W. Radloff'un 'Proben' adlı eserindeki Altay Türkçesi metinlerinin incelenmesi
Investigation of Altaic Turkish texts in W. Radloff's 'Proben'
- Tez No: 435111
- Danışmanlar: PROF. DR. TANJU SEYHAN, YRD. DOÇ. DR. C.ERALP ALIŞIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türk Dili, Türk Lehçeleri, Altay, Altay Türkçesi, Altay Türkleri, W. Radloff, Turkic Language, Turkic Dialects, Altai, Altaic Turkish, Altai Turks, W. Radloff
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 695
Özet
Altay Türkçesi, Türk lehçeleri sınıflandırılmasında Kuzey-Doğu (Sibirya) grubu içerisinde yer almaktadır ve sesbilgisi, kelime varlığı açısından Eski Türkçe'ye yakınlık göstermektedir. 19. yüzyılın başlarına kadar sözlü olarak gelişen Altay Türkçesi, günümüzde Rusya'ya bağlı Altay Özerk Cumhuriyeti'nin resmî dilidir. Altay bölgesi, folklorun ve halk sanatlarının canlı olarak yaşadığı bir bölgedir. Folklor ve halk edebiyatı ürünlerinin zenginliği ve çeşitliliği bütün araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Altay halk edebiyatı ürünleri, ilk başta Rus misyonerleri tarafından, daha sonra 19. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Rus türkologları tarafından derlenmiş ve yazıya geçirilmiştir. Ünlü Türkolog W. Radloff'un Sibirya ve Orta Asya'ya gezileri sırasında derlediği Altay Türkçesi metinleri, bunlardan biridir. Çalışmamızda, W. Radloff'un“Proben der Volkslitteratur der türkischen Stämma Süd-Sibiriens”adlı eserindeki Altay Türkçesi metinlerini ele alacağız. Amacımız W. Radloff tarafından derlenen ve 1866 yılında yayımlanan Altay Türkçesi metinleri yeniden kazandırmak ve sesbilgisi, kelime varlığı açısından incelemektir. Çalışma, Giriş, Altay Türkleri, Altay Türkçesi'nin Tarihselden Moderne Türk Dili Tarihindeki Yeri, W. Radloff-Hayatı, İlmî kişiliği ve Eserleri, Metin, Türkiye Türkçesine Aktarımı, Ses Bilgisi İncelemesi, Dizin ve Sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümü olan“Giriş”bölümünde çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemi hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde Altay Dağları, Güney Sibirya'nın Türk tarihindeki önemi, Altay Özerk Cumhuriyeti'nin konumu ve Altay Türklerinin etnografisi, tarihi, kültürü, dini, dili hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde Altay Türkçesi'nin Türk Dili tarihindeki yeri, onun gelişim süreci ve tarihî bağlantıları hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca, Altay Türkçe'sinin Kuzey-Batı Türk lehçeleri içinde yer alan Kırgız Türkçesiyle olan yakınlığı üzerinde durulmuştur. Bunun dışında çağdaş Altay Türkçesi'nin durumundan da söz edilmiştir. Çalışmanın dörüdüncü bölümünde Altay Türkçesi'nin dil hususiyetleri hakkında bilgi verilmiştir. Çağdaş Altay Türkçesinin dil özellikleri, ağız sistemi, ağızları arasındaki farklılıklar, Eski Türkçe ile Altay Türkçesi arasındaki bazı ses olayları üzerinde durulmuştur. Beşinci bölümde Türkoloji, onun içinde Altay Türkçesi için önemli isimlerden biri olan W. Radloff'un hayatı, ilmî kişiliği ve eserleri hakkında kısa bilgi verilmiştir. Çalışmamızın konusu olan“Proben der Volkslitteratur der türkischen Stämma Süd-Sibiriens”eserinin derlenişi ve yayımlanışı hakkında bilgiye yer verilmiştir. Altıncı bölümde,“Proben der Volkslitteratur der türkischen Stämma Süd-Sibiriens”eserinden seçtiğimiz bazı metinlerin transkripsiyonu verilmiştir. Bilindiği üzere W. Radloff tarafından derlenen ve yayımlanan eserler“Radloff alfabesi”ismini almış, Türk lehçelerinin fonetik sistemini karşılayabilmek amacıyla W. Radloff tarafından oluşturulan, alfabeyle yazılmıştır. Çalışmamızda yer alan metinlerde çağdaş Türk transkripsiyon sistemi uygulanmıştır. Çalışamın yedinci bölümünde metinlerin Türkiye Türkçesine aktarımına yer verilmiştir. Sekizinci bölümde, Altay Türkçesi metinlerinde geçen alıntı ve Türkçe kelimelerdeki fonetik değişmelere yer verilmiştir. Genel olarak Altay Türkçesi'ndeki fonetik gelişmeler Eski Türkçe ile karşılaştırılmıştır. Ayrıca, ihtiyaç duyulan yerlerde tarihî fonetik değişmelere de yer verilmiştir. Çalışmanın dokuzuncu bölümünü metinlerde geçen sözcüklerin“Dizin”i oluşturmaktadır. Bu bölümde metinlerde geçen sözcüklerin anlamlarına da yer verilmiştir. Çalışmada, sözcüklerin genel anlamları değil, cümle bünyesindeki anlamı esas alınmıştır. Onuncu bölümü olan“Sonuç”kısmında araştırdığımız eserlerden ve incelediğiz metinlerden yola çıkarak Altay bölgesi, Altay Türkleri ve Altay Türkçesi üzerine varılan sonuçlara yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Altaic Turkish is in the group of North-East (Siberia) in the classification of Turkic dialects and is similar to Old Turkic in terms of phonetics and vocabulary. Altaic Turkish which developed verbally until the beginning of 19th century, is the official language of Altai Republic which is a federal subject of Russia. Altai region is a place where folklore and folk arts live lively. The variety and the richness of the products of folklore and folk arts draw all researchers' attention. Altaic folk literature products are compiled and written