Arkeolojik ve kırsal mimari miras birlikteliğinin korunabilirliği
Conservability of archaeological and rural architectural heritage coexistence
- Tez No: 457744
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET CENGİZ CAN, PROF. DR. İCLAL SEMA DİNÇER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Mimarlık, Archeology, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 446
Özet
Anadolu toprakları tarih öncesi çağlardan günümüze sürekli yerleşim alanı olarak kullanılagelmiştir. Bu süreklilik içinde pek çok farklı uygarlık kendi yaşam biçimini ve kültürünü yansıtan mimari yapıtlar üretmiş; bunların bir araya gelerek oluşturdukları yerleşimler, kendine özgü bir coğrafya meydana getirmiştir. Bu yerleşimlerin pek çoğunun ortak özelliği, sürekli yerleşim sonucu oluşan fiziksel ve kültürel katmanlaşmadır. Fiziksel ve kültürel katmanlaşma, kentsel alanlar kadar kırsal yerleşimlerin de bir özelliği olabilmektedir. Tarihsel süreçte bazı yerel topluluklar yerleşim için antik kalıntıların bulunduğu alanları seçmiş ve çoğu kez bu kalıntıları da kullanarak arkeolojik alan üzerine kendi yapılarını inşa etmişlerdir. Günümüzde bu mütevazı yapıların, sahip oldukları mimari ve teknik özellikleriyle miras kapsamında değerlendirilmesi tartışmaları gündeme gelmeye başlamıştır. Çalışma kapsamında“geleneksel kırsal arkeolojik yerleşim”olarak adlandırılan bu alanlar, arkeolojik kalıntılar ile birlikte korunması gerekli geleneksel kırsal dokuları iç içe barındırarak bir bütün halinde günümüze ulaşmıştır. Geleneksel kırsal arkeolojik yerleşimlerde, çoğu kez arkeolojik alanlarda bilimsel kazı faaliyetleri sürerken, geleneksel kırsal dokular içerisinde de yaşamının devam ediyor olması, bu yerleşimlere ilişkin koruma sorunlarını karmaşık bir hale getirmektedir. Türkiye koruma pratiklerinde, geleneksel kırsal arkeolojik yerleşmelerde bulunan arkeolojik mirasın korunmasına öncelik verildiği görülmektedir. Arkeolojik alanların korunması ve bilimsel araştırmalar için kullanılması doğru ve yerinde bir yaklaşımdır. Ancak, bu süreçte geleneksel kırsal dokuların çoğu kez kültürel miras kapsamında değerlendirilmediği; dahası, geleneksel yapılı çevrenin ve yerel nüfusun arkeolojik kalıntıların korunmasında tahribat kaynağı ve tehdit unsuru olarak algılandığı görülmektedir. Olası tahribatın önüne geçmek amacıyla, bu miras alanlarına çoğu kez 1. derece arkeolojik sit statüsü verilerek, bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak alanlar olarak tanımlanmaktadır. 1. derece arkeolojik sit alanları için belirlenen kullanım kısıtlamaları ve bunlara koşut getirilen“kamulaştırma”veya“trampa”gibi çözümler de giderek kullanıcıların bu alanları terk etmeleri; hatta bazı durumlarda kırsal yerleşimin tüm kullanıcılarının devlet eliyle yeni yapılandırılan başka bir alana taşınmasıyla sonuçlanmaktadır. Bu yaklaşım, arkeolojik ve kırsal mimari mirası bir arada barındıran yerleşimlerin, bu özellikleri ve sosyal yapıyla birlikte bir bütün olarak korunması ve yaşatılmasına olanak sağlamayıp, miras alanının katmanlaşma ve süreklilik değerlerinin de zedelenmesine ve giderek yok olmasına neden olmaktadır. Koruma pratiklerine yansıyan bu sorunlar, özellikle yasal çerçevede geleneksel kırsal dokuların kültür varlığı olarak kabul görmemesinden ve arkeolojik miras alanı olarak düşünülen bu çevrelerin, yerleşim alanı olarak kullanılması yönündeki çekincelerden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, geleneksel kırsal arkeolojik yerleşimlere özgü kültürel miras değerlerinin tanımlanması ve kültür varlığı niteliklerinin ortaya konması bir gereklilik olarak ortaya çıkmıştır. Bu bilgiler ışığında bu tezin amacı, arkeolojik alanlar ile birlikte korunması gerekli geleneksel kırsal dokuları ve günümüz yaşantısını içeren yerleşimlerin kendine has miras değerlerinin belirlenmesi ve bu nitelikleriyle bir bütün olarak korunup korunamayacağının tartışılmasıdır. Bu amaçla, giriş bölümünün ardından çalışmanın ikinci bölümünde literatürde tanımlanmış miras değerleri yardımıyla, geleneksel kırsal arkeolojik yerleşimlere özgü miras değerler sistemi önerilmiş; bu değerler