İran'daki kemer, tonoz ve kubbelerin yapısal davranışı
Structural behaviour of Iranian arches, vaults and domes
- Tez No: 432103
- Danışmanlar: PROF. DR. EMİNE GÖRÜN ARUN, PROF. DR. MEHRDAD HEJAZI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Iranian arches, vaults and domes, Geometry of arches, Behavior of arches
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yapı Bilgisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 118
Özet
Kemer, tonoz ve kubbeler İran mimarisinin önemli yapı elemanlarıdır. İran tarihi yapılarında yapı malzemesi olarak kerpiç, tuğla ve taş kullanılmıştır. Blokların dizim yöntemi itibarı ile regçin (bindirmeli) ve gerdçin (açılı, radyal) olarak iki dizim yöntemi vardır. İran'da gerdçin yönteminde bloklar zerbi, rumi ve çepile olarak üç şekilde dizilmektedir. Kemer, iki sütun veya ayağı birbirine bağlayan eğrilikli bir yapı elemanıdır. Üzerine gelen yükleri eğriliğine bağlı olarak mesnetlerine itki şeklinde aktarır. İran'daki kemer yay profilleri; düz, dairesel, eliptiktir ya da birkaç daire yayın kesişmesi ile oluşur. Dairesel kemerler tek, iki, üç ya da dört merkezli olarak yapılır. Eliptik yaylı kemerler tek ya da iki merkezlidir. Bunlar; dairesel, sivri ve eliptik kemerler olarak da isimlendirilir. Tonoz, kemerlerin bir araya gelmesiyle oluşturulan bir örtüdür. İran'da tonozlar silindirik ya da koniktir. Kare yada dikdörtgen mekânların üzeri bu tonozların kesiştirilmesi ya da yan yana getirilmesi ile Manastır Tonoz, Çapraz Tonoz, Kelenbu Tonoz, Nervürlü Tonoz ile örtülür. Kubbe, bir eğrinin bir eksen etrafında döndürülmesi ile oluşturulan daire tabanlı bir örtüdür. İran kubbelerinin formu, daire veya elips eğrilerinin bir eksen etrafında döndürülmesi ile Nar (soğan kubbe), Serok (şalgam kubbe), Rok (sivri kubbe) kubbe olarak isimlendirilir. İran'da inşa edilen kubbeler yapısal açıdan tek, çift ve üç cidarlı olarak gruplandırılır. Çok cidarlı kubbelerin iç kubbesi tonozlarla ya da herhangi bir dönel kubbeyle oluşturulsa da dış kubbe kabuğu bir dönel kubbedir. Tez oluşturulurken öncelikle; farklı türdeki kemer, tonoz ve kubbeler incelenerek geometrileri belirlenmiş ve yapım yöntemleri açıklanmıştır. Tez konusu İran'da uygulanan kemer, tonoz ve kubbe geometrilerinin sınıflandırılması ile sınırlandırılmıştır. Kemer, tonoz ve kubbe geometrilerinin belirlenmesi ile bu yapı elemanlarının yapısal davranışına da yol göstereceği varsayılmaktadır.
Özet (Çeviri)
Arches, vaults and domes are important structural elements of Iranian architecture. Historical buildings of Iran are constructed of adobe, brick and stone masonry. These units are laid in two ways namely Ragchin and Gerdchin. Ragchin way of setting is corbelled where the blocks are laid horizontally slightly projecting out on top of each other. In gerdchin way of setting, the blocks are laid radial to the curved profile. According to the unit's position, gerdchin may be constructed as Zarbi, Rumi and Chapile. An arch is a curved structural element resting on two columns or pier. The loads acting on an arch is transfered in the form of a trust on to its supports. İranian arch forms are flat, circular, eliptical or formed by the intersection of different curves. Circular arches are made of one-centered, two-centered, three-centered or four-centered. Elliptic arches are of two-centered or four-centered. These are also called circular, steep and elliptic arches. A vault is constructed by assembling arches to be used as roof or floor to span a space. Iranian vaults are cylindrical or conical. In order to enclose square or rectangular places, cylindrical or conical vaults are assembled by the intersecting or placing side by side forming Cloister vault, Groin vault, Kelenbu and Ribbed vault. Domes are surfaces derived by rotating a curve around a fixed vertical axis having a circular base. The forms of Iranian domes are obtained by rotating a circular or an ellipse curves around the vertical axis and named as Nar (onion form), Serok (turnip form) and Rok (steep) domes. According to the construction, Iranian domes are classified as one-shell, two-shell and three-shell domes. Inner shell of the dome may be of made up of vaults or a rotational dome, but the outer shell is always a rotational dome. In this thesis, geometry and construction methods of various Iranian arches, vaults and domes are explained. This thesis is limited to the geometrical classification of Iranian arches, vaults and domes. Assessment of the geometry of arches, vaults and domes may lead to understand the structural behaviour of these structural elements.
Benzer Tezler
- Anadolu Selçuklu Dönemi Konya yapılarında taş ve tuğla süsleme
The Stone and brick decoration of the constructions of Konya in the Anatolian Seljuks Period
PIRIL ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Sanat TarihiAtatürk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN YURTTAŞ
- Modeling brick surfaces in historic buildings with design computation methods
Tarihi yapılarda tuğla yüzeylerin hesaplamalı tasarım yöntemleriyle modellenmesi
SEVGİ ALTUN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MİNE ÖZKAR KABAKÇIOĞLU
- Azerbaycan'daki İslami Dönem yapılarında süsleme
Decoration of the İslamic Period monuments in Azerbaijan
ERSEL ÇAĞLITÜTÜNCİGİL
- Diyarbakır'daki İslam dönemi mimarisinde süsleme
Ornamentation of Diyarbakır Islamic architecture
GÜLSEN BAŞ
Doktora
Türkçe
2006
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. KADİR PEKTAŞ
- Batı Anadolu 14. yüzyıl beylikler mimarisinde yapım teknikleri
Constructional techniques in the architecture of the fourteenth century west Anatolian principalities
İLKNUR AKTUĞ