Eminönü'ndeki vakıf kültür mirası hayrat eserleri ve korunmaları için öneriler
Waqf cultural heritage in eminönü and proposals for its conservation
- Tez No: 458879
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE ZEYNEP AHUNBAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1094
Özet
Bu çalışma kapsamında Eminönü'nde yer alan vakıf hayrat eserleri incelenmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Fatih İlçesi ile beraber İstanbul'un Merkez İlçesi'ni oluşturan Eminönü, 1928'de İstanbul İli Merkez İlçesi'nin ikiye ayrılmasıyla ayrı bir ilçe olmuştur. 2008'de İstanbul İl'inde Eminönü İlçesi kaldırılmıştır; Eminönü ve Fatih ilçeleri birleşerek, Fatih adı altında tek bir ilçeye dönüşmüştür. Eminönü'nün zengin mimari dokusu İstanbul'un fethiyle başlayan ve yirminci yüzyıl başına kadar devam eden süreç içinde, Osmanlının inşa ettiği sayısız vakıf eserleriyle şekillenmiştir. Bir açık hava müzesi olan bu alanda anıtsal külliyeler, camiler, mescitler, medreseler, sıbyan mektepleri, çeşmeler vb. yapılardan oluşan vakıf eserlerinin hem işlevsel hem de tarihsel olarak bütün çeşitliliği izlenebilmektedir. Vakıf bir çeşit anlaşmadır, kurulurken oluşturulan vakfiye ile hukuki değer kazanır. Vakıf bir malı alınıp satılmaktan ebedi olarak alıkoymak, insanların yararına, dini, hayri ve sosyal bir amaca sonsuza kadar tahsis etmektir. Vakıf kurulurken bu vakfın mümkün olduğunca uzun süre devam edebilmesi hedeflenir. Vakıf hizmetlerinin sürekliliği vakıf eserlerinin devamlılığı ile sağlanabilecektir. Tüm vakfiyelerde ayrılan paranın her şeyden önce onarıma harcanacağının belirtilmesi sistemin devamlılığının bir göstergesidir. Kendisinden doğrudan yararlanılan bina ve müesseseler“hayrat”, vakfedilen hizmet, bina ve müesseselerin sonsuza kadar yaşayabilmesi için vakfedilen gelir kaynakları ise“akar”olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışma kapsamında Eminönü'ndeki hayrat vakıf eserlerinin korunarak gelecek kuşaklara sağlıklı bir şekilde aktarılması için bir strateji oluşturulması hedeflenmiştir. 1922 yılında, Maarif Vekaleti'nin genelgesi ile illerdeki tüm eski eserlerin ve tamir edilebilecek olan anıtların listesi ile yazıt ve mezar taşlarının tespiti istenmiştir. Yapılan bu tespit çalışmalarıyla İstanbul'daki mevcut vakıf eserleri belgelenmiş, bulundukları durum, adres bilgileri, vakıf bilgileri vb. kayda alınmıştır. Çalışmamız bu kayıtlardan yola çıkılarak başlamış, yapıların günümüzdeki korunma durumları incelenmiştir. Kaybolan vakıf eserleri tespit edilmiş, günümüze ulaşan yapıların özgünlük durumu irdelenmiştir. Mahalle sınırlarının ve adlarının sürekli değişmesi, sokak adlarının süreklilik içermemesi zaman zaman tespitleri zorlaştırmış, eski haritaların kıyaslamalarıyla adresler bulunmaya çalışılmıştır. Eminönü'nün otuz üç mahallesinde (Alemdar, Balaban Ağa, Binbirdirek, Beyazıt, Cankurtaran, Demirtaş, Emin Sinan, Hacı Kadın, Hobyar, Hoca Gıyasettin, Hoca Paşa, Kalenderhane, Katip Kasım, Kemal Paşa, Küçük Ayasofya, Mimar Hayrettin, Mimar Kemalettin, Mercan, Mesih Paşa, Molla Fenari, Molla Hüsrev, Muhsine Hatun, Nişanca, Şehsuvarbey, Rüstem Paşa, Saraç İshak, Sarıdemir, Süleymaniye, Sultan Ahmet, Sururi, Tahtakale, Taya Hatun, Yavuz Sinan) yerinde tespit çalışmaları yapılmış, bu çalışmalar arşiv ve kaynak araştırmalarıyla desteklenmiştir. Hayrat eserler halihazır harita üzerinde işaretlenmiştir. Çalışmanın sonucunda özellikle çeşme, sıbyan mektebi, meşrutalarda büyük oranda kayıplar olduğu, cami, mescit ve medreselerin ise birçok muhdes eke rağmen yine de özgün şemalarını korudukları görülmüştür. İmar faaliyetleri, değişen sosyo-ekonomik durum, yanlış kullanımlar, bakımsızlık, ihmal, bilinçsiz onarımlar koruma sorunlarının başında gelmektedir. Günümüze ulaşan bu miras belgelenerek günümüzdeki durumu tespit edilmiş, son doksan yılın bir muhasebesi yapılmış ve en doğru şekilde korunması, kullanılması için gerekli koruma planlarının oluşturulmasında yardımcı olacak bir kaynak oluşturulmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