tanımlanarak tartışılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde, literatür taraması, arşiv ve alan çalışması yöntemleriyle tespit edilen Anadolu geleneksel kırsal arkeolojik yerleşim örnekleri, tarihsel katmanlaşma niteliği bağlamında incelenmiş ve bu yerleşimlere ilişkin bir sınıflandırma önerilmiştir. Dördüncü bölümde, geleneksel kırsal arkeolojik yerleşimlerin kültürel miras değerleri ve koruma ilişkisi iki alt başlıkta tartışılmıştır. Birinci kısımda, çoklu vaka incelemesi yöntemiyle Eski Çavdarhisar/Aizanoi, Oğuz/Dara ve Yoran/Didyma yerleşimleri, kültürel miras değerleri ile koruma sorun ve tehditleri bağlamında araştırılmıştır. İkinci kısmında,“Delphi Tekniği”nden yararlanılarak, geleneksel kırsal arkeolojik yerleşimlerin kültürel miras değerleri, bu değerlerin önem dereceleri ve koruma pratikleriyle ilişkilerine dair uzman görüşlerinin ve görüşler arasındaki uzlaşı düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bilgiler ışığında sonuç bölümünde, arkeolojik ve kırsal mimari miras birlikteliğinin oluşturduğu yapılı çevrenin, günümüz yaşamını barındıracak şekilde bütüncül bir yaklaşımla korunmasına yönelik genel yaklaşım ve ilkeler önerilmiştir.
Özet (Çeviri)
From prehistoric ages to the present time, Anatolia has continuously been used as a settlement area. In this continuum, many different civilizations have created architecture representing their own life styles and culture; the settlements that were generated by gathering these architectural works, have formed a specific geography. Common characteristics of these settlements are the cultural and physical stratification shaped by continuous settling. In addition to urban areas, pyhsical and cultural stratification can be a characteristics of rural settlements. In historical process, some local communities had chosen ancient remain areas for settling and they often built their own dwellings by using these ancient remains on archaeological sites. Today, discussions on the evaluations of these modest buildings within the scope of heritage thanks to their architectural and technical features are brought to agenda. Within the context of this study, these areas are named as“traditional rural archaeological settlements”and reached to the present as a whole including archaeological remains and traditional rural fabric to be conserved one within the other. Rural archaeological settlements have presented a number of complicated conservation problems mostly because of the continuing scientific excavations in archaeological settlements and continuing living patterns in traditional rural fabrics. In conservation practices of Turkey, it is seen that conservation of archaeological heritage in traditional rural archaeological settlements is given priority. Conservation of archaeological sites and use for scientific researches is a proper and valid approach. However, in this process it is observed that traditional rural fabric has not oftenly evaluated within the scope of heritage; moreover, traditional built environment and local communities have been perceived as sources of destruction and threat in conservation of archaeological remains. For the purpose of preventing probable destruction, these heritage sites have been given the statute of 1st degree archaeological site, areas as to be conserved likewise apart from scientific studies. The use restrictions that are defined for 1st degree archaeological sites and solutions that are delivered as“expropriation”and“excambium”parallel to these limitations have concluded with abandoning these areas by local users; even in some circumstances with transferring all habitants of rural settlements to other areas that are constructed by governments. This approach has not given the opportunity for conservation of the settlements as a whole with their social structures and their features of hosting archaeological and rural architectural heritage; it has further caused the stratification and continuity values of the heritage sites to be damaged and gradually destroyed. These problems reflected in conservation practices, arise