Anadolu Selçuklu kervansaraylarında süsleme
The decoration in Anatolian Seljuk's caravanseraies
- Tez No: 471168
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ BAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 598
Özet
Anadolu Selçuklu Kervansarayları, uzun yol ağları üzerinde başta kervanlar ve ulaklar olmak üzere birçok yolcunun konaklama, can ve mal güvenliklerinin sağlanması, kendileriyle birlikte hayvanlarının çeşitli ihtiyaçlarının karşılanmasına olanak sunan gelişmiş bir sistem üzerine kurulu, büyük ölçekli binalardır. Günümüzde, kısmi veya bütünüyle ayakta olanların yanı sıra, adına yalnızca tarihi kaynaklarda rastlanan, tamamıyla yok olmuş ve birçoğunun yeri dahi meçhul, çok sayıda Anadolu Selçuklu kervansarayının varlığı bilinmektedir. Bunların bir bölümü hiç süsleme yapılmadan inşa edilmişken, mevcut örneklerden 24'nün süslemeli olduğu görülmektedir. Selçuklu sanatında önemli bir yere sahip olan kervansaraylardaki süslemeler, teknik, motif ve kompozisyon bakımından dönemin birçok eseriyle paralellik içerisindedir. Hatta uygulandıkları alanların birçoğu düzen açısından da büyük benzerlik gösterir. Süslemelerin oluşumu malzeme, uygulanacak alan, kültürel birikim, din, etkileşim, coğrafi şartlar ve olanaklar, maddi, siyasi, bireysel tasarım ve sipariş isteklerine göre birçok durumla doğrudan ilişkilidir. Süslemeler başta geometrik, bitkisel ve figür olmak üzere, yazı, nesne ve bazı yapısal ögelerle çeşitlilik sergiler. Her ne kadar tercih edilen türlerde çeşitlilik olsa da bunların aynı orantıda dağılım gösterdiği söylenemez. Geometrik örnekler, özellikle 13. yüzyılın ikinci yarısına kadar hakim tür olup, bitkisel ve figürlü süslemeler bunu takip etmektedir. Diğer türler ise daha az sayıda üretilmiştir. Bunların kaynağında Türklerin İslam öncesi dönemden itibaren sürdürdüğü geleneksellikle birlikte, İslam sanatının etkileri bulunmaktadır. Bununla birlikte kitabelerinden öğrenildiği kadarıyla Anadolulu olmayan ustaların da yapımda görev aldığı ve dönemin karakteristik üslubundan vazgeçmemek kaydıyla geldikleri coğrafyanın tasarımlarını kervansaraylara taşıdığı görülmektedir. Diğer taraftan Anadolu coğrafyasındaki kültürel ögelerdeki bezemeler, kısmen de olsa etkileşim yoluyla süslemelerde yer almıştır. Süslemelerin uygulandığı bölümler kervansarayların plan özelliklerine göre çeşitlilik sergiler. Sadece tek birimden oluşan hanlarda, süslemeler genellikle taç kapılarda toplanmıştır. Kapalı ve açık bölümden oluşan karma hanlardaki süslemeler ise her iki bölümde çeşitli yüzeylerde dağılım göstermektedir. Bunlarda, dış kısımlarda yine taç kapılar ön plana çıkarken, az sayıda olsa da çörten ve payanda gibi elemanların süslemeli bölümlere dahil edildiği izlenmektedir. İç kısımda ise çeşitlilik daha fazladır. Avluyla ilişkili olan hemen her bölümde geniş dağılım gösteren süslemeler, özellikle kapalı bölüm taç kapıları ve mescitlerde ön plana çıkmaktadır. Kapalı bölümler ise dışa göre daha sade olup, aydınlık feneri ve kemerleri taşıyan konsollar bu birimlerde süslemelerin uygulandığı alanlar olmuştur. Yapıların inşasında düzgün kesme taş, kaba yonu taş, moloz taş, tuğla ve mermer gibi çok sayıda farklı malzemeler kullanılırken, süslemeler kesme taş veya mermerlere işlenmiştir. Kesme taş hemen her yapıda ön plana çıkan malzemedir. Mermer ise daha çok kitabelerde tercih edilmiş, bunların yanı sıra Aksaray Sultan ve Denizli Ak Han gibi yapılarda taç kapıların yapımında da yer bulmuştur.
