İstanbul sur içi'ndeki Osmanlı mezar taşları bezemelerinde üslup analizi (1703-1861)
Analysis of styling in the ornaments on the ottoman tombstones in the historical peninsula, istanbul (1703-1861)
- Tez No: 465647
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TARKAN OKÇUOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Osmanlı Dönemi, Mezar Taşı, Süsleme, Sur İçi, İstanbul
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 523
Özet
Göktürklerle başlayan mezar taşı dikme geleneği asırlar boyunca geçtiği topraklarda değişen dini ve toplumsal inanışlarla Selçuklulara oradan Osmanlıya miras kalmıştır. Osmanlı döneminde ise doğu ve batı ile girilen diplomatik ilişkiler, ticaret, savaş, gezgin sanatçılar aracılığıyla her yeni yüzyılda değişim gösteren mimari ve dekoratif sanatlar, mezar taşlarına da yansımış ve bu etkilerle birlikte kendine özgü üslubuyla Türk İslam sanatında bambaşka bir boyut kazanmıştır. Özellikle 18. yüzyılla birlikte başlayan Batılılaşma hareketleri ve bunun yanında doğu ile olan münasebetlerin, askeri ve diplomatik olduğu kadar mimari ve sanatsal açıdan da etkileri söz konusu olmuştur. Bu kapsamda III. Ahmed dönemi ile başlayan değişimin Abdülaziz dönemine kadar devam ettiği, bu dönemden sonra ise bütün üslupları içine alan eklektik bir dönemin ortaya çıktığı bilindiğinden 1703-1861 yılları incelemenin tarih aralığı olarak belirlenmiştir. Sur içi, payitaht İstanbul, dünya çapında ayrıcalıklı bir konuma sahip olmasından dolayı, ihtişamın ve gücün merkezi sarayın içindeki siyasi, idari, askeri, kültürel, mimari ve sanatsal her türlü hareketlilik çevresine de yansımıştır. Bu sebeple ve daha kontrol edilebilir sınırları olduğu için 184 hazirede yaklaşık 10.000 mezar taşının incelenmesiyle gerçekleştirilen bu çalışmada“sur içi”çalışma alanı olarak tercih edilmiştir. Bu kapsamda İstanbul ölçeğinde mezar taşı bezemelerine ilişkin bu kadar geniş çaplı ve detaylı bir çalışmanın yapılmaması ve mezar taşı bezemelerine ilişkin genel ve net bir inceleme bulunmamasından dolayı bu konu üzerinde durulmuştur. Bir hazire üzerinden değil bir bölge üzerinden yapılan incelemeler ile mezar taşı bezemelerinde, söz konusu tarihler arasında, ne gibi değişiklikler olduğu hangi üslupların etkisinde kalındığı, doğu ve batı bezemelerinden nelerin mezar taşlarında görülebildiği, hangi dönem aralıklarında hangi bezemelerin mezar taşı yüzeylerinde kullanıldığı ve hangi bezemelerin kullanım dışı bırakıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü'nden ve Türbeler Müze Müdürlüğü'nden alınan izinlerle camii, türbe, medrese, mektep gibi yapıların hazirelerine girilmiştir. Bunun dışında sokak aralarında kalan az sayıdaki müstakil hazire de değerlendirmeye alınmıştır. Mezar taşları fotoğraflanarak bir veri tabanı oluşturulmuştur. Mezar taşları tarihleri baz alınarak bezemeleri incelenmiş, en erken ve en geç tarihli olanları tespit edilmiş ve 129 örneğin yer aldığı kronolojik bir katalog oluşturulmuştur. Belirli örneklerin çizimleri yapılmış, inceleme yapılan hazirelerdeki bütün mezar taşlarında görülen benzer bezemeler kronolojik olarak tablolara aktarılmıştır. Bu çalışma ile mezar taşlarının sadece dikili bir taş olmadıkları, bu dönemde diplomatik ilişkiler, ticaret, savaş, gezgin sanatçılar aracılığıyla Osmanlı topraklarına gelen kültürel ve sanatsal unsurların mezar taşlarında nasıl bir boyut kazandıkları anlatılmaya çalışılmıştır. Sadece Batı etkileri değil, Timuri, Safevi ve Babüri (Hint-Moğol) kültürlerinin mirasını barındıran Türk İslam sanatının şekillendiği İran ve Hindistan odaklı Doğu etkilerinin de mezar taşlarındaki yansımaları ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