mainly from the fact that traditional rural fabric is not regarded as cultural asset in legal framework, and from the drawbacks that these areas, considered as archaeological sites, to be used as residential areas. For this reason, the identification of cultural heritage values specific to traditional rural archaeological sites and the exposure of cultural property qualities have emerged as a necessity. In the light of this information, the purpose of this thesis appears to determine the specific heritage values of the settlements including archaeological sites with traditional rural fabric to be conserved by considering the conditions of today's life and to discuss whether these settlements can be conserved as a whole with these characteristics For this purpose, following the introduction section, in the second part of the study a set of heritage values specific to traditional rural archeological settlements is proposed by means of heritage values defined in the literature. In the third part of the study, Anatolian traditional rural archaeological settlements, which are determined by literature survey, archive and field study methods, are examined in the context of historical stratification and a classification related to these settlements is proposed. In the fourth chapter, heritage values of traditional rural archeological settlements and relations of these values with conservation are discussed in two sub-sections. In the first part, Eski Çavdarhisar/Aizanoi, Oğuz/Dara and Yoran/Didyma settlements are investigated under the frame of cultural heritage values and conservation problems by multiple case study method. In the second part, by using“Delphi Technique”, it is aimed to determine the expert opinions on heritage values of traditional rural archeological settlements, on the significance level of these values and the relationship of these values with conservation practices and also the level of consensus between expert opinions. In conclusion, general approaches and principles are proposed for conserving the built environment created by the coexistence of archaeological and rural architectural heritage with a holistic approach in a such manner that it also sustains today's life.
Benzer Tezler
- Conservation of archeological and living rural heritage coexistence: The case of Altınkaya/Ancient City of Selge
Arkeolojik ve yaşayan kırsal mimari miras birlikteliğinin korunması: Altınkaya/Antik Selge Kenti örneği
ZEYNEP BENGİSU KARAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiKültürel Mirası Koruma Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE GÜLİZ BİLGİN ALTINÖZ
- Karabük Paphlagonia Hadrianopolis Antik Kenti çevresindeki tarihi kırsal peyzajının korunmasına yönelik öneriler
Preservation recommendations for the historical rural landscape around the ancient city of Karabük Paphlagonia Hadrianopolis
BEYZA ÖZYÜREK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ADİLE BİNNUR KIRAÇ
- Conservation of rural architectural heritage as part of historic rural landscapes: Principles and strategies for Zeytinliköy-Agios Theodoros (Gökçeada)
Kırsal mimari mirasın kırsal peyzaj alanlarının bir parçası olarak korunması: Zeytinliköy-Agios Theodoros (Gökçeada) özelinde prensip ve stratejiler
MERVE ÇOLAK
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiKültürel Mirası Koruma Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. UFUK SERİN
- Mardin-Kalecik köyü ve kırsal alanının analizi: Kültürel miras değerlerine yönelik sonuçlar ve değerlendirmeler
Analysis of Mardin-Kalecik village and its rural area: Results and evaluations regardi̇ng cultural heri̇tage values
FATMA NUR KAYADUMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkHasan Kalyoncu ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÜLKÜ ALTINOLUK
- İznik Dereköy kırsal mimari mirasının korunması ve geleneksel bir konut örneği koruma projesi
Conservation of İznik Derekoy rural architectural heritage and conservation project of a traditional housing example
SUDE ERKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEP TANRIVERDİ
PROF. DR. YONCA ERKAN