Türkiye Türkçesinde bilgi kiplikleri
Epistemic modality in Turkish
- Tez No: 448126
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET KARADOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırıkkale Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 461
Özet
Konuşurun ruh durumundan izler taşıyan, düşüncesini yansıtan kiplerin dildeki işaretleyicileri olan kiplikler kodladıkları anlam alanlarına göre farklı kategorilere indirgenebilir. Bu çalışmada cümlede olasılık, kesinlik, delile dayalılık, çıkarım, varsayım, hayret, merak, şüphe gibi anlam alanlarını işaretleyen bilgi kiplikleri üzerinde durulmaktadır. Bilgi kiplikleri kesinliğin derecelerine, delile dayalılık bildirmelerine ve tahmin, çıkarım, varsayım gibi yorumsal değer taşımalarına göre üç temel başlık altında incelenmektedir. Kesinliğin derecelerini bildiren kiplikler kesinlik, yakın olasılık, uzak olasılık ve kesin dışılık semantiğini kodlamaktadır. Delile dayalılık kiplikleri; görsel, işitsel, duyusal gibi doğrudan delili göstermelerine göre doğrudan delile dayalılığı; aktarımsal ve çıkarımsal olmalarına göre de dolaylı delile dayalılığı belirtmektedir. Yorumsallık/yargısallık bildiren dolaylı olasılık temelli bilgi kiplikleri başlığı altında incelenen kiplikler ise tahmin, çıkarım, varsayım, şüphe, hayret, endişe, tereddüt ve merak semantiğini kodlamaktadır. Kipliklerin tespitinde Türkiye Türkçesi ile ortaya konmuş sözlü ve roman, hikâye, şiir, gazete yazısı, tiyatro gibi yazılı metinler esas alınmıştır. Yapılan taramalardan hareketle bilgi kipini işaretleyen -DIr, -mIş, -AcAk, -Abil-, -yor, -sA, mI gibi morfolojik; ya (da), ya …ya (da), ne… ne (de), diye, belki, galiba, herhalde, sanırım, acaba, evet, hayır, kim bilir, nasılsa gibi sözlüksel; söz dizimsel ve söyleme dayalı işaretleyiciler olmak üzere zengin bir kiplik sistemine rastlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Modality, which are the markers of modals that reflect the ideas and mood of the speaker, might be listed under different categories according to the semantic areas they code. This thesis dwells on epistemic modalities which mark such semantic areas as possibility, certainty, evidentiality, inference, assumption, mirativity, curiosity, and suspicion in sentences. Epistemic modality are evaluated under three fundamental categories, which are identified according to such interpretive values as degrees of certainty, evidentiality, prediction, inference, and assumption. Modality, which transfer the degrees of certainty, code the semantics of certainty, probability, possibility, and uncertainty. Evidentiality modality indicate direct evidentiality according to their condition of demonstrating visual, audial, and sensual properties while they state indirect evidentiality according to their reported and inferential qualities. Modality, which are analysed under the category of The Other Epistemic Modality Based on Indirect Possiblity, code the semantics of prediction, inference, assumption, suspicion, mirativity, apprehension, hesitation, and curiosity. For the identification of modalities, oral texts and written texts in Turkish, such as novels, stories, poems, articles, and theatre plays, are drawn upon. As a result of the surveys conducted, a diverse modality system, including morphological suffixes such as -DIr, -mIş, -AcAk, -Abil-, -yor, -sA, mI, which mark the epistemic modality, as well as lexical, syntactical, and discoursal markers such as ya (da), ya …ya (da), ne… ne (de), diye, belki, galiba, herhalde, sanırım, acaba, evet, hayır, kim bilir, nasılsa, is recognized.
Benzer Tezler
- Harezm Türkçesinde eylem kipliği
Event modality in Khwarezm Turkish
MUHAMMET YASİN ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimKaradeniz Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÇİĞDEM USTA
- Alıkul Osmonov Ben, Şairi Kırgız'ın adlı eserin tematik bir incelemesi
Alıkul Osmonov Ben, a thematic analysis of the Poet Kyrgyz's title
MUAMMER İĞDEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZHYLDYZ ISMAILOVA
- Uygur halk destanları (icra merkezli ve karşılaştırmalı bir araştırma)
Başlık çevirisi yok
ABDULHAKİM MEHMET
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN EKİCİ
- Gaspıralı İsmail Bey'in dili ve üslûbu
IIsmail Gasprinskiy's language and style
YASEMİN YILMAZ
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıKırıkkale ÜniversitesiTürk Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLGEHAN ATSIZ GÖKDAĞ
- Halide Edip Adıvar'ın 'Handan' romanında kiplikler üzerine bir metin analizi
A textual analysis of modality in Halide Edip Adıvar's novel 'Handan'
FATMA NUR AKA
Doktora
Türkçe
2020
DilbilimManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE İLKER