFTÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MEHMET TOP