In the scope of this study foundation buildings in Eminönü were examined. Eminönü was central district of İstanbul with Fatih in the beginning of Republic. In 1928 seperated from Fatih and became a single district. In 2008 Eminönü district was repealed by law and became a part of Fatih district. Rich architectural fabric of the Eminönü has been shaped by countless foundation works built by the Ottomans in the process began with the conquest of Istanbul until the beginning of the twentieth century. In this open air museum area, foundation buildings consists of mosques, madrasahs, primary schools, fountains and so on can be traced all the diversity of both functional and historically. Foundation is a kind of agreement gains legal value with“vakfiye”papers. Foundation is an entity that is established as a nonprofit corporation, with a principal purpose of making grants to organizations, institutions or individuals for educational, cultural, religious or other charitable purposes. While a foundation is establishing it was aimed that can continue as much as possible. Continuity of service of the foundation will be provided with the continuity of the foundation buildings. For this reason, vakfiye is specifying the conditions for the continuous maintenance and repair of the building while defining how to use the revenue. The buildings and institutions that are benefited directly from them are defined as“hayrat”, and the sources of income that are the foundation for the life of the services, buildings and institutions are defined as“akar”. This study aimed to create a strategy for protecting and maintaning foundation buildings in Eminönü and to transfer this heritage to future generations in a healthy way. In 1922, the Ministry of Education asked for the preparation of an inventory covering the ancient and historic monuments in the whole country, including gravestones. Foundation buildings in İstanbul were documented with these assessment studies and their status, address information, private information, foundation information, year of construction etc. were recorded. Our work has begun starting from this recording, preservation of present-day structure conditions are examined. Lost foundation works have been identified, originality condition of the buildings were examined. Continuous change of the neighborhood boundaries and names, street names caused difficulty from time to time, with comparing of old maps addresses were found. Determinations have been made in thirty-three districts of Eminönü (Alemdar, Balaban Ağa, Binbirdirek, Beyazıt, Cankurtaran, Demirtaş, Emin Sinan, Hacı Kadın, Hobyar, Hoca Gıyasettin, Hoca Paşa, Kalenderhane, Katip Kasım, Kemal Paşa, Küçük Ayasofya, Mimar Hayrettin, Mimar Kemalettin, Mercan, Mesih Paşa, Molla Fenari, Molla Hüsrev, Muhsine Hatun, Nişanca, Şehsuvarbey, Rüstem Paşa, Saraç İshak, Sarıdemir, Süleymaniye, Sultan Ahmet, Sururi, Tahtakale, Taya Hatun, Yavuz Sinan) this work was supported by research archives and resources. Foundation buildings list determined on a map. In conclusion, especially fountains, primary schools, lodging were found largely missing, while the mosques and madrasas still retain the original schemes despite of the incorrect additions. Development activities, ranging socio-economic status, incorrect use, neglect, not o care enough, budget problems, unconscious repairs are the main reasons of protection ıssues. This heritage that survived has been identified with documenting current status, overview of the last ninety years were made, for suitable use and protection plans has tried to create.
Benzer Tezler
- 1660 İstanbul yangınının sosyo-ekonomik tahlili
The socio-economic analysis of the great fire of Istanbul 1660
KENAN YILDIZ
- Functional alternatives for the preservation of the Siyavuş Paşa Medresesi in Eminönü-İstanbul
İstanbul-Eminönü'ndeki Siyavuş Paşa Medresesi'nin korunması amaçlı işlev alternatifleri
ASLI ÖZBAY
Yüksek Lisans
İngilizce
2001
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMRE MADRAN
- Architectural experience and 'Existential Sense': Analysis of some architectural patterns in Eminönü with their sociocultural context
Mimarlıkta deneyim ve 'Varoluşsal Duyu': Eminönü'ndeki bazı mimari örüntülerin sosyokültürel bağlamında analizi
ALPEREN ALAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
FelsefeOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUALLA ERKILIÇ
- Determination of total aflatoxin in packaged and unpackaged black pepper samples
Kapalı ve açık olarak satılan karabiber örneklerinde ki aflatoksin miktarlarının belirlenmesi
NUR SENA TOKDEMİR
Yüksek Lisans
İngilizce
2017
Beslenme ve DiyetetikYeditepe ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. İSKENDER KARALTI
- Bir geçiş dönemi olarak İstanbul'da 3. Ahmet Devri mimarisi
Ottoman architecture in İstanbul during the period of Ahmet 3. (1703-1730)
GÜLÇİN CANCA
Doktora
Türkçe
1999
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ SÖNMEZ