Sabit Damolla Abdülbaki'nin Akaid-i Cevheriyye adlı eseri üzerine bir inceleme
A review on Akâid-i Cevheriyye by Sabit Damolla Abdulbaki
- Tez No: 440914
- Danışmanlar: PROF. DR. FATMA ÖZKAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 153
Özet
Damolla Sâbit Bin Abdulbâkî tarafından seksen dört yıl önce kaleme alınan Akâid-i Cevheriyye, gerek içeriği gerek dil malzemesi ve gerekse yazarının fikri dünyasını okuyucuya yansıtması bakımından önemli bir eserdir. Siyaset ve din adamı olan Damolla Sâbit Bin Abdulbâkî, kendisini Doğu Türkistan'ın bağımsızlık ülküsüne ve yaşadığı coğrafya başta olmak üzere bütün İslam âleminin aydınlatılması fikrine adamış bir kişidir. Akâid-i Cevheriyye, onun 1930 yılında hac ibadetini yerine getirmek için çıktığı seyahatte elde ettiği gözlemlerden ve gençlere hakikî İslam inancını öğretmek amacıyla soru-cevap şeklinde tertip ettiği dinî bilgilerden oluşmaktadır. Abdulbâkî; bu seyahatinde Türkiye, Mısır, Hicaz ve Hindistan'ı ziyaret etmiş, pek çok bilim adamıyla görüşerek bu ülkelerin siyasî ve hukukî yapıları hakkında araştırmalar yapmıştır. Bu araştırma ve gözlemlerden elde ettiği bilgi ve tecrübeleri de yirmi dört sayfalık kısa bir risale olan Akâid-i Cevheriyye'de toplamıştır. Akâid-i Cevheriyye, dil bilgisi bakımından tarihi Türk lehçelerinden Çağatay Türkçesinin özelliklerini taşımaktadır. Bu tezde“Akâid-i Cevheriyye”adlı eser, ses ve şekil bilgisi bakımından incelenmiştir. Ses bilgisi bölümünde, Orhun Türkçesinden Çağatay Türkçesine kadar olan süreçte meydana gelen ses değişmeleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Şekil bilgisi bölümünde eserdeki malzeme, ad ve eylem çekimi olmak üzere iki ana başlık altında ele alınmış; daha sonra eserin transkripsiyonlu metni ve sözlüğü oluşturulmuştur. Yaptığımız çalışma neticesinde Akâid-i Cevheriyye'nin, İslam'ın temel ilkelerini öğretmek gayesiyle yazılan dinî bir eser olduğu, dil hususiyetleri itibariyle de Çağatay Türkçesinin özelliklerini taşıdığı anlaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Akâid-i Cevheriyye, which was written down eighty four years ago by Sabit Damolla Abdulbaki, is a significant work in terms of both its content and language material and also with regard to writer's reflection of his thought world to its readers. As a man of politics and God, Damolla Sâbit Bin Abdulbâkî devoted himself to independence goal of East Turkestan and the idea of enlightenment of entire Islam World in particular to geography he lived in. Akâid-i Cevheriyye consists of observations he obtained from his trip to be pilgrimage in 1930, and sacred knowledge he composed as catechised with intent to teach genuine Islam faith to youths. During his journey Abdulbâkî visited Turkey, Egypt, Hejaz and India, and he made investigations about political and legal structures of these countries by negotiating with many scientists. He compiled these knowledge and experiences that he got from his researches and observations in a twenty four-page booklet called Akâid-i Cevheriyye. In terms of grammar quality, Akâid-i Cevheriyye has the characteristics of Jagatai Turkish that is a dialect of historical Turkish. On the study of work, orthography properties of Akâid-i Cevheriyye have been examined; also from its vocabulary point, the phonetic changes happened since Orkhon Turkish to Jagatai Turkish have been tried to identify. With regards to morphological features, the material employed in the work has been dealt under two major topics as noun and verb inflection; and the transcription and dictionary of related work have been created. As a result of the study; it has been inferred that Akâid-i Cevheriyye is a sacred work written with the aim of teaching fundamentals of Islam, and it has the features of Jagatai Turkish in respect of language properties.
Benzer Tezler
- 19. yüzyıl Orta Asya dini düşüncesi ve kelamda yenilik hareketleri
The religious innovationsmovements of Central Asia in 19.th century
MEHMET RUZİBAKİ
Doktora
Türkçe
2014
DinÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZCAN TAŞCI
- Doğu Türkistanlı din bilgini Dâmolla Sabit b. Abdülbâki (hayatı, eserleri ve itikâdî görüşleri)
Lifte, works and believing opinionsof Domolla Sabit b. Abdülbaki who is a scientist of religion from the Eastern Türkistan
ABULİZİ JİLİLİ
- Azerbaycan edebiyatında ilk mizah dergisi Molla Nasreddin üzerine bir inceleme
First humor magazine in Azerbaijani literature Molla Nasreddin onto an examination
ELİF KOLİKPINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEDAT ADIGÜZEL
- Sabit yataklı granüler aktif karbon kolonunda çözünmüş doğal organik madde giderimi-çatalan içme suyu arıtma tesisi uygulaması
Removal of dissolved natural organic matter in granular activated carbon column – application on Catalan drinking water treatment plant
ALİ ERDEM ÖZTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Çevre MühendisliğiÇukurova ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BÜLENT SARI
- Sabit burulma momentine zorlanan bir konteyner gemisinde kayma gerilmelerinin analitik ve nümerik olarak incelenmesi
Analytical and numerical investigation of shear stress of a container ship under constant torsional moment
MUSTAFA TAŞKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Gemi MühendisliğiYıldız Teknik ÜniversitesiGemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDOĞAN ÖZDAMAR