Özet (Çeviri)
Caravanseraies of Anatolian Seljuk are large scale buildings on long road networks based on a developed system gives an opportunity to provide safety of accommodation, life and properties of many travelers notably caravans and emissaries, satisfy the various needs of themselves and animals also. Known at the present time the existence of many caravanseraies of Anatolian Seljuk whose name is seen only in historical sources, completely destroyed and even the places of most are indeterminate besides the ones stand partially or fully. A part of these was constructed without any decoration while 24 of available with it. The decorations in caravanseraies have an important position in Seljuk art show parallelism with a lot of artifacts of that period in regard to technique, motif and composition. Moreover, many of the applied places are similar in terms of the order as well. The form of the decorations are directly related to many circumstances based on material, applying area, cultural background, religion, interaction, geographical conditions and opportunities, individual design and order requests. The decorations vary by script, calligraphy, object and any structural components notably geometric, plantal and figure. It is unsayable that these are evenly distributed much as a diversity has existed for preferred types. Geometric samples predominated till the second half of thirteenth century and the plantal and figured decorations followed this. Other kinds were produced less. The traditionalism of Turks that they sustained as from pre-Islamic period and the effects of Islamic art are the sources. In addition to this, seen that the architects out of Anatolian participated in buildings and brought the styles of their geography only if not to leave off the characteristic style of the period. On the other hand, the patterns in cultural elements in Anatolian geography took slightly part in decorations by interaction The decorated parts vary by the plan features of caravanseraies. The decorations are generally gathered in main gates in serais composed of only one unit. The decorations in mixed serais composed of closed and opened parts are distributed on various grounds in both parts. While the main gates come into prominence in external parts, seen the components like gargoyle and buttress are included in the decoration repertory. The diversity is more in internal part. The widespread decorations in almost every part related with the yard come to the forefront in especially closed part main gates and small mosques. The closed parts are plainer than external as well as the consoles carried bright lights and arches are the places where the decorations applied. A lot of different materials like smooth cut stone, coarse stone, rubble stone, brick and marble are used in building construction while the decorations applied on smooth cut stone or marbles. The smooth cut stone is the main component for almost in every building. The marble is preferred mostly for epitaphs, furthermore used for main gate manufacturing in buildings like Aksaray Sultan and Denizli Ak Han.
Benzer Tezler
- Ürgüp ve çevresindeki Türk-İslam devri yapıları (2 cilt)
Başlık çevirisi yok
OSMAN ERAVŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
Sanat TarihiSelçuk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAŞİM KARPUZ
- Anadolu Selçuklu kervansaraylarındaki figürlü süslemenin değerlendirilmesi
Başlık çevirisi yok
E.EMİNE NAZA DÖNMEZ
- Antalya-Burdur kervan yolu üzerinde yer alan Anadolu Selçuklu kervansaraylarının taçkapı süsleme programları
Situated on the caravan route of Antalya-Burdur Anatolian Seljuk portals of cervanserais decorating programss
İNCİ ÖZEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Sanat TarihiSüleyman Demirel ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH ŞEVKİ DUYMAZ
- Anadolu Selçuklu kervansaray mescitleri
The masjid chambers of the Anatolian Seljuks caravanserais
AYŞE DENKNALBANT
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Sanat Tarihiİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İLKNUR KOLAY
- I.Alaeddin Keykubat'ın baniliğinde yapılan hanların orantı, denge ve modülasyon ilişkisi üzerine bir inceleme
A research on the proportion, balance and modulation relationship of the caravanserais built by I. Alaeddin Keykubat
MELEK ERSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkHaliç ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TUĞBA ERDİL POLAT