Tradition of placing tombstones over a grave, which began with Gokturks, was inherited to Seljuks and then Ottomans together with changing religious and social beliefs in their respective lands for centuries. In line with diplomatic relationship, war, commercial and traveler artists through with the East and the West during Ottoman period, architectural and decorative arts that changed each century were reflected to tombstones as well, and the headstone took on a totally different dimension in Turkish Islamic art along with its unique style as well as such effects. Westernization movements that especially began in the 18th century and the relationships with the West had not only military and diplomatic effects but also architectural and artistic impacts. In this respect, the date range of the research was specified as the years between 1703 and 1861 as it is known that the change, beginning with Ahmed III, continued until Abdülaziz period and that an eclectic period, covering all the styles, came into existence after this period. As the walled capital city Istanbul has a privileged location across the world, any political, administrative, cultural, architectural and artistic dynamism in the palace, the center of glory and power, was observed in its vicinity. For this reason and as its borders are more controllable, the“walled city”was designated as the field of study which covers examination of approximately 10,000 tombstones within 184 hazires (protected burial area reserved for special people). In this context, the subject was preferred as there is not such extensive and detailed study on the tombstone ornaments as well as a general and net examination regarding the tombstone ornaments Through examinations carried out not on a hazire but on a region, the study aims to find out what kind of changes were observed on and which styles affected the headstone ornaments within the specified period, which Western and Eastern ornaments can be seen on tombstones, which ornaments were used on the tombstone surfaces during which periods, and which ornaments became out of date. In this study, the hazires of mosques, tombs, madrasah, maktab were examined by obtaining permissions from Istanbul 1st District Office of General Directorate for Foundations and Museum Directorate for Tombs. In addition, few number of independent hazires located in the alleys were also examined. A database was created from the photos of tombstones. The ornaments of tombstones were examined basing on their dates; the earliest and the latest tombstones were specified and listed in tables; specific samples were plotted, and a catalog consisting of 129 samples was formed. This study aims at expressing that tombstones are not simple stones placed over graves and showing how the cultural and artistic items, which was brought to Ottoman territories through diplomatic relationships, trade, war and travelling artists during this period, took a different dimension on tombstones. The reflection of not only Western effects but also Eastern impacts, which accommodate Timurid, Safevid and Baburid (İndian-Mughal) cultures and focus on Persia and İndia where Turkish Islamic art took its shape, on tombstones was also dealt with. Key Word: Ottoman period, Tombstone, Ornament, Historical Peninsula, İstanbul
Benzer Tezler
- The historical topography of a provincial Byzantine city in Thrace with special attention to the fortifications: Vize (Bizye)
Trakya'da bir Bizans kentinin surlar odaklı tarihsel topoğrafyası: Vize (Bizye)
AYÇA BEYGO
Doktora
İngilizce
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEP KUBAN TOKGÖZ
- Cafer Paşa Medresesi'nin restorasyon projesi
A Restoration proposal for madrase of Cafer Paşa
ARZU TÜRCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE ZEYNEP AHUNBAY
- 199 numaralı (H. 1322-1324/m.1904-1906) Mahmûd Paşa Mahkemesi Şer'îyye Sicili 'nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
Transcription and evoluation of Mahmud Pasha law the court Sharia Record number 199
HÜLYA ARAT
- 1660 İstanbul yangınının sosyo-ekonomik tahlili
The socio-economic analysis of the great fire of Istanbul 1660
KENAN YILDIZ
- Bir geçiş dönemi olarak İstanbul'da 3. Ahmet Devri mimarisi
Ottoman architecture in İstanbul during the period of Ahmet 3. (1703-1730)
GÜLÇİN CANCA
Doktora
Türkçe
1999
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ SÖNMEZ