firstly by Russian missionaries and then by Russian Turcologists starting from the second half of the nineteenth century. The famous Turcologist W. RADLOFF's Altaic Turkish texts which he compiled during his visit to Siberia and Middle Asia are one of them. In our study, we are going to deal with the Altaic Turkish texts in W. RADLOFF's“Proben der Volkslitteratur der türkischen Stämma Süd-Sibiriens”work. Our aim is to revive Altaic Turkish texts which were compiled and published by W. RADLOFF in 1866 and examine them in terms of phonetics and vocabulary. The study is comprised of Introduction, Altai Turks, The Place of Altaic Turkish in Turkish Language History from Historical to Modern, Life of W. RADLOFF, His Scientific Personality and His Works, Text, Transfer to Istanbul Turkish, Study of Phonetics, Index and Result. In the inroduction part which is the first part of the study, information about the aim, the content and the method of the study is given. In the second part, some brief information about the Altai Mountains, the importance of South Siberia in Turkish history, the location of Altai Republic and Altai Turks' etnography, history, culture, religion and language is given. In the third part, information on the position of Altaic Turkish in the history of Turkic language, its development process and its historical connections is given. Also, the closeness between Altaic Turkish and Kyrgyz Turkish which is one of the North-West Turkic dialects is emphasized. Apart from these, the situation of the Modern Altaic Turkish is mentioned. In the fourth part of the study, information about the language characteristics of Altaic Turkish is given. Language features of Modern Altaic Turkish, accent system, differences in its accents, the phonetic events between Old Turkic and Altaic Turkish are also stated. In the fifth part, brief information about Turcology, the life of W. RADLOFF who is one of the important people for Altaic Turkish, his scientific personality and his works is given. Also, the compilation and publication of“Proben der Volkslitteratur der türkischenStämma Süd-Sibiriens”which is the topic of our study is stated. In the sixth part, the transcription of some of the texts that we have chosen from“Proben der Volkslitteratur der türkischenStämma Süd-Sibiriens”is given. As it is known, the works which were compiled and published by W. RADLOFF are called“Radloff Alphabet”, and were written with the alphabet created by W. RADLOFF in order to meet the phonetic system of Turkic dialects. In the texts in our study, modern Turkish transcription system is used. In the seventh part of the study includes the transfer of the texts into Istanbul Turkish. In the eighth part, the quotations in the Altaic Turkish texts and phonetic changes in Turkish words are stated. Generally, the phonetic changes in Altaic Turkish is compared to Old Turkic. Also, historical phonetic changes are stated where necessary. In the ninth part of the study is comprised of the“Index”of the vocabulary that are in the texts. In this part, the meanings of the words in the texts are stated. In the study, the focus is on the contextual meaning rather than the general meaning of the words. In the“Result”part which is the tenth part, the results on Altai Region, Altai Turks and Altaic Turkish which were reached via texts that were studied and works that were examined are stated.
Benzer Tezler
- Kızıl destanı Südäy Märgän Yoltay Märgänbĭnäñ (Dil bilgisi incelemesi-çeviri yazılı metin-aktarma-dizin)
The Kızıl epic Sudey Mergen With Yoltay Mergen (Grammatical examination-translation written text-translation-index)
AYŞE SENA DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDAL ŞAHİN
- Sagay Destanları Ay Tolizi ve Ay Mökö (Dil bilgisi incelemesi-metin-aktarma-dizin)
The Sagay Epics Ay Tolizi and Ay Mökö (Gramatical examination-text-translation-index)
NUR KADRİYE TEZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDAL ŞAHİN
- W. Radloff'un derlemelerinde Kırım Tatar Türkçesinin özellikleri
The characteristics of Crimean Tatar Turkish in W. Radloff?s folk literature collections
IŞILAY IŞIKTAŞ SAVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
DilbilimGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZÛHAL YÜKSEL
- W. Radloff'un ?Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy? adlı eseri ve eserde geçen Çağatay Türkçesine ait kelimelerin incelenmesi
Wilhelm Radloff?s dictionary named 'Opit Slovarya Tyurkskih Nareçiy? and the research of the words belong to Chagatay Turkish in this dictionary
FATİH ERBAY
Doktora
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA TOKER
- W. Radloff'un 'Opit Slovarya Tyurkskih Nareçiy' adlı eserinde geçen Şor Türkçesine ait kelimeler ve bu kelimelerin çağdaş Şor Türkçesi ile mukayesesi
In Wilhemm Radloff's work named 'Opit Slovarya Tyurkskih Nareçiy' there is presence of yester or former Shorian Turkish words and the comprasion of these words with contemporary Shorian Turkish
MEHMET KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK DENİZ AŞCI